Ïåðåâîä Í. À. Ïîçäíÿêîâîé. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: W. Weissenborn, H. J. Müller, 1898. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
6. (1) Ïîëó÷èâøè âåñòü îá ýòèõ ñîáûòèÿõ, Òàðêâèíèé, ðàçäîñàäîâàííûé îáìàíóâøåþ íàäåæäîþ è ïûëàÿ ãíåâîì è íåíàâèñòüþ, ïîíÿë, ÷òî åãî êîâàðñòâó ïóòü çàãðàæäåí, è çàäóìàë îòêðûòóþ âîéíó. Îí ïîøåë ïðîñèòåëåì ïî ãîðîäàì Ýòðóðèè, (2) îñîáåííî âçûâàÿ ê âåéÿíàì è òàðêâèíèéöàì, ÷òîáû íå äàëè îíè åìó, ÷åëîâåêó îäíîãî ñ íèìè ïðîèñõîæäåíèÿ, îäíîé êðîâè, èñòîðãíóòîìó èç òàêîãî öàðñòâà, ââåðãíóòîìó â íèùåòó, ïîãèáíóòü íà èõ ãëàçàõ âìåñòå ñ þíûìè åùå äåòüìè. Äðóãèõ èç ÷óæîé çåìëè â Ðèì ïðèãëàøàëè íà öàðñòâî, à åãî, öàðñòâîâàâøåãî, âîåâàâøåãî çà ðàñïðîñòðàíåíèå ðèìñêîãî ìîãóùåñòâà, ïðåñòóïíûì çàãîâîðîì èçãíàëè áëèçêèå ëþäè! (3) Îíè, íå íàéäÿ ìåæ ñîáîþ êîãî-íèáóäü îäíîãî, äîñòîéíîãî áûòü öàðåì, ðàñõâàòàëè ïî ÷àñòÿì öàðñêóþ âëàñòü, èìóùåñòâî öàðñêîå îòäàëè íà ðàçãðàáëåíüå íàðîäó, ÷òîáû íå áûë íèêòî ê ïðåñòóïëåíèþ íåïðè÷àñòåí. Îòå÷åñòâî ñâîå, öàðñòâî ñâîå õî÷åò îí ñåáå âîçâðàòèòü è íàêàçàòü íåáëàãîäàðíûõ ãðàæäàí; ïóñòü ïîääåðæàò åãî, ïóñòü ïîìîãóò, ïóñòü îòìåòÿò è çà ñîáñòâåííûå áûëûå îáèäû, çà ïîáèòûå íå ðàç ëåãèîíû, çà îòíÿòûå çåìëè. (4) Ðå÷è åãî âçâîëíîâàëè âåéÿí — îíè ñ ãðîçíûì øóìîì òðåáóþò ñìûòü ïîçîð è ñèëîé âåðíóòü ïîòåðÿííîå, õîòÿ áû è ïîä âîäèòåëüñòâîì ðèìëÿíèíà. À òàðêâèíèéöåâ ñòîëü æå âîëíóåò èìÿ, ñêîëü è ðîäñòâî: ëåñòíûì êàæåòñÿ âèäåòü ñâîèõ öàðñòâóþùèìè â Ðèìå. (5) È âîò äâà âîéñêà äâóõ ãîðîäîâ óñòðåìëÿþòñÿ çà Òàðêâèíèåì, ÷òîáû âåðíóòü åìó öàðñêóþ âëàñòü è âîéíîþ ïîêàðàòü ðèìñêèé íàðîä. Âñòóïèâ â ðèìñêèå çåìëè, âðàãè âñòðåòèëè îáîèõ êîíñóëîâ: (6) Âàëåðèé âåë ïåõîòó áîåâûì ñòðîåì, à Áðóò — ïåðåäîâóþ êîííóþ ðàçâåäêó. Òî÷íî òàê æå øëà êîííèöà è ïåðåä âðàæåñêèì âîéñêîì, âîçãëàâëÿë åå öàðñêèé ñûí Òàðêâèíèé Àððóíò, à ñàì öàðü ñëåäîâàë çà íèì ñ ëåãèîíàìè. (7) Óãàäàâ èçäàëè êîíñóëà ñïåðâà ïî ëèêòîðàì, à ïîòîì óæå áëèæå è âåðíåå — â ëèöî, Àððóíò, âîçãîðåâøèéñÿ ãíåâîì, âîñêëèêíóë: «Âîò êòî èçãíàë íàñ, èñòîðã èç îòå÷åñòâà. Âîò êàê âàæíî îí âûñòóïàåò, êðàñóÿñü çíàêàìè íàøåé âëàñòè! Áîãè — ìñòèòåëè çà öàðåé, áóäüòå ñ íàìè!» (8) È, ïðèøïîðèâ êîíÿ, ì÷èòñÿ îí ïðÿìî íà êîíñóëà. Áðóò çàìåòèë, ÷òî íà íåãî ñêà÷óò. Òîãäà ñ÷èòàëîñü ïî÷åòíûì, ÷òîáû âîæäè ñàìè íà÷èíàëè ñðàæåíèå: (9) ðâåòñÿ è Áðóò ê ïîåäèíêó, è ñòîëü ÿðîñòíà áûëà èõ ñøèáêà, ÷òî íè òîò íè äðóãîé, íàíîñÿ óäàð, íå ïîäóìàë ñåáÿ çàùèòèòü, òàê ÷òî îáà, äðóã äðóãà ïðîíçèâ ñêâîçü ùèòû, çàìåðòâî ïàëè ñ êîíåé, íàñàæåííûå íà êîïüÿ. Òîò÷àñ âñòóïèëà â áèòâó âñÿ êîííèöà, çà íåé ïîäîñïåëà ïåõîòà; (10) áîé øåë ñ ïåðåìåííûì óñïåõîì, è íèêòî íå âçÿë âåðõ: îáà ïðàâûå êðûëà ïîáåäèëè, ëåâûå — îòñòóïèëè: (11) âåéÿíå, ñ.69 ïðèâûêøèå ê ïîðàæåíèÿì îò ðèìëÿí, ðàññåÿëèñü è áåæàëè; òàðêâèíèéöû æå, íîâûå íàì âðàãè, íå òîëüêî âûñòîÿëè, íî äàæå ñàìè ïîòåñíèëè ðèìëÿí. |
6. his, sicut acta erant, nuntiatis incensus Tarquinius non dolore solum tantae ad inritum cadentis spei sed etiam odio iraque, postquam dolo viam obsaeptam vidit, bellum aperte moliendum ratus circumire supplex Etruriae urbes; [2] orare maxume Veientes Tarquiniensesque, ne se ortum e Tuscis, eiusdem sanguinis, extorrem egentem ex tanto modo regno cum liberis adulescentibus ante oculos suos perire sinerent. alios peregre in regnum Romam accitos, se regem, augentem bello Romanum imperium a proximis scelerata coniuratione pulsum. [3] eos inter se, quia nemo unus satis dignus regno visus sit, partes regni rapuisse; bona sua diripienda populo dedisse, ne quis expers sceleris esset. patriam se regnumque suum repetere et persequi ingratos cives velle. ferrent opem, adiuvarent; suas quoque veteres iniurias ultum irent, totiens caesas legiones, agrum ademptum. [4] haec moverunt Veientes, ac pro se quisque Romano saltem duce ignominias demendas belloque amissa repetenda minaciter fremunt. Tarquinienses nomen ac cognatio movet; pulchrum videbatur suos Romae regnare. [5] ita duo duarum civitatium exercitus ad repetendum regnum belloque persequendos Romanos secuti Tarquinium. postquam in agrum Romanum ventum est, obviam hosti consules eunt: [6] Valerius quadrato agmine peditem ducit; Brutus ad explorandum cum equitatu antecessit. eodem modo primus eques hostium agminis fuit; praeerat Arruns Tarquinius, filius regis; rex ipse cum legionibus sequebatur. [7] Arruns ubi ex lictoribus procul consulem esse, deinde iam propius ac certius facie quoque Brutum cognovit, inflammatus ira «ille est vir» inquit, «qui nos extorres expulit patria. ipse en ille nostris decoratus insignibus magnifice incedit. di regum ultores adeste». [8] concitat calcaribus equum atque in ipsum infestum consulem derigit. sensit in se iri Brutus. decorum erat tum ipsis capessere pugnam ducibus; avide itaque se certamini offert, adeoque infestis animis concurrerunt, [9] neuter, dum hostem vulneraret, sui protegendi corporis memor, ut contrario ictu per parmam uterque transfixus, duabus haerentes hastis moribundi ex equis lapsi sint. [10] simul et cetera equestris pugna coepit, neque ita multo post et pedites superveniunt. ibi varia victoria et velut aequo Marte pugnatum est: dextera utrimque cornua vicere, laeva superata. [11] Veientes, vinci ab Romano milite adsueti, fusi fugatique; Tarquiniensis, novus hostis, non stetit solum, sed etiam ab sua parte Romanum pepulit. |