7 BCE. Copy. Inv. No. MCR 218.Rome, Museum of Roman CivilizationPhoto by Olga Lyubimova
Inscription commemorating the Ludi (Games) organized by Tiberius in honour of Augustus.
7 BCE. Copy.
Rome, Museum of Roman Civilization
(Roma, Museo della civiltà romana).
Ti(berius) Claudius Ti(beri) f(ilius) Nero, | pontifex, co(n)s(ul) iterum, | imp(erator) iterum, | ludos votivos pro reditu | 5 | Imp(eratoris) Caesaris divi f(ili) Augusti, | pontificis maximi, | Iovi Optimo Maximo fecit | [cum Cn(aeo) Calpurnio Pisone conlega] | ex s(enatus) c(onsulto). |
(on the left side, in the bottom) | |
l(oco) CCXLVI |
Tiberius Claudius Nero, son of Tiberius, pontifex, consul for the second time, imperator for the second time, organized for Jupiter the Best and Greatest votive games in honor of the return of Imperator Caesar Augustus, son of Divine, pontifex maximus, [with his colleague Gnaeus Calpurnius Piso] according to the decree of senate. On the place 246.
p.72 385. 386 bases duae altera per medium fissa (385), altera dimidiata (386) effossae in area S. Apollinaris prope Agonem (in capite circi Agonalis ad S. Apollinarem Smet. ms. Neap. de n. 385) a. 1547 cum larvis tragicis marmoreis quinque Smet. (ed.); similiter Pigh. (ann.): ‘effodiebantur in area divi Apollinaris ad caput circi Agonalis cum nonnullis aliis antiquis reliquiis, inter quas erant quatuor marmoreae larvae grandes summi artificii’. Rep. ad Apollinaris pro foribus domus cardinalis Rodulphi 1548 Met. Ante aedes card. Rodulphi ad S. Augustini Pigh. (mus.); similiter de n. 385 Mor. Nella piazza di Ridolfi Lig. (Neap. Vat.). — ‘Trovate nel foro entro l’arco di Settimio Severo e il portico di Faustina’ errore Man. 5241, qui addit de n. 385: ‘sta ora in un cantone della strada del popolo presso S. Rocco e il mausoleo di Augusto’, et de 386: ‘questa non so dove sia portata, ma la parte ulte e nel mausoleo’. In angulo domus Soderinorum ad mausoleum Augusti Citt. de 385, qui ‘intra mausoleum’ ponit n. 386. Denique fuisse tradunt n. 385 appresso S. Giacomo degli incurabili Stat. a Ripetta Svar. in angulo viae pontificum ad locum vulgo Ripetta nova in una cantonata Grut. ed. 2, ad templum Lateranum errore Boiss., item apud Colotium Id. ms. manu 2. Extabat nostra aetate in impluvio aedium collegii propagandae fidei Borghesi. (apud Avellinum opp. II p. 319), Melchiorri et Visconti (silloge p. 69), ubi mea causa frustra quaesivit de Rossi. — E contrario n. 386 ad aedes Soderinorum extra mausoleum ponit Manut. 5253, apud Colotium Boiss. (ed.) male. Mox videtur interisse.
385 | TI • CLAVDIVS •TI • F • NERO | ||
PONTIFEX • COS • ITERVM | a. u. c. 747 | ||
IMP • ITERVM | |||
LVDOS • VOTIVOS • PRO • REDITV | |||
5 | IMP • CAESARIS • DIVI • F • AVGVSTI | ||
PONTIFICIS • MAXIMI | |||
IOVI • OPTIMO • MAXIMO • FECIT | |||
EX • S • C |
‘Sinistro latere litteris ineptiss. et alterius artificis et alia scriptis aetate in infima quidem parte basis ita’:
L | CCXLVI | Metell. |
Descripsit Smetius ms. Neap. p. 78, ed. f. 17, 9 (inde Grut. 11, 1 ex eoque Orelli 599): a Smetio Metellus Vat. 6039 f. 246’ qui citat Mart(inum); Pighius mus. f. 4, annal. III p. 526 a, nisi una cum Smetio ipse descripsisse credendus est; Ligorius Vat. olim Barb., Neap. lib. 34 p. 8; Panvinius fast. ad a. 741. E lapide videntur sumpsisse Manutius Vat. 5241 p. 53, nisi traxit ex libro Ursini; Ursinus fam. Rom. p. 161; Ach. Statius Vallic. f. 191’; Boissard ms. p. 681, ed. 4, 141; Cittadinius Marc. p. 132, Vatic. 5253 f. 285; Suaresius Vatic. 9140 f. 123.
Inscriptionem lateris solus Metellus exhibet.
[Dubium non est ludos editos pro reditu Augusti a. 741 referri ad reditum eius ex Hispania et Gallia, propter quem item dedicata est a. 741 Iul. 4 ara Pacis Augustae (cf. mon. Ancyr. II, 37). Ludi autem, quos a. 747 pro Augusti reditu editurus erat Tiberius consul, edidit nomine eius ad bellum avocati puer C. Caesar cum altero consule Cn. Pisone (Dio 55, 8), pertinent ad votum susceptum a. 746, quo tempore Augustus cum Tiberio in Galliam proficiscente item ex urbe abiit. Nam quamquam Augustus iam ipso anno exeunte Romam rediisse videtur, ludi nihil impedit quominus post aliquot menses demum ederentur: immo cum ad eos ludos edendos Tiberius electus esset, antea edi non potuerunt, quoniam ut consul triumpharet, ad k. usque Ianuarias a. 747 ad urbem mansit (Dio l. c). Non recte Borghesius opp. 3, 526 ludos a. 747 rettulit ad Augustalia (cf. vol. I p. 404) Th-M.]
Inscriptiones laterum numeros continent, quibus in ipsis metallis saxa notari solebant. Huiusmodi titulos collegit Aloisius Bruzza in annalibus instituti archaeol. 1870.
30751 ad n. 385. 386 (Eph. IV n. 740). ‘In area D. Apollinaris me praesente reperti’ Marliani fasti (1560) p. 105. Lapidem n. 385 in impluvio aedium collegii propagandae fidei denuo indagavit Bormann. Post versum septimum erasus est diligenter versus unus, quem certum est fuisse fere hunc:
Piso cum a. 20 apud senatum accusatus sibi mortem conscivisset, Tacitus ann. 3, 17. 18 narrat Aurelium Cottam consulem censuisse nomen Pisonis radendum fastis, sed Tiberium ita sententiam mitigasse ne nomen Pisonis fastis eximeretur. Nec tamen mirum nomen erasum esse in eiusmodi basi, quae monumentum esset ludorum ex senatus consulto pro reditu Augusti ab ipso Tiberio factorum. Cf. Bull. dell’ lstituto 1870 p. 40. — Exemplum fortasse novicium Seguier Paris. f. 25 descripsit dans la rue qui va de l’arc de Constantin au circo Massimo, au mur d‘une vigne, ipse addens: ‘inscription fort suspecte’.
p.25 95 Ti. Claudius Ti. f. Nero | pontifex, cos. iterum1, | imp. iterum2, | ludos votivos pro reditu | imp. Caesaris divi f. Augusti | pontificis maximi | Iovi optimo maximo fecit3 | ex s. c. | !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!4
Romae basis marmorea rep. a.1547 in campo Martio una cum N.88 (VI 385 vidit Bormann eph. 4, 740).
1A. 747. 2De primis acclamationibus p.26 imperatoriis Tiberii egit Mo. mon. Ancyr. p. 14 seq. 3De ludis a. 747 pro reditu Augusti editis cf. Dio 55, 8. 4Erasa sunt verba cum Cn. Calpurnio Pisone conlega, anno scilicet p. C. 20, cum Piso apud senatum accusatus mortem sibi conscivisset (cf. Tac. a. 3, 17). Huius fortasse Pisonis nomen erasum est etiam in actis fratrum Arvalium a. 14, VI 2023 a v. 24, cf. Civiltà cattolica 1888 vol. 10 p. 212 seq. — In latere basis relictus erat numerus saxo inscriptus antequam in basim verteretur LCCXLVI.p.7 5. CCXLVI
Loco CCXLVI: signum Iovi optimo maximo pro reditu imp. Caes. divi f. Augusti ex senatus consulto in Campo Martio a Ti. Claudio Ti. f. Nerone cos. II imp. II dicatum.
CIL VI 385; Ephem. Epigr. IV (1881) 740; ILS 95.
p.67
A. La Regina, dans M. R. Di Mino, Rotunda Diocletiani. Sculture decorative delle terme nel Museo Nazionale Romano, Rome, 1991, p. 3—
Un premier inventaire, subdivisé en libri et loci (a—
p.68
d) = CIL, VI, 385 = IL5, 95 (in latere). P. 7, no 5. Base de statue, 7 a.C :
(Loco) CCXLVI.
CIL. VI. 30751a
Ephemeris Epigraphica. Vol. IV. Roma, 1881. № 740
ILS. 95
Giglioli G. Q. Noterelle epigrafiche // BCAR. Vol. 73. 1949/1950. P. 43 № 1
Carta Archeologica di Roma. Vol. I. Firenze, 1962. P. 121, № 130.
La Regina A. Tabulae signorum urbis Romae // Rotunda Diocletiani: sculture decorative delle terme nel Museo Nazionale Romano / A cura di M. R. Di Mino. Roma, 1991. P. 7.
AE 1991, 211d
© Text of the inscription: Epigraphic Database Roma EDR115589; EDR115781.
© Commentary: CIL. VI. 385.
© Commentary: CIL. VI. 30751a.
© Commentary: ILS. 95
© Commentary: La Regina A. Tabulae signorum urbis Romae // Rotunda Diocletiani: sculture decorative delle terme nel Museo Nazionale Romano / A cura di M. R. Di Mino. Roma, 1991. P. 7.
© Commentary: AE 1991, 211d.
© 2017. Translation: Olga Lyubimova.