Ïåðåâîä Í. À. Ïîçäíÿêîâîé. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: W. Weissenborn, H. J. Müller, 1898. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
48. (1) È âîò, ñòàðàíèÿìè êàê ïàòðèöèåâ, òàê è ïëåáååâ êîíñóëîì ñòàë Öåçîí Ôàáèé â ïàðå ñ Òèòîì Âåðãèíèåì [479 ã.]. Íè î âîéíå, íè î íàáîðå âîéñêà, íè î ÷åì äðóãîì îí íå çàáîòèëñÿ ñòîëüêî, ñêîëüêî î òîì, ÷òîáû âñëåä îòêðûâøåéñÿ íàäåæäå íà îáùåå ñîãëàñèå ïîñêîðåé ïðèìèðèòü ñ ïàòðèöèÿìè ïëåáååâ. (2) Ïîýòîìó óæå â íà÷àëå ãîäà âûñêàçàë Ôàáèé ìíåíèå: ïîêóäà íå îáúÿâèëñÿ ñ çåìåëüíûì çàêîíîì êàêîé-íèáóäü òðèáóí, ñàìèì ñåíàòîðàì ñëåäîâàëî áû åãî óïðåäèòü, âçÿâ ýòî íà ñåáÿ, è ïî âîçìîæíîñòè ïîðîâíó ðàñïðåäåëèòü ìåæäó ïëåáåÿìè çàõâà÷åííóþ çåìëþ: âåäü ñïðàâåäëèâî, ÷òîáû åþ âëàäåëè òå, êîìó äîñòàëàñü îíà ïîòîì è êðîâüþ. (3) Ñåíàòîðû ïðåíåáðåãëè ïðåäëîæåíèåì Öåçîíà; èíûå äàæå ïîñåòîâàëè, ÷òî â èçëèøíåé ïîãîíå çà ñëàâîé ðàñòî÷èëñÿ è èçíåìîã åãî æèâîé íåêîãäà óì. Íèêàêèõ ðàçäîðîâ ïîòîì â ãîðîäå íå áûëî. Ëàòèíû òðåâîæèìû áûëè íàáåãàìè ýêâîâ. (4) Öåçîí, ïîñëàííûé òóäà ñ âîéñêîì, âñòóïèë â çåìëè ýêâîâ è ñòàë èõ ðàçîðÿòü. Ýêâû îòîøëè â ãîðîäà è ïðÿòàëèñü çà ñòåíàìè. Ïîýòîìó íèêàêèõ äîñòîïàìÿòíûõ ñðàæåíèé íå áûëî. (5) Íî â âîéíå ñ âåéÿíàìè îïðîìåò÷èâîñòü âòîðîãî êîíñóëà ïðèâåëà ê ïîðàæåíèþ è âîéñêî áûëî áû ïîãóáëåíî, íå ïîäîñïåé âîâðåìÿ Öåçîí Ôàáèé íà ïîìîùü. Ñ òîé ïîðû íå áûëî ñ âåéÿíàìè íè âîéíû, íè ìèðà — äåéñòâèÿ èõ áûëè ÷åì-òî âðîäå ðàçáîÿ: (6) çàâèäåâ ðèìñêèå ëåãèîíû, îíè ïðÿòàëèñü â ãîðîä, à çíàÿ, ÷òî ëåãèîíîâ íåò, ðàçîðÿëè ïîëÿ, êàê áû â íàñìåøêó îáîðà÷èâàÿ âîéíó ìèðîì, à ìèð — âîéíîé. Òàê ÷òî íåëüçÿ áûëî íè áðîñèòü âñå ýòî äåëî, íè äîâåñòè åãî äî êîíöà. Óãðîæàëè è äðóãèå âîéíû: óãðîçà èñõîäèëà îò âîëüñêîâ è ýêâîâ, îñòàâàâøèõñÿ ñïîêîéíûìè, ëèøü ïîêà ñâåæà áûëà ãîðå÷ü ïîñëåäíåãî ïîðàæåíèÿ, èëè — íà íåäàëåêîå áóäóùåå — îò âñåãäà âðàæäåáíûõ ñàáèíÿí, à òàêæå îò ñ.104 âñåé Ýòðóðèè. (7) Íî âðàæäåáíûå Âåéè äîñàæäàëè ñêîðåé íåîòâÿçíîñòüþ, íåæåëè ñèëîþ, ÷àùå îáèäàìè, ÷åì îïàñíîñòüþ, ïîñêîëüêó âñå âðåìÿ òðåáîâàëè âíèìàíèÿ è íå ïîçâîëÿëè çàíÿòüñÿ äðóãèì. (8) Òîãäà ðîä Ôàáèåâ ÿâèëñÿ â ñåíàò. Îò ëèöà âñåãî ðîäà êîíñóë ñêàçàë: «Èçâåñòíî âàì, îòöû-ñåíàòîðû, ÷òî âîéíà ñ âåéÿíàìè òðåáóåò ñòîðîæåâîãî îòðÿäà ñêîðåé ïîñòîÿííîãî, ÷åì áîëüøîãî. Ïóñòü æå äðóãèå âîéíû áóäóò âàøåé çàáîòîé, à âåéñêèõ âðàãîâ ïðåäîñòàâüòå Ôàáèÿì. Ìû ïîðóêîþ, ÷òî âåëè÷èå ðèìñêîãî èìåíè íå ïîòåðïèò óùåðáà. (9) Ýòà âîéíà áóäåò íàøåé, êàê áû âîéíîé íàøåãî ðîäà, è ìû íàìåðåíû âåñòè åå íà ñîáñòâåííûé ñ÷åò, îò ãîñóäàðñòâà æå íå ïîòðåáóåòñÿ íè âîèíîâ, íè äåíåã». Ñåíàò îòâå÷àåò èì âåëèêîé áëàãîäàðíîñòüþ. (10) Âûéäÿ èç êóðèè, êîíñóë â ñîïðîâîæäåíèè îòðÿäà Ôàáèåâ (îíè äîæèäàëèñü ðåøåíèÿ ñåíàòà, ñòîÿ ó äâåðåé) îòïðàâèëñÿ äîìîé. Ïîëó÷èâ ïðèêàç íà ñëåäóþùèé äåíü â îðóæèè ÿâèòüñÿ ê äîìó êîíñóëà, îíè ðàñõîäÿòñÿ ïî äîìàì. |
48. igitur non patrum magis quam plebis studiis K. Fabius cum T. Verginio consul factus neque belli neque dilectus neque ullam aliam priorem curam agere, quam ut iam aliqua ex parte inchoata concordiae spe primo quoque tempore cum patribus coalescerent animi plebis. [2] itaque principio anni censuit, priusquam quisquam agrariae legis auctor tribunus existeret, occuparent patres ipsi suum munus facere, captivum agrum plebi quam maxime aequaliter darent: [3] verum esse habere eos, quorum sanguine ac sudore partus sit. aspernati patres sunt; questi quoque quidam nimia gloria luxuriare et evanescere vividum quondam illud Caesonis ingenium. nullae deinde urbanae factiones fuere. vexabantur incursionibus Aequorum Latini. [4] eo cum exercitu Caeso missus in ipsorum Aequorum agrum depopulandum transit. Aeque se in oppida receperunt murisque se tenebant. eo nulla pugna memorabilis fuit. [5] at a Veiente hoste clades accepta temeritate alterius consulis, actumque de exercitu foret, ni K. Fabius in tempore subsidio venisset. ex eo tempore neque pax neque bellum cum Veientibus fuit; res proxime formam latrocinii venerat: [6] legionibus Romanis cedebant in urbem; ubi abductas senserant legiones, agros incursabant bellum quiete, quietem bello in vicem eludentes. ita neque omitti tota res nec perfici poterat. et alia bella aut praesentia instabant, ut ab Aequis Volscisque, non diutius, quam dum recens dolor proximae cladis transiret, quiescentibus, aut mox moturos esse apparebat Sabinos semper infestos Etruriamque omnem. [7] sed Veiens hostis, adsiduus magis quam gravis, contumeliis saepius quam periculo animos agitabat, quod nullo tempore neglegi poterat aut averti alio sinebat. Tum Fabia gens senatum adiit. [8] consul pro gente loquitur: «adsiduo magis quam magno praesidio, ut scitis, patres conscripti, bellum Veiens eget. vos alia bella curate, Fabios hostis Veientibus date. auctores sumus tutam ibi maiestatem Romani nominis fore. [9] nostrum id nobis velut familiare bellum privato sumptu gerere in animo est; res publica et milite illic et pecunia vacet.» [10] gratiae ingentes actae. consul e curia egressus comitante Fabiorum agmine, qui in vestibulo curiae senatus consultum expectantes steterant, domum redit. iussi armati postero die ad limen consulis adesse; domos inde discedunt. |