Ïåðåâîä Î. Ë. Ëåâèíñêîé.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, A. C. Schlesinger, 1951/1989. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
41. (1) «Âû çíàåòå, êâèðèòû, ñêîëü ñ÷àñòëèâî ÿ ïîñëóæèë ãîñóäàðñòâó; âû çíàåòå, êàêèå äâà óäàðà â ýòè äíè ïîðàçèëè ìîé äîì, èáî ãëàçàì âàøèì ÿâèëîñü çðåëèùå è ìîåãî òðèóìôà, è ïîõîðîí ñ.553 ìîèõ äåòåé; (2) è âñå æå ïîçâîëüòå ìíå ñîïîñòàâèòü ìîþ ñóäüáó è ñ÷àñòèå ãîñóäàðñòâà òàê, êàê âåëèò ìíå ìîé äîëã. (3) Îòïðàâèâøèñü èç Èòàëèè ñ ôëîòîì, ÿ îò Áðóíäèçèÿ îò÷àëèë ñ âîñõîäîì ñîëíöà è â äåâÿòîì ÷àñó äíÿ ñî âñåìè êîðàáëÿìè ìîèìè äîñòèã Êåðêèðû. Íà ïÿòûé äåíü ïîñëå ýòîãî â Äåëüôàõ ÿ ïðèíåñ æåðòâû Àïîëëîíó — è çà ñåáÿ, è çà âàøèõ âîèíîâ è ìîðÿêîâ. (4) Èç Äåëüô íà ïÿòûé äåíü ïðèáûë ÿ â ëàãåðü, ïðèíÿë òàì âîéñêî è êîå-÷òî èçìåíèë, óñòðàíèâ ïðåãðàäû ñ ïóòè ê ïîáåäå, è äâèíóëñÿ äàëüøå. Òàê êàê ëàãåðü âðàæåñêèé áûë íåïðèñòóïåí, à âûíóäèòü öàðÿ ê ñðàæåíüþ íå óäàëîñü, ÿ ïðîøåë óùåëüåì ó Ïåòðû133 ÷åðåç ñòîðîæåâûå îòðÿäû âðàãà è ïîáåäèë öàðÿ â îòêðûòîì áîþ ó Ïèäíû. (5) ß îòäàë Ìàêåäîíèþ âî âëàñòü íàðîäà ðèìñêîãî è çàêîí÷èë â ïÿòíàäöàòü äíåé òó âîéíó, ÷òî äëèëàñü ÷åòûðå ãîäà ñòàðàíüÿìè òðåõ êîíñóëîâ, èç êîòîðûõ êàæäûé îñòàâëÿë ïðååìíèêó ãðóç òÿæåëåå, ÷åì ïðèíÿë ñàì. (6) Ýòîò óñïåõ êàê áû ïîðîäèë è äðóãèå: âñå ìàêåäîíñêèå ãîðîäà ñäàëèñü, ñîêðîâèùà öàðñêèå äîñòàëèñü íàì, à öàðü ñ äåòüìè áûë ñõâà÷åí â õðàìå íà Ñàìîôðàêèè, ñëîâíî ñàìè áîãè îòäàëè åãî â íàøè ðóêè. Òàêîå ñ÷àñòüå ìíå ñàìîìó êàçàëîñü ÷ðåçìåðíûì è ïîòîìó ïîäîçðèòåëüíûì. (7) ß ñòàë áîÿòüñÿ îïàñíîñòåé íà ìîðå — âåäü ìíå ïðåäñòîÿëî ïåðåïðàâèòü â Èòàëèþ îãðîìíûå áîãàòñòâà öàðÿ è ïåðåâåçòè òóäà ïîáåäîíîñíîå âîéñêî. (8) Ñóäà áëàãîïîëó÷íî äîñòèãëè áåðåãà, è ìíå áîëüøå íå î ÷åì áûëî ìîëèòü áîãîâ. È òóò ÿ â äóøå ïîæåëàë: êîëü ñêîðî ñ÷àñòüå, âåðøèí äîñòèãíóâ, îáûêíîâåííî ñêàòûâàåòñÿ íàçàä, ïóñòü ýòî ëó÷øå êîñíåòñÿ ìîåãî äîìà, íî íå ãîñóäàðñòâà. (9) È ïîòîìó ÿ íàäåþñü, ÷òî ñ÷àñòüå íàøåãî ãîñóäàðñòâà èñêóïëåíî ìîåþ òÿæêîé áåäîé, — âåäü ìîé òðèóìô, êàê áû â íàñìåøêó íàä ïðåâðàòíîñòüþ ëþäñêîé ñóäüáû, ñâåðøèëñÿ ìåæäó ïîõîðîíàìè ìîèõ äåòåé. (10) ß è Ïåðñåé — ìû îáà íûíå ÿâëÿåì ñîáîþ ðàçèòåëüíûå ïðèìåðû îáùåé ó÷àñòè ñìåðòíûõ: îí ñàì ïëåííèê è âèäèò, êàê ïåðåä íèì âåäóò åãî äåòåé, ïëåíåííûõ, íî íåâðåäèìûõ, (11) à ÿ, òîðæåñòâîâàâøèé ïîáåäó íàä íèì, âçîøåë íà òðèóìôàëüíóþ êîëåñíèöó ïðÿìî ñ ïîõîðîí îäíîãî èç ìîèõ ñûíîâåé, à âîðîòèâøèñü ñ Êàïèòîëèÿ, åäâà çàñòàë ïîñëåäíèé âçäîõ äðóãîãî. (12) È âîò èç íåìàëîãî ïîòîìñòâà íå îñòàëîñü ó ìåíÿ íèêîãî, êîìó ìîã áû ÿ ïåðåäàòü ìîå èìÿ: âåäü äâîèõ ñûíîâåé ÿ, êàê áû ïî ìíîãîäåòíîñòè, îòäàë â óñûíîâëåíèå, è òåïåðü îíè ïðèíàäëåæàò ðîäàì Êîðíåëèåâ è Ôàáèåâ, à â ìîåì äîìå íåò áîëüøå Ïàâëà, êðîìå ìåíÿ, ñòàðèêà. Íî â ýòîì áåäñòâèè, ïîñòèãøåì ìîé äîì, óòåøåíèåì ìíå äà áóäåò áëàãîïîëó÷èå âàøå è ñ÷àñòèå ãîñóäàðñòâà». |
41. «Quamquam, et qua felicitate rem publicam administraverim, et quae duo fulmina domum meam per hos dies perculerint, non ignorare vos, Quirites, arbitror, cum spectaculo vobis nunc triumphus meus, nunc funera liberorum meorum fuerint, [2] tamen paucis, quaeso, sinatis me cum publica felicitate comparare eo, quo debeo, animo privatam meam fortunam. [3] Profectus ex Italia classem a Brundisio sole orto solvi; nona diei hora cum omnibus meis navibus Corcyram tenui. Inde quinto die Delphis Apollini pro me exercitibusque et classibus vestris sacrificavi. [4] A Delphis quinto die in castra perveni; ubi exercitu accepto, mutatis quibusdam quae magna impedimenta victoriae erant, progressus, quia inexpugnabilia castra hostium erant neque cogi pugnare poterat rex, inter praesidia eius saltum ad Petram evasi et ad Pydnam regem acie vici; [5] Macedoniam in potestatem populi Romani redegi et, quod bellum per quadriennium tres ante me consules ita gesserunt, ut semper successori traderent gravius, id ego quindecim diebus perfeci. [6] Aliarum deinde secundarum rerum velut proventus secutus; civitates omnes Macedoniae se dediderunt, gaza regia in potestatem venit, rex ipse tradentibus prope ipsis dis in templo Samothracum cum liberis est captus. Mihi quoque ipsi nimia iam fortuna videri eoque suspecta esse. [7] Maris pericula timere coepi in tanta pecunia regia in Italiam traicienda et victore exercitu transportando. [8] Postquam omnia secundo navium cursu in Italiam pervenerunt neque erat quod ultra precarer, illud optavi ut, cum ex summo retro volvi fortuna consuesset, mutationem eius domus mea potius quam res publica sentiret. [9] Itaque defunctam esse fortunam publicam mea tam insigni calamitate spero, quod triumphus meus, velut ad ludibrium casuum humanorum, duobus funeribus liberorum meorum est interpositus. [10] Et cum ego et Perseus nunc nobilia maxime sortis mortalium exempla spectemur, ille, qui ante se captivos captivus ipse duci liberos vidit, incolumes tamen eos habet; [11] ego, qui de illo triumphavi, ab alterius funere filii currum conscendi, rediens alterum ex Capitolio prope iam expirantem inveni; neque ex tanta stirpe liberum superest, qui L. Aemili Pauli nomen ferat. [12] Duos enim tamquam ex magna progenie liberorum in adoptionem datos Cornelia et Fabia gens habent; Paulus in domo praeter senem nemo superest. Sed hanc cladem domus meae vestra felicitas et secunda fortuna publica consolatur». |