Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
25. (1) Âñå ýòè ñïîðû ñîïðîâîæäàëèñü íåäîñòîéíûìè ïåðåïàëêàìè: ïàòðèöèè ïðèâëåêëè íà ñâîþ ñòîðîíó ÷àñòü âîåííûõ òðèáóíîâ; îäíî íå äàâàëî ïëåáåÿì ðàñïóñòèòü ðóêè — (2) ëèøü òîëüêî ïîäíèìàëñÿ êðèê, ãðîçèâøèé ïåðåðàñòè â ïîòàñîâêó, ñòàðåéøèå ñåíàòîðû ïåðâûìè áðîñàëèñü â ãóùó òîëïû, ïðèçûâàÿ íà ñåáÿ ïîáîè, ðàíû è ñìåðòü. (3) Ïîñêîëüêó ÷åðíü íå ñìåëà îñêâåðíÿòü äîñòîèíñòâî ïî÷òåííûõ ñòàðöåâ, òî è â ïðî÷èõ ãðóáûõ ïîïîëçíîâåíèÿõ ïî÷òèòåëüíîñòü çàñòóïàëà äîðîãó ãíåâó. (4) Êàìèëë æå âåçäå è âñþäó áåñïåðå÷ü âûñòóïàë ñ òàêèìè ðå÷àìè: íåóäèâèòåëüíî, ÷òî ãîñóäàðñòâî ñîøëî ñ óìà, åñëè îíî, áóäó÷è ñâÿçàíî îáåòîì, ñ÷èòàåò ëþáóþ çàáîòó âàæíåå çàáîòû îá èñïîëíåíèè ðåëèãèîçíîãî äîëãà. (5) ×òî óæ òóò ãîâîðèòü î ñáîðå äåñÿòèíû, à âåðíåå, ìèëîñòûíè, — âåäü êàæäûé âûïëà÷èâàåò åå ÷àñòíûì ïîðÿäêîì, à íàðîä â öåëîì îñâîáîæäåí. (6) Íî åìó, Êàìèëëó, ñîâåñòü íå ïîçâîëÿåò óìîë÷àòü, ÷òî äåñÿòèíà íàçíà÷àåòñÿ òîëüêî èç äîáû÷è â âèäå äâèæèìîãî èìóùåñòâà. Î ãîðîäå æå, î ïîïàâøåé â ðóêè ðèìëÿí çåìëå, íèêòî è íå îáìîëâèòñÿ — à îíè âåäü òîæå âêëþ÷åíû â îáåò. (7) Ïîñêîëüêó ýòîò âîïðîñ ïîêàçàëñÿ ñåíàòó ñïîðíûì, îáðàòèëèñü ê æðåöàì. Ïîíòèôèêè, ñîáðàâøèñü è ïîáåñåäîâàâ ñ Êàìèëëîì, ñî÷ëè, ÷òî Àïîëëîíó áûëà ïîñâÿùåíà äåñÿòèíà îò âñåãî, ñ.255 ÷òî ïåðåä ïðèíåñåíèåì îáåòà ïðèíàäëåæàëî âåéÿíàì, à ïîòîì ïåðåøëî ðèìëÿíàì. Òàêèì îáðàçîì, ïðè îöåíêå ñëåäîâàëî ó÷èòûâàòü è ãîðîä ñ çåìëåé. (8) Äåíüãè äîñòàëè èç êàçíû, è âîåííûì òðèáóíàì-êîíñóëÿðàì áûëî ïîðó÷åíî çàêóïèòü íà íèõ çîëîòî. Ïîñêîëüêó åãî íå õâàòàëî, ìàòðîíû, ïîñîâåùàâøèñü îá ýòîì, îáåùàëè îòäàòü âîåííûì òðèáóíàì çîëîòî — è äåéñòâèòåëüíî ïåðåäàëè â êàçíó âñå ñâîè óêðàøåíèÿ. (9) Ýòî äåÿíèå âûçâàëî ó ñåíàòà ãëóáî÷àéøóþ ïðèçíàòåëüíîñòü. Ïåðåäàþò, ÷òî èìåííî áëàãîäàðÿ òîé ùåäðîñòè ìàòðîíàì áûëî ïðåäîñòàâëåíî ïðàâî âûåçæàòü â ÷åòûðåõêîëåñíûõ ïîâîçêàõ ê ñâÿùåííîäåéñòâèÿì è íà èãðû, à â îäíîêîëêàõ êàê ïî ïðàçäíè÷íûì, òàê è ïî áóäíèì äíÿì55. (10) Âçâåñèâ è ñîñ÷èòàâ ïîëó÷åííîå îò îòäåëüíûõ ëèö çîëîòî, òðèáóíû óïëàòèëè çà íåãî äåíüãàìè. Ðåøåíî áûëî îòëèòü çîëîòóþ ÷àøó, êîòîðàÿ è áûëà ïîñëàíà â Äåëüôû êàê äàð Àïîëëîíó. (11) Òîëüêî ëþäè îòâëåêëèñü îò äåë áëàãî÷åñòèÿ, êàê íàðîäíûå òðèáóíû âîçîáíîâèëè ñìóòó. Îíè íàóñüêèâàëè òîëïó íà âñåõ çíàòíûõ, íî âïåðåä äðóãèõ — íà Êàìèëëà: (12) îí, ìîë, îáðàòèë â íè÷òî âåéñêóþ äîáû÷ó ïîáîðàìè â êàçíó è íà ñâÿùåííûå íóæäû. Íà îòñóòñòâóþùèõ íàðîäíûå òðèáóíû îáðóøèâàëèñü ñ îæåñòî÷åíèåì, ïðèñóòñòâóþùèõ æå ðîáåëè, îñîáåííî åñëè òå ñàìè øëè íàâñòðå÷ó èõ ÿðîñòè. (13) Ïîñêîëüêó áûëî î÷åâèäíî, ÷òî ýòîé òÿæáû íå çàêîí÷èòü â èñòåêàþùåì ãîäó, íà ñëåäóþùèé íàðîäíûìè òðèáóíàìè áûëè ïåðåèçáðàíû òå æå ëèöà — àâòîðû çàêîíîïðîåêòà56. À ïàòðèöèè íàñòîÿëè íà òîì æå â îòíîøåíèè ïðîòèâíèêîâ ýòîãî çàêîíà. Òàêèì îáðàçîì, íàðîäíûå òðèáóíû áûëè â áîëüøèíñòâå ñâîåì ïåðåèçáðàíû. |
25. haec cum foedis certaminibus agerentur — nam partem tribunorum plebi patres in suam sententiam traxerant, — [2] nulla res alia manibus temperare plebem cogebat quam quod, ubi rixae committendae causa clamor ortus esset, principes senatus primi turbae offerentes se peti feririque atque occidi iubebant. [3] ab horum aetatibus dignitatibusque et honoribus violandis dum abstinebatur, et ad reliquos similes conatus verecundia irae obstabat. [4] Camillus identidem omnibus locis contionabatur: haud mirum id quidem esse, furere civitatem, quae damnata voti omnium rerum potiorem curam quam religione se exsolvendi habeat. [5] nihil de conlatione dicere, stipis verius quam decumae, quando ea se quisque privatim obligaverit, liberatus sit populus. [6] enimvero illud se tacere suam conscientiam non pati quod ex ea tantum praeda quae rerum moventium sit decuma designetur: urbis atque agri capti, quae et ipsa voto contineatur, mentionem nullam fieri. [7] cum ea disceptatio, anceps senatui visa, delegata ad pontifices esset, adhibito Camillo visum collegio, quod eius ante conceptum votum Veientium fuisset et post votum in potestatem populi Romani venisset, eius partem decimam Apollini sacram esse. ita in aestimationem urbs agerque venit. [8] pecunia ex aerario prompta, et tribunis militum consularibus ut aurum ex ea coemerent negotium datum. cuius cum copia non esset, matronae coetibus ad eam rem consultandam habitis communi decreto pollicitae tribunis militum aurum, et omnia ornamenta sua in aerarium detulerunt. [9] grata ea res ut quae maxime senatui unquam fuit; honoremque ob eam munificentiam ferunt matronis habitum ut pilento ad sacra ludosque, carpentis festo profestoque uterentur. [10] pondere ab singulis auri accepto aestimatoque ut pecuniae solverentur, crateram auream fieri placuit quae donum Apollini Delphos portaretur. [11] simul ab religione animos remiserunt, integrant seditionem tribuni plebis; incitatur multitudo in omnes principes, ante alios in Camillum; [12] eum praedam Veientanam publicando sacrandoque ad nihilum redegisse. absentes ferociter increpant; praesentium, cum se ultro iratis offerrent, verecundiam habent. [13] simul extrahi rem ex eo anno viderunt, tribunos plebis latores legis in annum eosdem reficiunt; et patres hoc idem de intercessoribus legis adnisi. ita tribuni plebis magna ex parte iidem refecti. |