Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
15. (1) Íà ïðàâîå êðûëî ãàëëû óäàðèëè ïîêðåï÷å, è íåñäîáðîâàòü ðèìëÿíàì, íå îêàæèñü òóò äèêòàòîðà, êîòîðûé çâàë Ñåêñòà Òóëëèÿ ïî èìåíè è áðàíèë åãî, âîïðîøàÿ: «Çà òàêèõ ëè âîÿê òû ìíå ïîðó÷èëñÿ? (2) Âû ëè âîïèëè äàòü âàì îðóæèå? Âû ëè ãðîçèëè ïîéòè â áîé íàïåðåêîð èìïåðàòîðó? Âîò ñàì èìïåðàòîð âî âåñü ãîëîñ çîâåò íà áèòâó, ñàì èäåò ñ îðóæüåì âïåðåäè çíàìåí — ïîéäåò ëè çà íèì õîòü îäèí èç òåõ, êòî äàâå÷à ìåòèëè â âîæäè? Õðàáðûå â ëàãåðå, äà ðîáêèå â áîþ!»38 (3) Ïðàâäó ñëûøàëè âîèíû, à ïîòîìó, ïðåèñïîëíÿñü ñòûäà, îíè ðèíóëèñü íàâñòðå÷ó âðàæåñêèì ñòðåëàì, çàáûâ è äóìàòü îá îïàñíîñòè. Ýòîò áåøåíûé íàòèñê òîò÷àñ ñìåøàë âðàãîâ, à óäàðèâøàÿ ñëåäîì êîííèöà îáðàòèëà ñìåøàâøèõñÿ â áåãñòâî. (4) À äèêòàòîð, óâèäåâ, ÷òî ñ îäíîé ñòîðîíû âðàæåñêèé ñòðîé ñìÿò, äâèíóë îòðÿäû íà ëåâîå êðûëî, ãäå çàìåòíî ñîñðåäîòî÷èâàëñÿ íåïðèÿòåëü, à ñòîÿâøèì íà ãîðå ïîäàë óñëîâíûé çíàê. (5) Êîãäà è îòòóäà òîæå ãðÿíóë êðèê è ñòàëî âèäíî, êàê ïî ñêëîíó ðèìëÿíå óñòðåìèëèñü â ëàãåðü ãàëëîâ, òî èç ñòðàõà îêàçàòüñÿ îòðåçàííûìè ãàëëû ïåðåñòàëè ñðàæàòüñÿ è áåñïîðÿäî÷íîé ãóðüáîé ïîáåæàëè ê ëàãåðþ. (6) À êîãäà è òàì îíè íàòêíóëèñü íà Ìàðêà Âàëåðèÿ, íà÷àëüíèêà êîííèöû, êîòîðûé, îïðîêèíóâ ïðàâîå êðûëî, êàê ðàç äîñòèã íåïðèÿòåëüñêèõ óêðåïëåíèé, òî êèíóëèñü â ãîðû è ëåñà; (7) ìíîãèõ òàì çàõâàòèëè ïîãîíùèêè, ïåðåîäåòûå âñàäíèêàìè, à çàãíàííûõ ñòðàõîì â ÷àùó áåñïîùàäíî èñòðåáèëè óæå ïîñëå îêîí÷àíèÿ ñðàæåíüÿ. (8) Ñî âðåìåí Ìàðêà Ôóðèÿ íå áûëî íàä ãàëëàìè òðèóìôà çàñëóæåííåé, ÷åì òðèóìô Ãàÿ Ñóëüïèöèÿ. Ê òîìó æå äîâîëüíî ìíîãî çîëîòà, ñíÿòîãî ñ ãàëëüñêèõ äîñïåõîâ, îí ïîñâÿòèë íà Êàïèòîëèè, çàëîæèâøè åãî òåñàíûì êàìíåì. (9)  òîì æå ãîäó êîíñóëû òîæå âåëè âîéíû, íî ñ ðàçíûì óñïåõîì: Ãàé Ïëàâòèé ïîáåäèë è ïðèâåë ê ïîêîðíîñòè ñ.336 ãåðíèêîâ, à åãî òîâàðèù Ôàáèé âîåâàë ñ òàðêâèíèéöàìè íåîñòîðîæíî è íåîáäóìàííî. (10) È íå òàê òóò áûëè ñòðàøíû ïîòåðè â áîþ, êàê òî, ÷òî òðèñòà ñåìü ïëåííûõ ðèìñêèõ âîèíîâ òàðêâèíèéöû ïðèíåñëè â æåðòâó; ýòà ÷óäîâèùíàÿ êàçíü åùå çàìåòíåé ñäåëàëà ïîçîð è óíèæåíèå ðèìñêîãî íàðîäà. (11) Ê ïîäîáíîìó íåñ÷àñòüþ ïðèáàâèëîñü è îïóñòîøåíüå ðèìñêèõ ïîëåé, ó÷èíåííîå âíåçàïíûì íàáåãîì ïðèâåðíàòîâ39, à çà íèìè âåëèòðèéöåâ. (12)  òîì æå ãîäó ó÷ðåæäåíû áûëè äâå íîâûå òðèáû — Ïîìïòèíñêàÿ è Ïóáëèëèåâà40; áûëè îòïðàçäíîâàíû èãðû ïî îáåòó, äàííîìó äèêòàòîðîì Ìàðêîì Ôóðèåì; à íàðîäíûé òðèáóí Ãàé Ïåòåëèé ïðè ïîääåðæêå ñåíàòà âïåðâûå âíåñ íà ðàññìîòðåíèå íàðîäà çàêîí î äîìîãàòåëüñòâå; (13) ýòèì ïðåäëîæåíèåì íàäåÿëèñü ïðåæäå âñåãî îáóçäàòü äîìîãàòåëüñòâà íîâûõ ëþäåé, êîòîðûå ïðèâûêëè îáõàæèâàòü èçáèðàòåëåé íà òîðãàõ è ãóëüáèùàõ. |
15. acrius invasere Galli dextro cornu; neque sustineri potuissent, ni forte eo loco dictator fuisset, [2] Sex. Tullium nomine increpans rogitansque sicine pugnaturos milites spopondisset? ubi illi clamores sint arma poscentium, ubi minae iniussu imperatoris proelium inituros? en ipsum imperatorem clara voce vocare ad proelium et ire armatum ante prima signa; ecquis sequeretur eorum qui modo ducturi fuerint, in castris feroces, in acie pavidi? [3] vera audiebant; itaque tantos pudor stimulos admovit, ut ruerent in hostium tela alienatis a memoria periculi animis. hic primo impetus prope vecors turbavit hostes, eques deinde emissus turbatos avertit. [4] ipse dictator, post quam labantem una parte vidit aciem, signa in laevum cornu confert, quo turbam hostium congregari cernebat, et iis qui in monte erant signum quod convenerat dedit. [5] ubi inde quoque novus clamor ortus est et tendere obliquo monte ad castra Gallorum visi sunt, tum metu ne excluderentur omissa pugna est cursuque effuso ad castra ferebantur. [6] ubi cum occurrisset eis M. Valerius magister equitum, qui profligato dextro cornu obequitabat hostium munimentis, [7] ad montes silvasque vertunt fugam plurimique ibi a fallaci equitum specie agasonibusque excepti sunt; et eorum quos pavor pertulerat in silvas atrox caedes post sedatum proelium fuit. [8] nec alius post M. Furium quam C. Sulpicius iustiorem de Gallis egit triumphum. auri quoque ex Gallicis spoliis satis magnum pondus saxo quadrate saeptum in Capitolio sacravit. [9] eodem anno et a consulibus vario eventu bellatum; nam Hernici a C. Plautio devicti subactique sunt. Fabius collega eius incaute atque inconsulte adversus Tarquinienses pugnavit. [10] nec in acie tantum ibi cladis acceptum quam quod trecentos septem milites Romanos captos Tarquinienses immolarunt, qua foeditate supplicii aliquanto ignominia populi Romani insignitior fuit. [11] accessit ad eam cladem et vastatio Romani agri, quam Privernates, Veliterni deinde, incursione repentina fecerunt. [12] eodem anno duae tribus, Pomptina et Publilia, additae; ludi votivi, quos M. Furius dictator voverat, facti; et de ambitu ab C. Poetelio tribuno plebis auctoribus patribus tum primum ad populum latum est; [13] eaque rogatione novorum maxime hominum ambitionem, qui nundinas et conciliabula obire soliti erant, compressam credebant. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß