Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
17. (1) Ïîêà îíè ñòîëü óñåðäíî âûõâàëÿëè ñåáÿ â Ýòðóðèè, ðèìñêîå âòîðæåíèå èñïåïåëÿëî èõ îòå÷åñòâî. Óçíàâ îò ëàçóò÷èêîâ, ÷òî ñàìíèòñêîå âîéñêî óøëî, Ïóáëèé Äåöèé ñîçâàë ñîâåò è ñêàçàë: (2) «Çà÷åì íàì áðîäèòü âîéíîþ îò ñåëà ê ñåëó? Ïî÷åìó áû íàì íå ïðèíÿòüñÿ çà ãîðîäà è êðåïîñòè? Íåò âåäü óæå âîéñêà, ÷òîá çàùèùàòü Ñàìíèé, îíî ïîêèíóëî ñâîè ïðåäåëû è ñàìî îáðåêëî ñåáÿ íà èçãíàíèå». (3) Ïîëó÷èâ âñåîáùåå ñ.472 îäîáðåíèå, îí ïîâåë âîéñêî íà ïðèñòóï ñèëüíîãî ãîðîäà Ìóðãàíöèè; è çäåñü ïðåäàííîñòü âîæäþ è íàäåæäà íà äîáû÷ó ïîáîãà÷å, ÷åì îò ðàçîðåíèÿ ñåë, òàê âîñïëàìåíèëà âîèíîâ, ÷òî çà îäèí äåíü îíè ñèëîé îðóæèÿ çàõâàòèëè ãîðîä. (4) Äâå òûñÿ÷è ñòî ñàìíèòîâ, îêàçàâøèõ ñîïðîòèâëåíèå, áûëè òàì îêðóæåíû è âçÿòû â ïëåí, çàõâàòèëè è ãîðû äðóãîé äîáû÷è. Îïàñàÿñü, ÷òî îãðîìíûé îáîç áóäåò ñëóæèòü ïîìåõîþ, Äåöèé ïðèêàçûâàåò ñîçâàòü âîèíîâ è ãîâîðèò: (5) «Õâàòèò ëè ñ âàñ ýòîé ïîáåäû è ýòîé äîáû÷è? Èëè õîòèòå âû ìåðèòü âàøè ÷àÿíèÿ âàøåé äîáëåñòüþ? Âñå ãîðîäà ñàìíèòñêèå, âñå áîãàòñòâà, ñêðûòûå â íèõ, ïðèíàäëåæàò âàì, êîëü ñêîðî ñòîëüêèìè ïîáåäàìè âû èçãíàëè íàêîíåö âðàæüè ðàòè èç èõ ñîáñòâåííîé ñòðàíû. (6) Òàê ïðîäàéòå âñå, ÷òî äîáûëè, è ïóñòü òîðãîâöû, ïðèâëå÷åííûå íàæèâîé, èäóò ñëåäîì çà âîéñêîì. Ó ìåíÿ âû íå îñòàíåòåñü áåç íîâîãî òîâàðà: ïîéäåìòå îòñþäà ê ãîðîäó Ðîìóëåå, òðóäîâ òàì áóäåò íå áîëüøå, à äîáû÷à ïîáîãà÷å». (7) Áûñòðî ðàñïðîäàâ çàõâà÷åííîå äîáðî, âîèíû ñàìè òîðîïèëè ïîëêîâîäöà èäòè ê Ðîìóëåå. Òàì òîæå îáîøëîñü áåç îñàäíûõ ñîîðóæåíèé è ïðèñïîñîáëåíèé: åäâà ïðèáëèçèëè çíàìåíà ê ãîðîäó, êàê óæå íèêòî íå ìîã îòîãíàòü ðèìëÿí îò ñòåí; òîò÷àñ, êòî ãäå ñóìåë, ïðèñòàâèëè îíè ëåñòíèöû è âîðâàëèñü â óêðåïëåíèÿ. (8) Ãîðîä áûë âçÿò è ðàçãðàáëåí; îêîëî äâóõ òûñÿ÷ òðåõñîò ÷åëîâåê óáèòî è øåñòü òûñÿ÷ âçÿòî â ïëåí, (9) à âîèíû çàâëàäåëè îãðîìíîé äîáû÷åé, êîòîðóþ ñíîâà ïðèøëîñü ïðîäàòü. Çàòåì áåç âñÿêîé ïåðåäûøêè è òåì íå ìåíåå ñ ÷ðåçâû÷àéíîé ïîñïåøíîñòüþ îíè äâèíóëèñü íà Ôåðåíòèí. (10) Çäåñü, îäíàêî, è òðóäîâ, è îïàñíîñòåé áûëî áîëüøå: ñòåíû ãîðîäà óñèëåííî îõðàíÿëèñü, à óêðåïëåíèÿ è ïðèðîäà ìåñòíîñòè äåëàëè ãîðîä íåïðèñòóïíûì; íî âîèíû, ïðèâûêøèå ê äîáû÷å, îäîëåëè âñå. (11) Ïî íåêîòîðûì ëåòîïèñÿì, ñëàâà çàõâàòà ýòèõ ãîðîäîâ ïðèõîäèòñÿ â îñíîâíîì íà äîëþ Ìàêñèìà; Ìóðãàíöèþ, ãîâîðÿò, çàíÿë Äåöèé, à Ôåðåíòèí è Ðîìóëåþ — Ôàáèé. (12) À èíûå ïðèïèñûâàþò ýòîò ïîäâèã íîâûì êîíñóëàì èëè äàæå òîëüêî îäíîìó — Ëóöèþ Âîëóìíèþ, êîòîðîìó, ïî èõ ñëîâàì, âûïàëî âîåâàòü ñ ñàìíèòàìè. |
17. Haec eos in Etruria iactantes molientesque bellum domi Romanum urebat. Nam P. Decius, ubi comperit per exploratores profectum Samnitium exercitum, [2] advocato consilio «Quid per agros» inquit «vagamur vicatim circumferentes bellum? Quin urbes et moenia adgredimur? Nullus iam exercitus Samnio praesidet; [3] cessere finibus ac sibimet ipsi exsilium conscivere». Adprobantibus cunctis ad Murgantiam, validam urbem, oppugnandam ducit, tantusque ardor militum fuit et caritate ducis et spe maioris quam ex agrestibus populationibus praedae ut uno die vi atque armis urbem caperent. [4] Ibi duo milia Samnitium et centum pugnantes circumventi captique, et alia praeda ingens capta est. Quae ne impedimentis gravibus agmen oneraret, convocari milites Decius iubet. [5] «Hacine» inquit «victoria sola aut hac praeda contenti estis futuri? Voltis vos pro virtute spes gerere? Omnes Samnitium urbes fortunaeque in urbibus relictae vestrae sunt, quando legiones eorum tot proeliis fusas postremo finibus expulistis. [6] Vendite ista et inlicite lucro mercatorem ut sequatur agmen; ego subinde suggeram quae vendatis. Ad Romuleam urbem hinc eamus, ubi vos labor haud maior, praeda maior manet». [7] Divendita praeda ultro adhortantes imperatorem ad Romuleam pergunt. Ibi quoque sine opere, sine tormentis, simul admota sunt signa, nulla vi deterriti a muris, qua cuique proximum fuit, scalis raptim admotis in moenia evasere. [8] Captum oppidum ac direptum est; ad duo milia et trecenti occisi et sex milia hominum capta, [9] et miles ingenti praeda potitus, quam vendere, sicut priorem, coactus; Ferentinum inde, quamquam nihil quietis dabatur, tamen summa alacritate ductus est. [10] Ceterum ibi plus laboris ac periculi fuit: et defensa summa vi moenia sunt, et locus erat munimento naturaque tutus; sed evicit omnia adsuetus praedae miles. Ad tria milia hostium circa muros caesa; praeda militis fuit. [11] Huius oppugnatarum urbium decoris pars maior in quibusdam annalibus ad Maximum trahitur: Murgantiam ab Decio, a Fabio Ferentinum Romuleamque oppugnatas tradunt. [12] Sunt qui novorum consulum hanc gloriam faciant, quidam non amborum sed alterius, L. Volumni: ei Samnium provinciam evenisse. |