Ïåðåâîä Â. Ì. Ñìèðèíà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: W. Weissenborn, H. J. Müller, 1898. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
14. (1) Íåñêîëüêî ëåò ñïóñòÿ ðîäñòâåííèêè öàðÿ Òàöèÿ îáèäåëè ëàâðåíòñêèõ ïîñëîâ, à êîãäà ëàâðåíòÿíå ñòàëè èñêàòü óïðàâû çàêîííûì ïîðÿäêîì, êàê ïðèíÿòî ìåæäó íàðîäàìè, ïðèñòðàñòèå Òàöèÿ ê áëèçêèì è èõ ìîëüáû âçÿëè âåðõ. (2) Òåì ñàìûì îí îáðàòèë âîçìåçäèå íà ñåáÿ, è, êîãäà ÿâèëñÿ â Ëàâèíèé íà åæåãîäíîå æåðòâîïðèíîøåíèå, áûë òàì óáèò òîëïîé. (3) Ðîìóë, êàê ðàññêàçûâàþò, ïåðåíåñ ñëó÷èâøååñÿ ëåã÷å, íåæåëè ïîäîáàëî, — òî ëè îòòîãî, ÷òî ìåæ öàðÿìè òîâàðèùåñòâî íåíàäåæíî, òî ëè ñ÷èòàÿ óáèéñòâî íåáåñïðè÷èííûì. Ïîýòîìó îò âîéíû îí âîçäåðæàëñÿ, à ÷òîáû îñêîðáëåíüå ïîñëîâ è óáèéñòâî öàðÿ íå îñòàëèñü áåç èñêóïëåíèÿ, äîãîâîð ìåæ äâóìÿ ãîðîäàìè, Ðèìîì è Ëàâèíèåì, áûë çàêëþ÷åí íàíîâî. (4) Òàê, ñâåðõ ÷àÿíüÿ áûë ñîõðàíåí ìèð ñ ëàâðåíòÿíàìè, íî íà÷àëàñü äðóãàÿ âîéíà, ìíîãî áëèæå, ïî÷òè ó ñàìûõ ãîðîäñêèõ âîðîò. Ôèäåíÿíå ðåøèëè, ÷òî â ñëèøêîì áëèçêîì ñ íèìè ñîñåäñòâå ðàñòåò âåëèêàÿ ñèëà, è ïîòîðîïèëèñü îòêðûòü âîåííûå ñ.23 äåéñòâèÿ, ïðåæäå ÷åì îíà äîñòèãíåò òîé íåñîêðóøèìîñòè, êàêóþ ïîçâîëÿëî ïðîâèäåòü áóäóùåå. Âûñëàâ âïåðåä âîîðóæåííóþ ìîëîäåæü, îíè ðàçîðÿþò ïîëÿ ìåæ Ðèìîì è Ôèäåíàìè58; (5) çàòåì ñâîðà÷èâàþò âëåâî, òàê êàê âïðàâî íå ïóñêàë Òèáð, è ïðîäîëæàþò ãðàáèòü, íàâîäÿ íåìàëûé ñòðàõ íà ñåëüñêèõ æèòåëåé. Âíåçàïíîå ñìÿòåíèå, ñ ïîëåé ïåðåêèíóâøååñÿ â ãîðîä, âîçâåñòèëî î âîéíå. (6) Ðîìóë â òðåâîãå — âåäü âîéíà â òàêîé áëèçîñòè ê ãîðîäó íå ìîãëà òåðïåòü ïðîìåäëåíüÿ — âûâåë âîéñêî è ñòàë ëàãåðåì â îäíîé ìèëå îò Ôèäåí. (7) Îñòàâèâ â ëàãåðå íåáîëüøîé îòðÿä, îí âûñòóïèë ñî âñåì âîéñêîì, ÷àñòè âîèíîâ ïðèêàçàë çàñåñòü â ñêðûòíîì ìåñòå — áëàãî îêðåñòíîñòü ïîðîñëà ãóñòûì êóñòàðíèêîì, — ñàì æå ñ áîëüøåþ ÷àñòüþ âîéñêà è âñåé êîííèöåé äâèíóëñÿ äàëüøå è, ïîäñêàêàâøè ïî÷òè ê ñàìûì âîðîòàì, óñòðàøàþùèì øóìîì çàòåÿííîé ñõâàòêè âûìàíèë íåïðèÿòåëÿ, ÷åãî è äîáèâàëñÿ. Òà æå êîííàÿ ñõâàòêà äàëà âïîëíå ïðàâäîïîäîáíûé ïîâîä ê ïðèòâîðíîìó áåãñòâó. (8) È âîò êîííèöà áóäòî áû íå ðåøàåòñÿ â ñòðàõå, ÷òî âûáðàòü, áîé èëè áåãñòâî, ïåõîòà òîæå ïîäàåòñÿ íàçàä, êàê âäðóã âîðîòà ðàñïàõèâàþòñÿ è âûñûïàþò âðàãè; îíè íàïàäàþò íà ñòðîé ðèìëÿí è ïðåñëåäóþò èõ ïî ïÿòàì, ïûëîì ïîãîíè óâëåêàåìûå ê ìåñòó çàñàäû. (9) Îòòóäà âíåçàïíî ïîÿâëÿþòñÿ ðèìëÿíå è íàïàäàþò íà âðàæåñêèé ñòðîé ñáîêó; ñòðàõó ôèäåíÿíàì äîáàâëÿþò è äâèíóâøèåñÿ èç ëàãåðÿ çíàìåíà îòðÿäà, êîòîðûé áûë òàì îñòàâëåí. Óñòðàøåííûé ãðîçÿùåé ñ ðàçíûõ ñòîðîí îïàñíîñòüþ, íåïðèÿòåëü îáðàòèëñÿ â áåãñòâî, åäâà ëè íå ïðåæäå, ÷åì Ðîìóë è åãî âñàäíèêè óñïåëè íàòÿíóòü ïîâîäüÿ è ïîâåðíóòü êîíåé. (10) È êóäà áåñïîðÿäî÷íåå, ÷åì íåäàâíèå ïðèòâîðíûå áåãëåöû, ïðåæíèå ïðåñëåäîâàòåëè â óæå íàñòîÿùåì áåãñòâå óñòðåìèëèñü ê ãîðîäó. Íî îòîðâàòüñÿ îò âðàãà ôèäåíÿíàì íå óäàëîñü; (11) íà ïëå÷àõ ïðîòèâíèêà, êàê áû åäèíûì ñ íèì îòðÿäîì, âîðâàëèñü ðèìëÿíå â ãîðîä ïðåæäå, ÷åì çàòâîðèëèñü âîðîòà. |
14. post aliquot annos propinqui regis Tatii legatos Laurentium pulsant, cumque Laurentes iure gentium agerent, apud Tatium gratia suorum et preces plus poterant. [2] igitur illorum poenam in se vertit; nam Lavini, cum ad sollemne sacrificium eo venisset, concursu facto interficitur. [3] eam rem minus aegre, quam dignum erat, tulisse Romulum ferunt, seu ob infidam societatem regni, seu quia haud iniuria caesum credebat. itaque bello quidem abstinuit; ut tamen expiarentur legatorum iniuriae regisque caedes, foedus inter Romam Laviniumque urbes renovatum est. et cum his quidem insperata pax erat; [4] aliud multo propius atque in ipsis prope portis bellum ortum. Fidenates nimis vicinas prope se convalescere opes rati, priusquam tantum roboris esset, quantum futurum apparebat, occupant bellum facere. iuventute armata immissa vastatur agri quod inter urbem ac Fidenas est. [5] inde ad laevam versi, quia dextra Tiberis arcebat, cum magna trepidatione agrestium populantur; tumultusque repens ex agris in urbem inlatus pro nuntio fuit. [6] excitus Romulus — neque enim dilationem pati tam vicinum bellum poterat — exercitum educit, castra a Fidenis mille passuum locat. [7] ibi modico praesidio relicto egressus omnibus copiis, partem militum locis circa densa obsita virgulta obscuris subsidere in insidiis iussit; cum parte maiore atque omni equitatu profectus, id quod quaerebat, tumultuoso et minaci genere pugnae, adequitando ipsis prope portis hostem excivit. fugae quoque, quae simulanda erat, eadem equestris pugna causam minus mirabilem dedit. [8] et cum velut inter pugnae fugaeque consilium trepidante equitatu pedes quoque referret gradum, plenis repente portis effusi hostes inpulsa Romana acie studio instandi sequendique trahuntur ad locum insidiarum. [9] inde subito exorti Romani transversam invadunt hostium aciem; addunt pavorem mota e castris signa eorum, qui in praesidio relicti fuerant; ita multiplici terrore perculsi Fidenates prius paene, quam Romulus quique cum eo erant circumagerent frenis equos, terga vertunt; [10] multoque effusius, quippe vera fuga, qui simulantes paulo ante secuti erant, oppidum repetebant. non tamen eripuere se hosti; [11] haerens in tergo Romanus, priusquam fores portarum obicerentur, velut agmine uno inrumpit. |