Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà I, ãë. 23

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Â. Ì. Ñìèðèíà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: W. Weissenborn, H. J. Müller, 1898.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

23. (1) Ýòó âåñòü àëü­áàí­öû óíî­ñÿò äîìîé. È âîò îáå ñòî­ðî­íû ñòà­ëè âñå­ìè ñèëà­ìè ãîòî­âèòü âîé­íó, âñå­ãî áîëåå ñõî­æóþ ñ ãðàæ­äàí­ñêîé, ïî÷òè ÷òî âîé­íó ìåæ îòöà­ìè è ñûíî­âüÿ­ìè, âåäü îáà ïðî­òèâ­íè­êà áûëè ïîòîì­êè òðî­ÿí­öåâ: Ëàâè­íèé âåë íà÷à­ëî îò Òðîè, îò Ëàâè­íèÿ — Àëü­áà, îò àëü­áàí­ñêî­ãî öàð­ñêî­ãî ðîäà — ðèì­ëÿíå. (2) Èñõîä âîé­íû, ïðàâ­äà, íåñêîëü­êî óìå­ðÿ­åò ãîðå÷ü ðàç­ìûø­ëå­íèé îá ýòîé ðàñ­ïðå, ïîòî­ìó ÷òî äî ñðà­æå­íèÿ íå äîøëî, ïîãèá­ëè ëèøü çäà­íèÿ îäíî­ãî èç ãîðî­äîâ, à îáà íàðî­äà ñëè­ëèñü â îäèí. (3) Àëü­áàí­öû ïåð­âûå ñ îãðîì­íûì âîé­ñêîì âòîðã­ëèñü â ðèì­ñêèå çåì­ëè. Ëàãåðü îíè ðàç­áè­âà­þò åäâà ëè äàëü­øå, ÷åì â ïÿòè ìèëÿõ îò ãîðî­äà; îáâî­äÿò ëàãåðü ðâîì; Êëó­è­ëè­åâ ðîâ — òàê, ïî èìå­íè èõ âîæäÿ, çâàë­ñÿ îí íåñêîëü­êî ñòî­ëå­òèé, ïîêóäà, îáâåò­øàâ, íå èñ÷åç­ëè è ñàìûé ðîâ, è ýòî èìÿ. (4)  ëàãå­ðå Êëó­è­ëèé, àëü­áàí­ñêèé öàðü, óìè­ðà­åò; àëü­áàí­öû èçáè­ðà­þò äèê­òà­òî­ðà, Ìåò­òèÿ Ôóôå­òèÿ83.

Ìåæ òåì Òóëë, îñî­áåí­íî îæå­ñòî­÷èâ­øèé­ñÿ ïîñëå ñìåð­òè öàðÿ, îáú­ÿâ­ëÿ­åò, ÷òî êàðà âñå­ñèëü­íûõ áîãîâ çà áåç­çà­êîí­íóþ âîé­íó ïîñòèãíåò, íà÷àâ ñ ãîëî­âû, âåñü àëü­áàí­ñêèé íàðîä, è, ìèíî­âàâ íî÷üþ íåïðè­ÿ­òåëü­ñêèé ëàãåðü, âåäåò âîé­ñêî â çåì­ëè àëü­áàí­öåâ. Ýòî çàñòà­âè­ëî Ìåò­òèÿ ñíÿòü­ñÿ ñ ìåñòà. (5) Îí ïîä­õî­äèò ê ïðî­òèâ­íè­êó êàê ìîæ­íî áëè­æå è, îòïðà­âèâ âïå­ðåä ïîñëà, ïîðó­÷à­åò åìó ïåðå­äàòü Òóë­ëó, ÷òî, ïðåæ­äå ÷åì ñðà­æàòü­ñÿ, íóæ­íû ïåðå­ãî­âî­ðû — ñ.30 îí, Ìåò­òèé, óâå­ðåí: åñëè ïîë­êî­âîä­öû âñòðå­òÿò­ñÿ, òî ó íåãî íàé­äåò­ñÿ ñîîá­ùå­íèå, íå ìåíåå âàæ­íîå äëÿ ðèì­ëÿí, íåæå­ëè äëÿ àëü­áàí­öåâ. (6) Õîòÿ ýòî âûãëÿäå­ëî ïóñòûì õâà­ñòîâ­ñò­âîì, Òóëë íå ïðå­íå­áðåã ïðåä­ëî­æå­íè­åì è âûñòðî­èë âîé­ñêî. Íàïðî­òèâ âûñòðî­è­ëèñü àëü­áàí­öû.

Êîãäà äâà ñòðîÿ ñòà­ëè äðóã ïðî­òèâ äðó­ãà, âîæäè ñ íåìíî­ãè­ìè ïðè­áëè­æåí­íû­ìè âûøëè íà ñåðåäè­íó. (7) Òóò àëü­áà­íåö çàãî­âî­ðèë. «Íàíå­ñåí­íàÿ îáèäà è îòêàç óäî­âëå­òâî­ðèòü îáîñ­íî­âàí­íîå äîãî­âî­ðîì òðå­áî­âà­íèå î âîç­ìå­ùå­íèè óùåð­áà — òàêî­âà ïðè­÷è­íà íûíåø­íåé âîé­íû, ÿ è ñàì, êàæåò­ñÿ, ñëû­øàë î òîì èç óñò íàøå­ãî öàðÿ Êëó­è­ëèÿ, äà è òû, Òóëë, íå ñîìíå­âà­þñü, âûäâè­ãà­åøü òå æå äîâî­äû. (8) Íî, åñëè íóæ­íî ãîâî­ðèòü ïðàâ­äó, à íå êðà­ñè­âûå ñëî­âà, ýòî æàæ­äà âëà­ñòè òîë­êà­åò ê âîéíå äâà ðîä­ñò­âåí­íûõ è ñîñåä­íèõ íàðî­äà. Õîðî­øî ýòî èëè äóð­íî, ÿ ñåé­÷àñ îáú­ÿñ­íÿòü íå áóäó: ïóñòü ðàç­ìûñ­ëèò îá ýòîì òîò, êòî çàòå­ÿë âîé­íó, ìåíÿ æå àëü­áàí­öû èçáðà­ëè, ÷òîáû åå âåñòè. À òåáå, Òóëë, õîòåë áû íàïîì­íèòü ÿ âîò î ÷åì. Ñêîëü âåëè­êà äåð­æà­âà ýòðóñ­êîâ, îêðó­æàþ­ùàÿ è íàøè âëà­äå­íèÿ, è îñî­áåí­íî âàøè, òû êàê èõ áëè­æàé­øèé ñîñåä çíà­åøü åùå ëó÷­øå, ÷åì ìû: âåëè­êà èõ ìîùü íà ñóøå, åùå ñèëü­íåé îíè íà ìîðå. (9) Ïîìíè æå: êàê òîëü­êî ïîäàøü òû çíàê ê áèò­âå, îáà ñòðîÿ îêà­æóò­ñÿ ó íèõ íà âèäó, ÷òîáû ñðà­çó îáî­èì, è ïîáåäè­òå­ëþ è ïîáåæ­äåí­íî­ìó, óñòà­ëûì è îáåñ­ñè­ëåí­íûì, ñäå­ëàòü­ñÿ æåðò­âîþ íàïà­äå­íèÿ. Âèäÿò áîãè, ðàç óæ ìû íå äîâîëü­ñò­âó­åì­ñÿ âåð­íîé ñâî­áî­äîé è â ñîìíè­òåëü­íîé èãðå ñòà­âèì íà êîí ãîñ­ïîä­ñòâî è ðàá­ñòâî, òàê íàé­äåì ïî êðàé­íåé ìåðå êàêóþ-íèáóäü âîç­ìîæ­íîñòü ðåøèòü áåç êðî­âî­ïðî­ëè­òèÿ, áåç ãèáåëü­íî­ãî äëÿ îáå­èõ ñòî­ðîí óðî­íà, êàêî­ìó íàðî­äó âëàñò­âî­âàòü, êàêî­ìó ïîä­÷è­íÿòü­ñÿ».

(10) Òóëë ñîãëà­ñèë­ñÿ, õîòÿ è îò ïðè­ðî­äû, è â òâåð­äîé íàäåæ­äå íà óñïåõ áûë ñêëî­íåí ê áîëåå âîèí­ñò­âåí­íî­ìó ðåøå­íèþ. Îáå­èì ñòî­ðî­íàì ïðè­õî­äèò â ìûñëü âîñ­ïîëü­çî­âàòü­ñÿ ñëó­÷à­åì, êîòî­ðûé ïîñû­ëà­ëà èì ñàìà Ñóäü­áà.

23. haec nun­tiant do­mum Al­ba­ni. et bel­lum ut­rim­que sum­ma ope pa­ra­ba­tur, ci­vi­li si­mil­li­mum bel­lo, pro­pe in­ter pa­ren­tes na­tos­que, Troia­nam ut­ram­que pro­lem, cum La­vi­nium ab Troia, ab La­vi­nio Al­ba, ab Al­ba­no­rum stir­pe re­gum oriun­di Ro­ma­ni es­sent. [2] even­tus ta­men bel­li mi­nus mi­se­ra­bi­lem di­mi­ca­tio­nem fe­cit, quod nec acie cer­ta­tum est et tec­tis mo­do di­ru­tis al­te­rius ur­bis duo po­pu­li in unum con­fu­si sunt. [3] Al­ba­ni prio­res in­gen­ti exer­ci­tu in ag­rum Ro­ma­num im­pe­tum fe­ce­re. castra ab ur­be haud plus quin­que mi­lia pas­suum lo­cant; fos­sa cir­cum­dant; fos­sa Clui­lia ab no­mi­ne du­cis per ali­quot sae­cu­la ap­pel­la­ta est, do­nec cum re no­men quo­que ve­tus­ta­te abo­le­vit. [4] in his castris Clui­lius, Al­ba­nus rex, mo­ri­tur; dic­ta­to­rem Al­ba­ni Met­tium Fu­fe­tium creant.

in­te­rim Tul­lus fe­rox, prae­ci­pue mor­te re­gis, mag­num­que deo­rum nu­men ab ip­so ca­pi­te or­sum in om­ne no­men Al­ba­num ex­pe­ti­tu­rum poe­nas ob bel­lum in­pium dic­ti­tans, noc­te prae­te­ri­tis hos­tium castris in­fes­to exer­ci­tu in ag­rum Al­ba­num per­git. ea res ab sta­ti­vis ex­ci­vit Met­tium. [5] du­cit quam pro­xu­me ad hos­tem po­test. in­de le­ga­tum prae­mis­sum nun­tia­re Tul­lo iubet, pri­us­quam di­mi­cent, opus es­se col­lo­quio; si se­cum congres­sus sit, sa­tis sci­re ea se al­la­tu­rum, quae ni­hi­lo mi­nus ad rem Ro­ma­nam quam ad Al­ba­nam per­ti­neant. haud as­per­na­tus Tul­lus, [6] ta­men, si va­na ad­fe­ran­tur, in aciem edu­cit. exeunt contra et Al­ba­ni.

postquam struc­ti ut­rim­que sta­bant, cum pau­cis pro­ce­rum in me­dium du­ces pro­ce­dunt. [7] ibi in­fit Al­ba­nus: «iniu­rias et non red­di­tas res ex foe­de­re quae re­pe­ti­tae sint et ego re­gem nostrum Clui­lium cau­sam hui­us­ce es­se bel­li audis­se vi­deor nec te du­bi­to, Tul­le, eadem prae te fer­re; sed si ve­ra po­tius quam dic­tu spe­cio­sa di­cen­da sunt, cu­pi­do im­pe­rii duos cog­na­tos vi­ci­nos­que po­pu­los ad ar­ma sti­mu­lat. [8] ne­que, rec­te an per­pe­ram, in­terpre­ter; fue­rit is­ta eius de­li­be­ra­tio, qui bel­lum sus­ce­pit; me Al­ba­ni ge­ren­do bel­lo du­cem crea­ve­re. il­lud te, Tul­le, mo­ni­tum ve­lim: Et­rus­ca res quan­ta cir­ca nos te­que ma­xi­me sit, quo pro­pior es Tus­cis, hoc ma­gis scis. mul­tum il­li ter­ra, plu­ri­mum ma­ri pol­lent. [9] me­mor es­to, iam cum sig­num pug­nae da­bis, has duas acies spec­ta­cu­lo fo­re, ut fes­sos con­fec­tos­que, si­mul vic­to­rem ac vic­tum, adgre­dian­tur. ita­que, si nos di amant, quo­niam non con­ten­ti li­ber­ta­te cer­ta in du­biam im­pe­rii ser­vi­tii­que aleam imus, inea­mus ali­quam viam, qua, ut­ri ut­ris im­pe­rent, si­ne mag­na cla­de, si­ne mul­to san­gui­ne ut­rius­que po­pu­li de­cer­ni pos­sit.» [10] haud displi­cet res Tul­lo, quam­quam cum in­do­le ani­mi tum spe vic­to­riae fe­ro­cior erat. quae­ren­ti­bus ut­rim­que ra­tio ini­tur, cui et for­tu­na ip­sa prae­buit ma­te­riam.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 83Äèê­òà­òîð — âûñ­øàÿ äîëæ­íîñòü âî ìíî­ãèõ ëàòèí­ñêèõ ãîðî­äàõ (ïî ðèì­ñêèì ïðåä­ñòàâ­ëå­íè­ÿì — ÷ðåç­âû­÷àé­íàÿ). Ìåò­òèé — ëàòè­íè­çè­ðî­âàí­íàÿ ôîð­ìà îñê­ñêî­ãî (îñêè — îäèí èç èòà­ëèé­ñêèõ íàðî­äîâ) òèòó­ëà med­dix (Àëü­áîé â ïîñëåä­íèå äíè åå ñóùå­ñò­âî­âà­íèÿ óïðàâ­ëÿ­ëè âûáîð­íûå äîëæ­íîñò­íûå ëèöà, à íå öàðè, ÷òî îòðà­çè­ëîñü è â ñàìîì èìå­íè ïåð­ñî­íà­æà).
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364000124 1364000125 1364000126