Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
18. (1) Ïîêà âñå ýòî ïðîèñõîäèëî â Ñàìíèè (êòî áû òàì íè íà÷àëüñòâîâàë), â Ýòðóðèè ìíîæåñòâî ïëåìåí ïîäíÿëîñü íà âåëèêóþ âîéíó ïðîòèâ ðèìëÿí, çà÷èíùèêîì êîòîðîé áûë ñàìíèò ïî èìåíè Ãåëëèé Ýãíàöèé. (2) Ïî÷òè âñå ýòðóñêè ñîãëàñèëèñü íà âîéíó; çàðàçà ðàñïðîñòðàíèëàñü è íà ñîñåäíèå íàðîäû Óìáðèè, à ãàëëîâ ïðèâëåêëè íà ïîìîùü ïëàòîþ. Âñå ýòè íåñìåòíûå ïîë÷èùà ñòåêàëèñü ê ñàìíèòñêîìó ëàãåðþ. (3) Êîãäà î òàêîé âíåçàïíîé îïàñíîñòè äîíåñëè â Ðèì, êîíñóë Âîëóìíèé ñî âòîðûì è òðåòüèì ëåãèîíàìè è ïÿòíàäöàòüþ òûñÿ÷àìè ñîþçíèêîâ áûë óæå íà ïóòè â Ñàìíèé, òàê ÷òî ïîñòàíîâëåíî áûëî Àïïèþ Êëàâäèþ, íå òðàòÿ âðåìåíè, îòïðàâëÿòüñÿ â Ýòðóðèþ. (4) Çà íèì øëè äâà ðèìñêèõ ëåãèîíà — ïåðâûé è ÷åòâåðòûé69 — è äâàäöàòü ñ.473 òûñÿ÷ ñîþçíèêîâ; ëàãåðü ðàçáèëè âáëèçè îò íåïðèÿòåëÿ. (5) Ýòîò ñêîðûé ïðèõîä êîíñóëà áûë ïîëåçåí åäâà ëè íå áîëüøå, ÷åì êàêèå-òî îñîáî èñêóñíûå èëè óäà÷íûå âîåííûå äåéñòâèÿ â ýòîé îáëàñòè ïîä åãî íà÷àëîì, — èáî ñòðàõ ïåðåä ðèìëÿíàìè óäåðæàë íåêîòîðûå èç íàðîäîâ Ýòðóðèè, óæå ãîòîâûõ âçÿòüñÿ çà îðóæèå. (6) Îäíàêî ñðàæåíèÿ îí îäíî çà äðóãèì äàâàë â íåóäîáíûõ ìåñòàõ è â íåïîäõîäÿùåå âðåìÿ, à ýòî âðàãà îáíàäåæèâàëî, è èçî äíÿ â äåíü îí ñòàíîâèëñÿ âñå óïîðíåé, òàê ÷òî âîéñêî óæå òåðÿëî äîâåðèå ê âîæäþ, à âîæäü ê âîéñêó. (7)  òðåõ ëåòîïèñÿõ ÿ íàøåë ïèñüìà Àïïèÿ ê äðóãîìó êîíñóëó, âûçûâàþùèå åãî èç Ñàìíèÿ; è âñå-òàêè óòâåðæäàòü òàêîå íàâåðíîå ÿ íå ðåøàþñü, òàê êàê èç-çà ïèñüìà ñàìè ýòè êîíñóëû ðèìñêîãî íàðîäà, è óæå íå â ïåðâûé ðàç èñïîëíÿâøèå äîëæíîñòü, çàòåÿëè ñïîð: Âîëóìíèé óòâåðæäàë, ÷òî áûë âûçâàí Àïïèåâûì ïèñüìîì, Àïïèé æå òâåðäèë, ÷òî ïèñüìà íå ïîñûëàë. (8) Ê ýòîìó âðåìåíè Âîëóìíèé â Ñàìíèè çàõâàòèë óæå òðè êðåïîñòè, ïåðåáèâ òàì äî òðåõ òûñÿ÷ âðàæåñêèõ âîèíîâ è åùå ïî÷òè ïîëîâèíó ýòîãî ÷èñëà çàõâàòèâ â ïëåí, à îòïðàâèâ â Ëóêàíèþ ïðîêîíñóëîì Êâèíòà Ôàáèÿ ñ åãî ïðîøëîãîäíèì âîéñêîì, ïîäàâèë òàì, ê âÿùåìó óäîâîëüñòâèþ çíàòè70, ìÿòåæ, ïîäíÿòûé âîæàêàìè èç ïëåáååâ è áåäíÿêîâ. (9) Îí îñòàâèë Äåöèÿ îïóñòîøàòü ïîëÿ, à ñàì ñî ñâîèìè ñèëàìè ïîñïåøèë ê äðóãîìó êîíñóëó â Ýòðóðèþ. Åãî ïîÿâëåíèå âñå âñòðåòèëè ñ ðàäîñòüþ. (10) Òîëüêî Àïïèé (òî ëè ñ çàêîííûì ãíåâîì, åñëè íè÷åãî íå ïèñàë, òî ëè ñ íèçêîé íåáëàãîäàðíîñòüþ, åñëè ïðèòâîðÿëñÿ, íóæäàÿñü ñàì â ïîìîùè, — î òîì çíàåò ëèøü îäíà åãî ñîâåñòü), (11) âûéäÿ åìó íàâñòðå÷ó è åäâà îáìåíÿâøèñü ïðèâåòñòâèÿìè, òîò÷àñ âîïðîñèë: «Âñå ëè â ïîðÿäêå, Ëóöèé Âîëóìíèé? Êàê äåëà â Ñàìíèè? ×òî ïîáóäèëî òåáÿ îñòàâèòü ââåðåííóþ òåáå îáëàñòü?» (12) Âîëóìíèé îòâå÷àë íà ýòî, ÷òî â Ñàìíèè äåëà èäóò óñïåøíî, à ïðèøåë îí, âûçâàííûé åãî, Àïïèÿ, ïèñüìîì; åñëè æå ïèñüìî ïîäëîæíî è â Ýòðóðèè â íåì íå íóæäàþòñÿ, îí íåìåäëÿ ïîâåðíåò çíàìåíà è óäàëèòñÿ. (13) «Ñòóïàé, ðàçóìååòñÿ, — ñêàçàë Àïïèé, — íèêòî òåáÿ íå äåðæèò, äà è êóäà ýòî ãîäèòñÿ, êîãäà ñàì åäâà ñïðàâëÿåøüñÿ ñî ñâîåé âîéíîé, õâàñòàòü, ÷òî ïðèøåë-äå ïîìî÷ü äðóãèì!» (14) «Ïóñòü Ãåðêóëåñ îáðàòèò âñå ê ëó÷øåìó», — ñêàçàë Âîëóìíèé, ëó÷øå ïóñòü òðóäû åãî áóäóò íàïðàñíû, ëèøü áû íå ïðèêëþ÷èëîñü òàêîé áåäû, ÷òîáû îäíîãî êîíñóëüñêîãî âîéñêà îêàçàëîñü ìàëî äëÿ Ýòðóðèè. |
18. Cum ea in Samnio cuiuscumque ductu auspicioque gererentur, Romanis in Etruria interim bellum ingens multis ex gentibus concitur, cuius auctor Gellius Egnatius ex Samnitibus erat. [2] Tusci fere omnes consciverant bellum; traxerat contagio proximos Umbriae populos, et Gallica auxilia mercede sollicitabantur; omnis ea multitudo ad castra Samnitium conveniebat. [3] Qui tumultus repens postquam est Romam perlatus, cum iam L. Volumnius consul cum legione secunda ac tertia sociorumque milibus quindecim profectus in Samnium esset, Ap. Claudium primo quoque tempore in Etruriam ire placuit. [4] Duae Romanae legiones secutae, prima et quarta, et sociorum duodecim milia; castra haud procul ab hoste posita. [5] Ceterum magis eo profectum est quod mature ventum erat ut quosdam spectantes iam arma Etruriae populos metus Romani nominis comprimeret quam quod ductu consulis quicquam ibi satis scite aut fortunate gestum sit: [6] multa proelia locis et temporibus iniquis commissa, spesque in dies graviorem hostem faciebat, et iam prope erat ut nec duci milites nec militibus dux satis fideret. [7] Litteras ad collegam accersendum ex Samnio missas in trinis annalibus invenio; piget tamen in certo ponere, cum ea ipsa inter consules populi Romani, iam iterum eodem honore fungentes, disceptatio fuerit, Appio abnuente missas, Volumnio adfirmante Appi se litteris accitum. [8] Iam Volumnius in Samnio tria castella ceperat, in quibus ad tria milia hostium caesa erant, dimidium fere eius captum, et Lucanorum seditiones a plebeiis et egentibus ducibus ortas summa optimatium voluntate per Q. Fabium, pro consule missum eo cum vetere exercitu, compresserat. [9] Decio populandos hostium agros relinquit, ipse cum suis copiis in Etruriam ad collegam pergit. Quem advenientem laeti omnes accepere. [10] Appium ex conscientia sua credo animum habuisse — haud immerito iratum si nihil scripserat, inliberali et ingrato animo, si eguerat ope, dissimulantem, — [11] vix enim salute mutua reddita cum obviam egressus esset, «Satin salvae» inquit, «L. Volumni? Ut sese in Samnio res habent? Quae te causa, ut provincia tua excederes induxit?» [12] Volumnius in Samnio res prosperas esse ait, litteris eius accitum venisse; quae si falsae fuerint nec usus sui sit in Etruriam, extemplo conversis signis abiturum. [13] «Tu vero abeas» inquit, «neque te quisquam moratur; etenim minime consentaneum est, cum bello tuo forsitan vix sufficias, huc te ad opem ferendam aliis gloriari venisse». [14] Bene Hercules verteret, dicere Volumnius: malle frustra operam insumptam, quam quicquam incidisse cur non satis esset Etruriae unus consularis exercitus. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß