Ïåðåâîä Â. Ì. Ñìèðèíà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: W. Weissenborn, H. J. Müller, 1898. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
38. (1) Êîëëàöèÿ125 è âñå çåìëè ïî ñþ ñòîðîíó Êîëëàöèè áûëè îòíÿòû ó ñàáèíÿí. Ýãåðèé, öàðñêèé ïëåìÿííèê, áûë îñòàâëåí â Êîëëàöèè ñ îòðÿäîì. Êîëëàòèíöû ñäàëèñü, è, íàñêîëüêî ìíå èçâåñòíî, ïîðÿäîê ñäà÷è áûë òàêîâ. (2) Öàðü ñïðîñèë: «Ýòî âû — ïîñëû è õîäàòàè, ïîñëàííûå êîëëàòèíñêèì íàðîäîì, ÷òîáû îòäàòü â íàøè ðóêè ñåáÿ ñàìèõ è êîëëàòèíñêèé íàðîä?» — «Ìû». — «Âëàñòåí ëè íàä ñîáîþ êîëëàòèíñêèé íàðîä?» — «Âëàñòåí». — «Îòäàåòå ëè âû êîëëàòèíñêèé íàðîä, ïîëÿ, âîäó, ïîãðàíè÷íûå çíàêè, õðàìû, óòâàðü, âñå, ïðèíàäëåæàùåå áîãàì è ëþäÿì, â ìîþ è íàðîäà ðèìñêîãî âëàñòü?» — «Îòäàåì». — «À ÿ ïðèíèìàþ». (3) Çàâåðøèâ ñàáèíñêóþ âîéíó, Òàðêâèíèé òðèóìôàòîðîì âîçâðàùàåòñÿ â Ðèì. Ïîòîì îí ïîøåë âîéíîé íà ñòàðûõ ëàòèíîâ. (4) Çäåñü íè ðàçó íå äîõîäèëî äî áèòâû, îò êîòîðîé çàâèñåë áû èñõîä âñåé âîéíû, — çàõâàòûâàÿ ãîðîäà ïî îäíîìó, öàðü ïîêîðèë âåñü íàðîä ëàòèíîâ. Êîðíèêóë, Ñòàðàÿ Ôèêóëåÿ, Êàìåðèÿ, ñ.45 Êðóñòóìåðèÿ, Àìåðèîëà, Ìåäóëëèÿ, Íîìåíò — âîò ãîðîäà, âçÿòûå ó ñòàðûõ ëàòèíîâ èëè ó òåõ, êòî èõ ïîääåðæèâàë. Çàòåì áûë çàêëþ÷åí ìèð. (5) Ñ ýòîãî âðåìåíè Òàðêâèíèé îáðàùàåòñÿ ê ìèðíîé äåÿòåëüíîñòè ñ óñåðäüåì, ïðåâûøàâøèì óñèëèÿ, îòäàííûå âîéíå; îí õîòåë, ÷òîáû ó íàðîäà áûëî è äîìà íå ìåíüøå äåë, ÷åì â ïîõîäå. (6) Òàê, âîçâðàòÿñü ê íà÷èíàíèþ, ðàññòðîåííîìó ñàáèíñêîé âîéíîþ, îí ñòàë îáíîñèòü êàìåííîþ ñòåíîé ãîðîä â òåõ ìåñòàõ, ãäå íå óñïåë åùå ñîîðóäèòü óêðåïëåíüÿ; òàê, îí îñóøèë â ãîðîäå íèçêèå ìåñòà âîêðóã ôîðóìà è äðóãèå íèçèíû ìåæäó õîëìàìè, ïðîâåäÿ ê Òèáðó âûðûòûå ñ óêëîíîì êàíàëû (èáî ñ ðîâíûõ ìåñò íåëåãêî áûëî îòâåñòè âîäû); (7) òàê, îí çàëîæèë — âî èñïîëíåíèå äàííîãî â ñàáèíñêóþ âîéíó îáåòà — îñíîâàíèå õðàìà Þïèòåðà íà Êàïèòîëèè, óæå ïðåäóãàäûâàÿ äóøîé ãðÿäóùåå âåëè÷èå ýòîãî ìåñòà. |
38. Collatia et quidquid citra Collatiam agri erat, Sabinis ademptum; Egerius — fratris hic filius erat regis — Collatiae in praesidio relictus. deditosque Collatinos ita accipio eamque deditionis formulam esse; [2] rex interrogavit: «estisne vos legati oratoresque missi a populo Conlatino, ut vos populumque Collatinum dederetis?» sumus. «estne populus Collatinus in sua potestate?» est. «deditisne vos populumque Collatinum, urbem, agros, aquam, terminos, delubra, utensilia, divina humanaque omnia in meam populique Romani dicionem?» [3] dedimus. «at ego recipio». bello Sabino perfecto Tarquinius triumphans Romam redit. inde Priscis Latinis bellum fecit. [4] ubi nusquam ad universae rei dimicationem ventum est; ad singula oppida circumferendo arma omne nomen Latinum domuit. Corniculum, Ficulea vetus, Cameria, Crustumerium, Ameriola, Medullia, Nomentum, haec de Priscis Latinis aut qui ad Latinos defecerant, capta oppida. pax deinde est facta. [5] maiore inde animo pacis opera inchoata, quam quanta mole gesserat bella, ut non quietior populus domi esset, quam militiae fuisset; [6] nam et muro lapideo, cuius exordium operis Sabino bello turbatum erat, urbem, qua nondum munierat, cingere parat et infima urbis loca circa forum aliasque interiectas collibus convalles, quia ex planis locis haud facile evehebant aquas, cloacis fastigio in Tiberim ductis siccat et aream ad aedem in Capitolio Iovis, [7] quam voverat bello Sabino, iam praesagiente animo futuram olim amplitudinem loci occupat fundamentis. |