Ïåðåâîä Â. Ì. Ñìèðèíà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: W. Weissenborn, H. J. Müller, 1898. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
46. (1) Ñåðâèé óæå íà äåëå îáëàäàë íåñîìíåííîþ öàðñêîþ âëàñòüþ, íî ñëóõà åãî ïîðîé äîñòèãàëà ÷âàííàÿ áîëòîâíÿ ìîëîäîãî Òàðêâèíèÿ, ÷òî, ìîë, áåç èçáðàíüÿ íàðîäíîãî öàðñòâóåò Ñåðâèé, è îí, ñïåðâà óãîäèâ ïðîñòîìó ëþäó ïîäóøíûì ðàçäåëîì çàõâà÷åííîé ó âðàãîâ çåìëè140, ðåøèëñÿ çàïðîñèòü íàðîä: æåëàþò ëè, ïîâåëåâàþò ëè îíè, ÷òîáû îí íàä íèìè öàðñòâîâàë? Ñåðâèé áûë ïðîâîçãëàøåí öàðåì ñòîëü åäèíîäóøíî, êàê, ïîæàëóé, íèêòî äî íåãî. (2) Íî è ýòî íå óìàëèëî íàäåæä Òàðêâèíèÿ íà öàðñêóþ âëàñòü. Íàïðîòèâ, ïîíèìàÿ, ÷òî çåìëþ ïëåáåÿì ðàçäàþò âîïðåêè æåëàíüÿì îòöîâ, îí ñ÷åë, ÷òî ïîëó÷èë ïîâîä åùå óñåðäíåå ÷åðíèòü Ñåðâèÿ ïåðåä îòöàìè, óñèëèâàÿ òåì ñâîå âëèÿíèå â êóðèè. Îí è ñàì ïî ìîëîäîñòè ëåò áûë ãîðÿ÷, è æåíà, Òóëëèÿ, ðàñòðàâëÿëà áåñïîêîéíóþ åãî äóøó. (3) Òàê è ðèìñêèé öàðñêèé äîì, ñ.51 ïîäîáíî äðóãèì141, ÿâèë ïðèìåð äîñòîéíîãî òðàãåäèè çëîäåÿíèÿ, ÷òîáû îïîñòûëåëè öàðè è ñêîðåå ïðèøëà ñâîáîäà è ÷òîáû ïîñëåäíèì îêàçàëîñü öàðñòâîâàíèå, êîòîðîìó ïðåäñòîÿëî ðîäèòüñÿ îò ïðåñòóïëåíèÿ. (4) Ó ýòîãî Ëóöèÿ Òàðêâèíèÿ (ïðèõîäèëñÿ ëè îí Òàðêâèíèþ Äðåâíåìó ñûíîì èëè âíóêîì, ðàçîáðàòü íåëåãêî142; ÿ, ñëåäóÿ áîëüøèíñòâó ïèñàòåëåé, áóäó íàçûâàòü åãî ñûíîì) áûë áðàò — Àððóíò Òàðêâèíèé, þíîøà îò ïðèðîäû êðîòêèé. (5) Çàìóæåì çà äâóìÿ áðàòüÿìè áûëè, êàê óæå ãîâîðèëîñü, äâå Òóëëèè, öàðñêèå äî÷åðè, ñêëàäîì òîæå ñîâñåì íåïîõîæèå äðóã íà äðóãà. Âûøëî òàê, ÷òî äâà êðóòûõ íðàâà â áðàêå íå ñîåäèíèëèñü — ïî ñ÷àñòëèâîé, êàê ÿ ïîëàãàþ, ó÷àñòè ðèìñêîãî íàðîäà, — äàáû ïðîäîëæèòåëüíåé áûëî öàðñòâîâàíèå Ñåðâèÿ è óñïåëè ñëîæèòüñÿ îáû÷àè ãîñóäàðñòâà. (6) Òóëëèÿ-ñâèðåïàÿ òÿãîòèëàñü òåì, ÷òî íå áûëî â åå ìóæå íèêàêîé ñòðàñòè, íèêàêîé äåðçîñòè. Âñÿ óñòðåìèâøèñü ê äðóãîìó Òàðêâèíèþ, èì âîñõèùàåòñÿ îíà, åãî íàçûâàåò íàñòîÿùèì ìóæ÷èíîé è ïîðîæäåíèåì öàðñêîé êðîâè, ïðåçèðàåò ñåñòðó çà òî, ÷òî òà, ïîëó÷èâ íàñòîÿùåãî ìóæà, íå ðàâíà åìó æåíñêîé îòâàãîé. (7) Ñðîäñòâî äóø ñïîñîáñòâóåò áûñòðîìó ñáëèæåíèþ — êàê âîäèòñÿ, çëî çëó ïîä ñòàòü, — íî çà÷èíùèöåþ âñåîáùåé ñìóòû ñòàíîâèòñÿ æåíùèíà. Ïðèâûêíóâ ê óåäèíåííûì áåñåäàì ñ ÷óæèì ìóæåì, îíà ñàìîþ ïîñëåäíåþ áðàíüþ ïîíîñèò ñâîåãî ñóïðóãà ïåðåä åãî áðàòîì, ñâîþ ñåñòðó ïåðåä åå ñóïðóãîì. Äà ëó÷øå áû, òâåðäèò îíà, è åé áûòü âäîâîé, è åìó áåçáðà÷íûì, ÷åì ñâÿçûâàòüñÿ ñ íåðîâíåé, ÷òîáû óâÿäàòü îò ÷óæîãî ìàëîäóøèÿ. (8) Äàëè á åé áîãè òàêîãî ìóæà, êàêîãî îíà çàñëóæèëà, — ñêîðî, ñêîðî ó ñåáÿ â äîìå óâèäåëà áû îíà òó öàðñêóþ âëàñòü, ÷òî âèäèò ñåé÷àñ ó îòöà. Áûñòðî çàðàæàåò îíà þíîøó ñâîèì áåçðàññóäñòâîì. (9) Îñâîáîäèâ äâóìÿ êðÿäó ïîõîðîíàìè äîìà ñâîè äëÿ íîâîãî ñóïðóæåñòâà, Ëóöèé Òàðêâèíèé è Òóëëèÿ-ìëàäøàÿ ñî÷åòàþòñÿ áðàêîì, ñêîðåå áåç çàïðåùåíèÿ, ÷åì ñ îäîáðåíèÿ Ñåðâèÿ. |
46. Servius quamquam iam usu haud dubie regnum possederat, tamen, quia interdum iactari voces a iuvene Tarquinio audiebat se iniussu populi regnare, conciliata prius voluntate plebis agro capto ex hostibus viritim diviso ausus est ferre ad populum, vellent iuberentne se regnare; tantoque consensu, quanto haud quisquam alius ante, rex est declaratus. [2] neque ea res Tarquinio spem adfectandi regni minuit; immo eo inpensius, quia de agro plebis adversa patrum voluntate senserat agi, criminandi Servi apud patres crescendique in curia sibi occasionem datam ratus est, et ipse iuvenis ardentis animi et domi uxore Tullia inquietum animum stimulante. [3] tulit enim et Romana regia sceleris tragici exemplum, ut taedio regum maturior veniret libertas ultimumque regnum esset, quod scelere partum foret. hic L. Tarquinius — [4] Prisci Tarquini regis filius neposne fuerit, parum liquet; pluribus tamen auctoribus filium ediderim — fratrem habuerat Arruntem Tarquinium, mitis ingenii iuvenem. [5] his duobus, ut ante dictum est, duae Tulliae, regis filiae, nupserant, et ipsae longe dispares moribus. forte ita inciderat, ne duo violenta ingenia matrimonio iungerentur, fortuna, credo, populi Romani, quo diuturnius Servi regnum esset constituique civitatis mores possent. [6] angebatur ferox Tullia nihil materiae in viro neque ad cupiditatem neque ad audaciam esse; tota in alterum aversa Tarquinium eum mirari, eum virum dicere ac regio sanguine ortum; spernere sororem, quod virum nacta muliebri cessaret audacia. [7] contrahit celeriter similitudo eos, ut fere fit: malum malo aptissimum; sed initium turbandi omnia a femina ortum est. ea secretis viri alieni adsuefacta sermonibus nullis verborum contumeliis parcere de viro ad fratrem, de sorore ad virum; et se rectius viduam et illum caelibem futurum fuisse contendere, quam cum inpari iungi, ut elanguescendum aliena ignavia esset. [8] si sibi eum, quo digna esset, dii dedissent virum, domi se prope diem visuram regnum fuisse, quod apud patrem videat. celeriter adulescentem suae temeritatis implet. [9] Lucius Tarquinius et Tullia minor, prope continuatis funeribus cum domos vacuas novo matrimonio fecissent, iunguntur nuptiis magis non prohibente Servio quam adprobante. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß