Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà X, ãë. 17

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

17. (1) Ïîêà îíè ñòîëü óñåðä­íî âûõâà­ëÿ­ëè ñåáÿ â Ýòðó­ðèè, ðèì­ñêîå âòîð­æå­íèå èñïå­ïå­ëÿ­ëî èõ îòå­÷å­ñòâî. Óçíàâ îò ëàçóò­÷è­êîâ, ÷òî ñàì­íèò­ñêîå âîé­ñêî óøëî, Ïóá­ëèé Äåöèé ñîçâàë ñîâåò è ñêà­çàë: (2) «Çà÷åì íàì áðî­äèòü âîé­íîþ îò ñåëà ê ñåëó? Ïî÷å­ìó áû íàì íå ïðè­íÿòü­ñÿ çà ãîðî­äà è êðå­ïî­ñòè? Íåò âåäü óæå âîé­ñêà, ÷òîá çàùè­ùàòü Ñàì­íèé, îíî ïîêè­íó­ëî ñâîè ïðå­äå­ëû è ñàìî îáðåê­ëî ñåáÿ íà èçãíà­íèå». (3) Ïîëó­÷èâ âñå­îá­ùåå ñ.472 îäîá­ðå­íèå, îí ïîâåë âîé­ñêî íà ïðè­ñòóï ñèëü­íî­ãî ãîðî­äà Ìóð­ãàí­öèè; è çäåñü ïðå­äàí­íîñòü âîæäþ è íàäåæ­äà íà äîáû­÷ó ïîáî­ãà­÷å, ÷åì îò ðàçî­ðå­íèÿ ñåë, òàê âîñ­ïëà­ìå­íè­ëà âîè­íîâ, ÷òî çà îäèí äåíü îíè ñèëîé îðó­æèÿ çàõâà­òè­ëè ãîðîä. (4) Äâå òûñÿ­÷è ñòî ñàì­íè­òîâ, îêà­çàâ­øèõ ñîïðî­òèâ­ëå­íèå, áûëè òàì îêðó­æå­íû è âçÿ­òû â ïëåí, çàõâà­òè­ëè è ãîðû äðó­ãîé äîáû­÷è. Îïà­ñà­ÿñü, ÷òî îãðîì­íûé îáîç áóäåò ñëó­æèòü ïîìå­õîþ, Äåöèé ïðè­êà­çû­âà­åò ñîçâàòü âîè­íîâ è ãîâî­ðèò: (5) «Õâà­òèò ëè ñ âàñ ýòîé ïîáåäû è ýòîé äîáû­÷è? Èëè õîòè­òå âû ìåðèòü âàøè ÷àÿ­íèÿ âàøåé äîá­ëå­ñòüþ? Âñå ãîðî­äà ñàì­íèò­ñêèå, âñå áîãàò­ñòâà, ñêðû­òûå â íèõ, ïðè­íàä­ëå­æàò âàì, êîëü ñêî­ðî ñòîëü­êè­ìè ïîáåäà­ìè âû èçãíà­ëè íàêî­íåö âðà­æüè ðàòè èç èõ ñîá­ñò­âåí­íîé ñòðà­íû. (6) Òàê ïðî­äàé­òå âñå, ÷òî äîáû­ëè, è ïóñòü òîð­ãîâ­öû, ïðè­âëå­÷åí­íûå íàæè­âîé, èäóò ñëå­äîì çà âîé­ñêîì. Ó ìåíÿ âû íå îñòà­íå­òåñü áåç íîâî­ãî òîâà­ðà: ïîé­äåì­òå îòñþäà ê ãîðî­äó Ðîìó­ëåå, òðóäîâ òàì áóäåò íå áîëü­øå, à äîáû­÷à ïîáî­ãà­÷å».

(7) Áûñò­ðî ðàñ­ïðî­äàâ çàõâà­÷åí­íîå äîá­ðî, âîè­íû ñàìè òîðî­ïè­ëè ïîë­êî­âî­ä­öà èäòè ê Ðîìó­ëåå. Òàì òîæå îáî­øëîñü áåç îñàä­íûõ ñîîðó­æå­íèé è ïðè­ñïî­ñîá­ëå­íèé: åäâà ïðè­áëè­çè­ëè çíà­ìå­íà ê ãîðî­äó, êàê óæå íèêòî íå ìîã îòî­ãíàòü ðèì­ëÿí îò ñòåí; òîò­÷àñ, êòî ãäå ñóìåë, ïðè­ñòà­âè­ëè îíè ëåñò­íè­öû è âîðâà­ëèñü â óêðåï­ëå­íèÿ. (8) Ãîðîä áûë âçÿò è ðàç­ãðàá­ëåí; îêî­ëî äâóõ òûñÿ÷ òðåõ­ñîò ÷åëî­âåê óáè­òî è øåñòü òûñÿ÷ âçÿ­òî â ïëåí, (9) à âîè­íû çàâëà­äå­ëè îãðîì­íîé äîáû­÷åé, êîòî­ðóþ ñíî­âà ïðè­øëîñü ïðî­äàòü. Çàòåì áåç âñÿ­êîé ïåðå­äûø­êè è òåì íå ìåíåå ñ ÷ðåç­âû­÷àé­íîé ïîñïåø­íî­ñòüþ îíè äâè­íó­ëèñü íà Ôåðåí­òèí. (10) Çäåñü, îäíà­êî, è òðóäîâ, è îïàñ­íî­ñòåé áûëî áîëü­øå: ñòå­íû ãîðî­äà óñè­ëåí­íî îõðà­íÿ­ëèñü, à óêðåï­ëå­íèÿ è ïðè­ðî­äà ìåñò­íî­ñòè äåëà­ëè ãîðîä íåïðè­ñòóï­íûì; íî âîè­íû, ïðè­âûê­øèå ê äîáû­÷å, îäî­ëå­ëè âñå.

(11) Ïî íåêî­òî­ðûì ëåòî­ïè­ñÿì, ñëà­âà çàõâà­òà ýòèõ ãîðî­äîâ ïðè­õî­äèò­ñÿ â îñíîâ­íîì íà äîëþ Ìàê­ñè­ìà; Ìóð­ãàí­öèþ, ãîâî­ðÿò, çàíÿë Äåöèé, à Ôåðåí­òèí è Ðîìó­ëåþ — Ôàáèé. (12) À èíûå ïðè­ïè­ñû­âà­þò ýòîò ïîäâèã íîâûì êîí­ñó­ëàì èëè äàæå òîëü­êî îäíî­ìó — Ëóöèþ Âîëóì­íèþ, êîòî­ðî­ìó, ïî èõ ñëî­âàì, âûïà­ëî âîå­âàòü ñ ñàì­íè­òà­ìè.

17. Haec eos in Et­ru­ria iac­tan­tes mo­lien­tes­que bel­lum do­mi Ro­ma­num ure­bat. Nam P. De­cius, ubi com­pe­rit per explo­ra­to­res pro­fec­tum Sam­ni­tium exer­ci­tum, [2] ad­vo­ca­to con­si­lio «Quid per ag­ros» in­quit «va­ga­mur vi­ca­tim cir­cum­fe­ren­tes bel­lum? Quin ur­bes et moe­nia adgre­di­mur? Nul­lus iam exer­ci­tus Sam­nio prae­si­det; [3] ces­se­re fi­ni­bus ac si­bi­met ip­si ex­si­lium consci­ve­re». Adpro­ban­ti­bus cunctis ad Mur­gan­tiam, va­li­dam ur­bem, op­pug­nan­dam du­cit, tan­tus­que ar­dor mi­li­tum fuit et ca­ri­ta­te du­cis et spe maio­ris quam ex ag­res­ti­bus po­pu­la­tio­ni­bus prae­dae ut uno die vi at­que ar­mis ur­bem ca­pe­rent. [4] Ibi duo mi­lia Sam­ni­tium et cen­tum pug­nan­tes cir­cum­ven­ti cap­ti­que, et alia prae­da in­gens cap­ta est. Quae ne im­pe­di­men­tis gra­vi­bus ag­men one­ra­ret, con­vo­ca­ri mi­li­tes De­cius iubet. [5] «Ha­ci­ne» in­quit «vic­to­ria so­la aut hac prae­da con­ten­ti es­tis fu­tu­ri? Vol­tis vos pro vir­tu­te spes ge­re­re? Om­nes Sam­ni­tium ur­bes for­tu­nae­que in ur­bi­bus re­lic­tae vestrae sunt, quan­do le­gio­nes eorum tot proe­liis fu­sas postre­mo fi­ni­bus ex­pu­lis­tis. [6] Ven­di­te is­ta et in­li­ci­te luc­ro mer­ca­to­rem ut se­qua­tur ag­men; ego su­bin­de sug­ge­ram quae ven­da­tis. Ad Ro­mu­leam ur­bem hinc eamus, ubi vos la­bor haud maior, prae­da maior ma­net».

[7] Di­ven­di­ta prae­da ultro ad­hor­tan­tes im­pe­ra­to­rem ad Ro­mu­leam per­gunt. Ibi quo­que si­ne ope­re, si­ne tor­men­tis, si­mul ad­mo­ta sunt sig­na, nul­la vi de­ter­ri­ti a mu­ris, qua cui­que pro­xi­mum fuit, sca­lis rap­tim ad­mo­tis in moe­nia eva­se­re. [8] Cap­tum op­pi­dum ac di­rep­tum est; ad duo mi­lia et tre­cen­ti oc­ci­si et sex mi­lia ho­mi­num cap­ta, [9] et mi­les in­gen­ti prae­da po­ti­tus, quam ven­de­re, si­cut prio­rem, coac­tus; Fe­ren­ti­num in­de, quam­quam ni­hil quie­tis da­ba­tur, ta­men sum­ma alac­ri­ta­te duc­tus est. [10] Ce­te­rum ibi plus la­bo­ris ac pe­ri­cu­li fuit: et de­fen­sa sum­ma vi moe­nia sunt, et lo­cus erat mu­ni­men­to na­tu­ra­que tu­tus; sed evi­cit om­nia ad­sue­tus prae­dae mi­les. Ad tria mi­lia hos­tium cir­ca mu­ros cae­sa; prae­da mi­li­tis fuit.

[11] Hui­us op­pug­na­ta­rum ur­bium de­co­ris pars maior in qui­bus­dam an­na­li­bus ad Ma­xi­mum tra­hi­tur: Mur­gan­tiam ab De­cio, a Fa­bio Fe­ren­ti­num Ro­mu­leam­que op­pug­na­tas tra­dunt. [12] Sunt qui no­vo­rum con­su­lum hanc glo­riam fa­ciant, qui­dam non am­bo­rum sed al­te­rius, L. Vo­lum­ni: ei Sam­nium pro­vin­ciam eve­nis­se.

ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
1327007031 1327008013 1327009001 1364001018 1364001019 1364001020