Éîçåô ×åøêà

Øåñòü òûñÿ÷ ñîëèäîâ äëÿ ñâåðãíóòîãî Ðîìóëà Àâãóñòóëà

Josef Češka. Sechs Tausend Solidi dem entthronten Romulus Augustulus // Listy filologické / Folia philologica, Roč. 110, Čís. 2 (1987), pp. 119—120.
© 2018 ã. Ïåðåâîä ñ íåì. Â. Ã. Èçîñèíà.

ñ.119 Êîãäà â 476 ãîäó Îäî­àêð ïîñëå ïîðà­æå­íèÿ è ñìåð­òè ïàò­ðè­öèÿ Îðå­ñòà è åãî áðà­òà Ïàâ­ëà ñòàë âëà­äû­êîé Èòà­ëèè, îí íèç­ëî­æèë â Ðàâåí­íå ìàëî­ëåò­íå­ãî ñûíà Îðå­ñòà, íîìè­íàëü­íî­ãî èìïå­ðà­òî­ðà Ðîìó­ëà Àâãó­ñòó­ëà, è ñîñëàë åãî â Êàì­ïà­íèþ1. Îäî­àêð, íåñî­ìíåí­íî, âåëåë óñòà­íî­âèòü çà íèì íàä­çîð, ïîñêîëü­êó áîëü­øèí­ñòâî èñòî÷­íè­êîâ ñâèäå­òåëü­ñò­âó­þò î åãî èíòåð­íè­ðî­âà­íèè, óïî­ìè­íàÿ, ÷òî Îäî­àêð åãî in Lu­cul­la­no Cam­pa­niae cas­tel­lo exi­lii poe­na dam­na­vit2.

 ïðî­òè­âî­ïî­ëîæ­íîñòü ýòî­ìó òàê íàçû­âàå­ìûå Ex­cerpta Va­le­sia­na 8, 38 îòìå­÷à­þò õîðî­øåå ìàòå­ðè­àëü­íîå îáåñ­ïå­÷å­íèå ñâåðã­íó­òî­ãî Àâãó­ñòó­ëà: Ingre­diens autem Ra­ven­nam (Odoa­car) de­po­suit Augus­tu­lum de reg­no, cui­us in­fan­tiam mi­ser­tus con­ces­sit ei san­gui­nem, et quia pul­cher erat, etiam do­nans ei re­di­tum sex mi­lia so­li­dos mi­sit eum intra Cam­pa­niam cum pa­ren­ti­bus suis li­be­re vi­ve­re[5].

Èç òåê­ñòà, èçäàí­íî­ãî Æàêîì Ìîðî â 1961 è èì æå è Âåëè­çà­ðîì Âåë­êî­âûì â 1968 ãîäó, ñëå­äó­åò, ÷òî Ðîìó­ëó Àâãó­ñòó­ëó — íàäå­ë¸í­íî­ìó Îäî­àê­ðîì åæå­ãîä­íîé ïåí­ñè­åé â ðàç­ìå­ðå 6000 ñîëèäîâ — ïîñëå íèç­ëî­æå­íèÿ áûëî ïîç­âî­ëå­íî ñâî­áîä­íî æèòü â Êàì­ïà­íèè âìå­ñòå ñ ðîä­ñò­âåí­íè­êà­ìè (cum pa­ren­ti­bus suis)3. Êñòà­òè, âåñü­ìà ùåä­ðî îòìå­ðåí­íàÿ ïåí­ñèÿ4, ïîñêîëü­êó çäåñü âîîá­ùå îá ýòîì çàõî­äèò ðå÷ü.

Öèòè­ðó­å­ìîå ÷òå­íèå etiam do­nans ei re­di­tum[7] îñíî­âû­âà­åò­ñÿ, ñîá­ñò­âåí­íî ãîâî­ðÿ, íà ÷åòû­ð¸õ ïîñëå­äî­âà­òåëü­íûõ êîíú­åê­òó­ðàõ, ïîñêîëü­êó â Áåð­ëèí­ñêîì êîäåê­ñå Ôèë­ëèï­ñà 1885 (Be­ro­li­nen­sis Phil­lipps 1885) IX âåêà ÷èòà­åò­ñÿ ta­men do­na­vit et cre­di­tor[8]5, òîãäà êàê â äðó­ãîì, îòíî­ñÿ­ùåì­ñÿ ê XII âåêó Ïàëà­òèí­ñêîì Âàòè­êàí­ñêîì êîäåê­ñå 927 (Pa­la­ti­nus Va­ti­ca­nus 927), ïðî­ïó­ùåí ôðàã­ìåíò òåê­ñòà íà÷è­íàÿ ñî ñëîâ et quia pul­cher erat è äî êîí­öà 44-ãî ïàðà­ãðà­ôà. Óæå â èçäà­íèè Èîãàí­íà Àâãó­ñòè­íà Âàã­íå­ðà6 ìîæ­íî íàé­òè èñïðàâ­ëå­íèå ta­men do­na­vit ei re­di­tum sex mi­lia so­li­dos et mi­sit eum…[9], õîòÿ Æ. Ìîðî è Â. Âåë­êîâ ïîñ÷è­òà­ëè ýòî çàñëó­ãîé Âèê­òî­ðà Ãàðäò­õà­ó­çå­íà[10]. Ãëà­ãîë do­na­vit áûë çàìå­í¸í Òåî­äî­ðîì Ìîìì­çå­íîì íà do­nans, à ñ.120 íàðå­÷èå èëè ñîþç ta­men çàìå­íå­íî Â. Õèðø­ôåëü­äîì[11] íà etiam, ïðè­÷¸ì Ìîìì­çåí òàê­æå ïîäó­ìû­âàë î íàðå­÷èè ad­mo­dum7.

Ìåíü­øå âñå­ãî îòêëî­íèë­ñÿ îò ðóêî­ïèñ­íîé òðà­äè­öèè Ðîáåð­òî ×åñ­ñè â ñâî­¸ì èçäà­íèè òåê­ñòà 1913 ãîäà, ïîñêîëü­êó ðåøèë­ñÿ íà âàðè­àíò ÷òå­íèÿ do­na­vit ei ut cre­di­tor[12], ïðè­ïè­ñàâ ta­men ðåäàê­òî­ðàì8. Îäíà­êî ïàëåî­ãðà­ôè­÷å­ñêè âñÿ ïðî­áëå­ìà ìîæåò áûòü ðåøå­íà ïî-äðó­ãî­ìó è, íà ìîé âçãëÿä, ìåíåå âûìó­÷åí­íî, åñëè ìû âíå­ñ¸ì â ðóêî­ïèñ­íîå ÷òå­íèå ta­men do­na­vit et cre­di­tor sex mi­lia so­li­dos mi­sit eum äâå íåçíà­÷è­òåëü­íûå ïðàâ­êè, à èìåí­íî ïðå­âðà­òèì ta­men â tum ei, à et ïåðå­ñòà­âèì ïîñëå so­li­dos.

Õîòÿ â òåê­ñòå tum ei do­na­vit cre­di­tor sex mi­lia so­li­dos et mi­sit eum…[13] îïðå­äå­ëå­íèå â èìåí­íîé ÷àñòè ñîñòàâ­íî­ãî ñêà­çó­å­ìî­ãî cre­di­tor âûãëÿäèò íåñêîëü­êî íåîð­ãà­íè÷­íî, íî ñêî­ðåå ñ ñîäåð­æà­òåëü­íîé, ÷åì ñ ôîð­ìàëü­íîé òî÷­êè çðå­íèÿ. Íåëü­çÿ ñêà­çàòü îäíî­çíà÷­íî, êàê â äåé­ñò­âè­òåëü­íî­ñòè îáñòî­ÿ­ëî äåëî ñî ùåä­ðî­ñòüþ Îäî­àê­ðà ïî îòíî­øå­íèþ êîí­êðåò­íî ê Àâãó­ñòó­ëó9. Ñ ó÷¸­òîì ïîä­ëèí­íîé ðóêî­ïèñ­íîé òðà­äè­öèè òåê­ñòà âñ¸ æå ñëå­äó­åò óñî­ìíèòü­ñÿ, ïî êðàé­íåé ìåðå, â îäíîì, à èìåí­íî â ðàç­ìå­ðå äàðå­íèÿ, ñ êîòî­ðî­ãî ìîã ïîñòó­ïàòü ðåãó­ëÿð­íûé äîõîä, òî åñòü íå ïîä­òâåð­æäàå­ìûé ðóêî­ïè­ñüþ re­di­tum, â 6000 ñîëèäîâ (ñâû­øå 27 êã çîëîòà).

Íàäå­þñü, íå òðå­áó­åò­ñÿ îáú­ÿñ­íÿòü, ÷òî äàæå åäè­íîâðå­ìåí­íàÿ âûïëà­òà òàêîé äåíåæ­íîé ñóì­ìû äîëæ­íà áûëà ïðè­âëå÷ü âíè­ìà­íèå. È åñëè Îäî­àêð ïðå­äî­ñòà­âèë íèç­ëî­æåí­íî­ìó Àâãó­ñòó­ëó èìó­ùå­ñòâî þðèäè­÷å­ñêè íå â ôîð­ìå do­na­tio[14], à â êà÷å­ñòâå ñâî­åãî ðîäà pre­ca­rio[15], îí ìîã ëåã­êî áûòü íàçâàí cre­di­tor èç-çà ñìå­øå­íèÿ ïîíÿ­òèé ïðå­êà­ðèÿ è ññóäû10. Íî äàæå áåç òàêèõ ïðåä­ïî­ëî­æå­íèé11 ñëå­äó­åò îòñòà­è­âàòü ïîä­òâåð­æä¸í­íîå ðóêî­ïè­ñüþ ñëî­âî cre­di­tor, ïîñêîëü­êó â ðèì­ñêîì ïðà­âå òàê íàçû­âà­ëèñü íå òîëü­êî òå, êòî îäàë­æè­âàë äåíü­ãè, íî âñå, êîìó êòî-ëèáî çà ÷òî-òî áûë îáÿ­çàí12.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 1Ñâåäå­íèÿ îá èñòî÷­íè­êàõ ñì.: O. Seeck, RE I A (1920), s. v. Ro­mu­lus Augus­tu­lus, Sp. 1105 f.; ñì. òàê­æå E. De­mou­geot, Be­deu­tet das Jahr 476 das En­de des Rö­mi­schen Rei­ches im Ok­zi­dent? Klio 60/2, 1978, S. 371 f.
  • 2Mar­cell. com. Chron. a. 476: Augus­tu­lum fi­lium Ores­tis Odoa­cer in Lu­cul­la­no Cam­pa­niae cas­tel­lo exi­lii poe­na dam­na­vit[1]; Ior­dan. Rom. 344: sed mox Odoa­cer… Ita­liam in­va­sit Augus­tu­lum­que im­pe­ra­to­rem de reg­no evul­sum in Lu­cul­la­no Cam­pa­niae cas­tel­lo exi­lii poe­na dam­na­vit[2]; Ior­dan. Get. 46, 242: et Ores­tem in­ter­fec­tum Augus­tu­lum fi­lium eius de reg­no pul­sum in Lu­cul­la­no Cam­pa­niae cas­tel­lo exi­lii poe­na dam­na­vit (scil. Odoa­cer)[3]; La­ter­cu­lus im­pe­ra­to­rum ad Ius­ti­num I (MGH AA XIII, p. 423): Odoa­cer eum (scil. Augus­tu­lum) rex Go­tho­rum in va­sa (for­tas­se: in­va­sa) Ro­ma in­te­rempto­que Ores­te in Lu­cu­la­num op­pi­dum exi­lii poe­na dam­na­vit[4].
  • 3Ðàçó­ìå­åò­ñÿ, áåç åãî îòöà Îðå­ñòà, êîòî­ðî­ãî òîãäà óæå íå áûëî â æèâûõ (ñð. Exc. Va­les. 8, 37: su­per­ve­niens autem Odoa­car cum gen­te Sci­ro­rum oc­ci­dit Ores­tem pat­ri­cium in Pla­cen­tia et frat­rem eius Pau­lum ad Pi­ne­tam fo­ris Clas­sem Ra­ven­nae)[6].
  • 4Ñð. E. Stein, Ge­schich­te des spät­rö­mi­schen Rei­ches, I, Wien 1928, S. 589.
  • 5Òàê ó Æ. Ìîðî è Â. Âåë­êî­âà â êðè­òè­÷å­ñêîì àïïà­ðà­òå òîéá­íå­ðîâ­ñêî­ãî èçäà­íèÿ J. Mo­reau, V. Vel­kov, Ex­cerpta Va­le­sia­na, Lip­siae 1968, p. 11.
  • 6Am­mia­ni Mar­cel­li­ni quae su­per­sunt cum no­tis in­teg­ris Frid. Lin­denbro­gii, Henr. et Hadr. Va­le­sio­rum et Iac. Gro­no­vii qui­bus Thom. Rei­ne­sii quas­dam et suas adje­cit Io. Aug. Wag­ner. Edi­tio­nem ab­sol­vit Car. Gottlob Aug. Er­furdt. Lip­siae 1808. Ýòî èçäà­íèå òàê­æå âêëþ­÷à­åò De Con­stan­tio Chlo­ro, Con­stan­ti­no Mag­no et aliis im­pe­ra­to­ri­bus ex­cerpta auc­to­ris ig­no­ti, Tom. I, p. 609—628. § 38 ñì. íà p. 616.
  • 7Th. Mom­msen, Chro­ni­ca mi­no­ra I (MGH AA IX), Be­ro­li­ni 1892, p. 310.
  • 8Frag­men­ta his­to­ri­ca ab Hen­ri­co et Had­ria­no Va­le­sio pri­mum edi­ta [Ano­ny­mus Va­le­sia­nus]. A cu­ra di Ro­ber­to Ces­si. Rac­col­ta deg­li Sto­ri­ci Ita­lia­ni… or­di­na­ta da L. A. Mu­ra­to­ri. Nuo­va edi­zio­ne, to­mo XXIV, par­te IV, Cit­tà di Cas­tel­lo 1913. Ñì. p. XXII è 13.
  • 9Ñì. òàì æå p. XXII.
  • 10 îòëè­÷èå îò ññóäû (com­mo­da­tum), pre­ca­rium íå óñòà­íàâ­ëè­âàë ïðà­âîîò­íî­øå­íèÿ, íî îçíà­÷àë ëèøü â ëþáîå âðå­ìÿ îòçû­âàå­ìîå ôàê­òè­÷å­ñêîå ïðå­äî­ñòàâ­ëå­íèå â ïîëü­çî­âà­íèå (D. Me­di­cus, Der klei­ne Pau­ly IV, Mün­chen 1972, Sp. 1125 f., s. v. Pre­ca­rium).
  • 11Ñð. R. Ces­si, op. cit., p. XXII: «L’at­to di do­na­zio­ne che Odoac­re fa ver­so Augus­to­lo si ri­con­net­te ai rap­por­ti fa­mig­lia­ri fra lo­ro esis­ten­ti. …Non pot­reb­be dar­si che ver­so la fa­mig­lia di Augus­to­lo van­tas­se Odoac­re cre­di­ti di vec­chia da­ta?»[16].
  • 12Dig. L 16, 11: Gai­us lib­ro pri­mo ad edic­tum pro­vin­cia­le: cre­di­to­rum ap­pel­la­tio­ne non hi tan­tum ac­ci­piun­tur, qui pe­cu­niam cre­di­de­runt, sed om­nes, qui­bus ex qua­li­bet cau­sa de­be­tur[17]. Ñì. òàê­æå F. Ra­ber, Der klei­ne Pau­ly I, Stuttgart 1964, Sp. 1332, s. v. Cre­di­tor.
  • ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß ÏÅÐÅÂÎÄ×ÈÊÀ:

  • [1]«Ñûíà Îðå­ñòà Àâãó­ñòó­ëà Îäî­àêð ïðè­ãî­âî­ðèë ê íàêà­çà­íèþ â âèäå ññûë­êè â Ëóêóë­ëàí­ñêèé çàìîê â Êàì­ïà­íèè» (ëàò.).
  • [2]«Íî âñêî­ðå Îäî­àêð… âòîðã­ñÿ â Èòà­ëèþ è ëèø¸í­íî­ãî öàð­ñòâà èìïå­ðà­òî­ðà Àâãó­ñòó­ëà ïðè­ãî­âî­ðèë ê íàêà­çà­íèþ â âèäå ññûë­êè â Ëóêóë­ëàí­ñêèé çàìîê â Êàì­ïà­íèè» (ëàò.).
  • [3]«È, óáèâ Îðå­ñòà, [Îäî­àêð] èçãíàí­íî­ãî ñ öàð­ñòâà ñûíà åãî Àâãó­ñòó­ëà ïðè­ãî­âî­ðèë ê íàêà­çà­íèþ â âèäå ññûë­êè â Ëóêóë­ëàí­ñêèé çàìîê â Êàì­ïà­íèè» (ëàò.).
  • [4]«Êîðîëü ãîòîâ Îäî­àêð â îïó­ñòî­ø¸í­íîì [âîç­ìîæ­íî: çàõâà­÷åí­íîì] Ðèìå, óáèâ Îðå­ñòà, åãî [Àâãó­ñòó­ëà] ïðè­ãî­âî­ðèë ê íàêà­çà­íèþ â âèäå ññûë­êè â Ëóêóë­ëî­âó êðå­ïîñòü» (ëàò.).
  • [5]«Âñòó­ïèâ â Ðàâåí­íó, [Îäî­àêð] íèç­ëî­æèë Ðîìó­ëà ñ öàð­ñòâà, ñæà­ëèâ­øèñü íàä åãî äåò­ñêèì âîç­ðàñ­òîì è ïîòî­ìó, ÷òî òîò áûë êðà­ñèâ, ñîõðà­íèë åìó æèçíü, à òàê­æå, äàðóÿ åìó äîõîä â øåñòü òûñÿ÷ ñîëèäîâ, îòïðà­âèë åãî â Êàì­ïà­íèþ âìå­ñòå ñ åãî ðîä­ñò­âåí­íè­êà­ìè æèòü íà ñâî­áî­äå» (ëàò.).
  • [6]«ßâèâ­øèé­ñÿ æå ñ íàðî­äîì ñêè­ðîâ Îäî­àêð óáèë ïàò­ðè­öèÿ Îðå­ñòà â Ïëà­öåí­öèè è åãî áðà­òà Ïàâ­ëà â Ñîñ­íî­âîé ðîùå çà ïðå­äå­ëà­ìè Êëàñ­ñè­ñà Ðàâåí­íû» (ëàò.).
  • [7]«Òàê­æå äàðóÿ åìó äîõîä» (ëàò.).
  • [8]«Îäíà­êî ïîäà­ðèë è êðåäè­òîð» (ëàò.).
  • [9]«Îäíà­êî ïîäà­ðèë åìó äîõîä â øåñòü òûñÿ÷ ñîëèäîâ è îòïðà­âèë åãî…» (ëàò.).
  • [10] äåé­ñò­âè­òåëü­íî­ñòè ÷òå­íèå «ta­men do­na­vit ei re­di­tum» âìå­ñòî ðóêî­ïèñ­íî­ãî ÷òå­íèÿ «ta­men do­na­vit et cre­di­tor» ñîäåð­æèò­ñÿ óæå â ñàìîì ïåð­âîì ïå÷àò­íîì èçäà­íèè Àíðè äå Âàëóà (Ãåí­ðè­õà Âàëå­çèÿ): Am­mia­ni Mar­cel­li­ni re­rum ges­ta­rum, qui de XXXI su­per­sunt, lib­ri XVIII, ex ms. Co­di­ci­bus emen­da­ti ab Hen­ri­co Va­le­sio, et an­no­ta­tio­ni­bus il­lustra­ti. Adjec­ta sunt Ex­cerpta de ges­tis Con­stan­ti­ni non­dum edi­ta. — Pa­ri­siis, apud Ioan­nem Ca­mu­sat, 1636, p. 477. Ñëîæ­íî ñêà­çàòü, ñàì ëè Âàëå­çèé èñïðà­âèë et cre­di­tor íà ei re­di­tum, ïîñêîëü­êó, êàê îí ïèøåò â ïðåä­è­ñëî­âèè ê ÷èòà­òå­ëþ, êîïèþ èçâëå­÷å­íèé èçãîòî­âèë äëÿ íåãî Æàê Ñèð­ìîí: «Postre­mo Ex­cerpta de ges­tis Con­stan­ti­ni, quo­rum in An­no­ta­tion. sae­pe men­tio­nem fa­cio, huic edi­tio­ni nostrae sub­iun­ge­re pla­cuit. Eorum autem mi­hi co­piam fe­cit R. P. Iaco­bus Sir­mon­dus, iudi­cio, doctri­na, sti­li­que ele­gan­tia, ut in­ter om­nes con­stat, emi­nen­tis­si­mus» («Íàêî­íåö, ðåøå­íî äîáà­âèòü ê ýòî­ìó íàøå­ìó èçäà­íèþ Èçâëå­÷å­íèÿ èç äåÿ­íèé Êîí­ñòàí­òè­íà, êîòî­ðûå ÿ ÷àñòî óïî­ìè­íàþ â Ïðè­ìå­÷à­íè­ÿõ. Èõ êîïèþ ñäå­ëàë äëÿ ìåíÿ ïðå­ïî­äîá­íûé îòåö ßêîá Ñèð­ìîíä, âûäàþ­ùèé­ñÿ, êàê âñåì èçâåñò­íî, ðàñ­ñóäè­òåëü­íî­ñòüþ, ó÷¸­íî­ñòüþ è èçÿ­ùå­ñò­âîì ñòè­ëÿ»). Ïîýòî­ìó íå èñêëþ­÷å­íî, ÷òî ñîîò­âåò­ñò­âó­þ­ùåå èñïðàâ­ëå­íèå âíå­ñå­íî óæå Ñèð­ìî­íîì. Âàã­íåð æå íå îñòàâ­ëÿ­åò íèêà­êî­ãî ïðè­ìå­÷à­íèÿ ê äàí­íî­ìó ìåñòó, âèäè­ìî ïîòî­ìó, ÷òî îí, ïîäîá­íî Âàëå­çèþ, ñàì ìàíó­ñêðèï­òà íå âèäåë. Êàê ïèøåò Ãàðäò­õà­ó­çåí, «In ex­cerptis, quae di­cun­tur Ano­ny­mi Va­le­sia­ni, edi­to­res om­nes ves­ti­gia pres­se­runt Va­le­sio­rum, nul­lo ad­hi­bi­to lib­ro ma­nu scrip­to. Co­dex enim a Iaco­bo Sir­mon­do in lu­cem pro­la­tus et a Va­le­siis ad­hi­bi­tus mox eva­nuit. Nu­per ve­ro in Brit­tan­nia re­per­tus di­li­gen­tis­si­me descrip­tus est a Fran­cis­co Rühl qui sum­ma cum be­ne­vo­len­tia sche­das suas mi­hi transmi­sit hui­us­que co­di­cis no­tae op­ti­mae co­piam mi­hi fe­cit» («Â èçâëå­÷å­íè­ÿõ, êîòî­ðûå íàçû­âà­þò­ñÿ Àíî­íè­ìà Âàëå­çèÿ, âñå èçäà­òå­ëè ñëå­äó­þò ïî ñòî­ïàì Âàëå­çè­åâ, íå ïðè­âëå­êàÿ íèêà­êèõ ðóêî­ïèñ­íûõ êíèã. Âåäü êîäåêñ, îáíà­ðó­æåí­íûé ßêî­áîì Ñèð­ìîí­äîì è èñïîëü­çî­âàí­íûé Âàëå­çè­ÿ­ìè, âñêî­ðå èñ÷åç. Îäíà­êî íåäàâ­íî âíîâü íàé­äåí­íûé â Áðè­òà­íèè, îí ñàìûì òùà­òåëü­íûì îáðà­çîì áûë ïåðå­ïè­ñàí Ôðàí­öåì Ðþëåì, êîòî­ðûé ñ âåëè­÷àé­øèì äîá­ðî­æå­ëà­òåëü­ñò­âîì ïåðå­ñëàë ìíå åãî ñòðà­íè­öû è ñäå­ëàë äëÿ ìåíÿ êîïèþ ýòî­ãî êîäåê­ñà íàè­ëó÷­øå­ãî êà÷å­ñòâà») (Am­mia­ni Mar­cel­li­ni re­rum ges­ta­rum lib­ri qui su­per­sunt. Re­cen­suit no­tis­que se­lec­tis instru­xit V. Gardthau­sen, vol. I. — Lip­siae, 1874, p. 280). Âåðî­ÿò­íî, èìåí­íî ïîýòî­ìó Æ. Ìîðî è Â. Âåë­êîâ, óêà­çû­âàÿ ÷òå­íèå «do­na­vit ei re­di­tum», ññû­ëà­þò­ñÿ íà Ãàðäò­õà­ó­çå­íà — îí ìîã ñâå­ðèòü­ñÿ ñ âíîâü îáðå­ò¸í­íûì êîäåê­ñîì, õîòÿ, êàê ñëå­äó­åò èç åãî æå ñîá­ñò­âåí­íûõ ñëîâ, íà ñàìîì äåëå è îí ïîëü­çî­âàë­ñÿ ëèøü êîïè­åé, âûïîë­íåí­íîé Ô. Ðþëåì.
  • [11]Íà ñàìîì äåëå Õèðø­ôåëü­äà çâà­ëè Îòòî.
  • [12]«Ïîäà­ðèë åìó êàê êðåäè­òîð» (ëàò.).
  • [13]«Ïîñëå ÷åãî ïîäà­ðèë åìó êðåäè­òîð øåñòü òûñÿ÷ ñîëèäîâ è îòïðà­âèë åãî…» (ëàò.).
  • [14]Äàðå­íèå (ëàò.).
  • [15]Ïðå­êà­ðèé — áåç­óñëîâ­íî îòçûâ­íîå ïðå­äî­ñòàâ­ëå­íèå èìó­ùå­ñòâà â ôàê­òè­÷å­ñêîå ïîëü­çî­âà­íèå.
  • [16]«Àêò äàðå­íèÿ, ñîâåð­ø¸í­íûé Îäî­àê­ðîì â îòíî­øå­íèè Àâãó­ñòó­ëà, ñâÿ­çû­âà­åò­ñÿ ñ áëèç­êè­ìè îòíî­øå­íè­ÿ­ìè, ñóùå­ñò­âó­þ­ùè­ìè ìåæ­äó íèìè. … Íå ìîã­ëî ëè áûòü òàê, ÷òî ó ñåìüè Àâãó­ñòó­ëà Îäî­àêð òðå­áî­âàë ïðî­ñðî­÷åí­íûå äîë­ãè?» (èò.).
  • [17]«Ãàé â 1-é êíè­ãå “Êîì­ìåí­òà­ðè­åâ ê ïðî­âèí­öè­àëü­íî­ìó ýäèê­òó”: òåð­ìè­íîì “êðåäè­òî­ðû” îáî­çíà­÷à­þò­ñÿ íå òîëü­êî òå, êîòî­ðûå ïðå­äî­ñòà­âè­ëè äåíåæ­íûé êðåäèò, íî âñå, êîìó äîëæ­íû ïî êàêî­ìó áû òî íè áûëî îñíî­âà­íèþ» (ïåð. ñ ëàò. Ë. Ë. Êîôà­íî­âà).
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1413290010 1532551010 1532551011 1543748100 1543854640 1544975457