Ïåðåâîä Ô. Ô. Çåëèíñêîãî. Ïóáëèêóåòñÿ [â êíèãå] ïî èçä.: Èñòîðèêè Ðèìà / Ïåð. ïîä ðåä. Ñ. Ìàðêèøà. Ì., 1970.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì è Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1929. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
4. (1) Ìåíüøèíñòâî, òî åñòü ïî÷òè âñÿ çíàòü, ñîãëàñèëîñü ñ íèì; íî, êàê ýòî îáûêíîâåííî áûâàåò, áîëüøàÿ ÷àñòü âîñòîðæåñòâîâàëà íàä ëó÷øåé. Èòàê, Ãàííèáàë áûë ïîñëàí â Èñïàíèþ. Îäíèì ñâîèì ïîÿâëåíèåì îí îáðàòèë íà ñåáÿ âçîðû âñåãî âîéñêà. (2) Ñòàðûì âîèíàì ïîêàçàëîñü, ÷òî ê íèì âåðíóëñÿ Ãàìèëüêàð, êàêèì îí áûë â ëó÷øèå ñâîè ãîäû: òî æå ìîùíîå ñëîâî, òîò æå ïîâåëèòåëüíûé âçãëÿä, òî æå âûðàæåíèå, òå æå ÷åðòû ëèöà! Íî Ãàííèáàë âñêîðå äîñòèã òîãî, ÷òî åãî ñõîäñòâî ñ îòöîì ñäåëàëîñü íàèìåíåå çíà÷èòåëüíûì èç êà÷åñòâ, êîòîðûå ðàñïîëàãàëè ê íåìó âîèíîâ. (3) Íèêîãäà åùå äóøà îäíîãî è òîãî æå ÷åëîâåêà íå áûëà òàê ðàâíîìåðíî ïðèñïîñîáëåíà ê îáåèì, ñòîëü ðàçíîðîäíûì îáÿçàííîñòÿì — ïîâåëåíèþ è ïîâèíîâåíèþ; è ïîýòîìó òðóäíî áûëî ðàçëè÷èòü, êòî èì áîëåå äîðîæèë — ïîëêîâîäåö èëè âîéñêî. (4) Íèêîãî Ãàçäðóáàë íå íàçíà÷àë îõîòíåå íà÷àëüíèêîì îòðÿäà, êîòîðîìó ïîðó÷àëîñü äåëî, òðåáóþùåå îòâàãè è ñòîéêîñòè; íî è âîèíû íè ïîä ÷üèì íà÷àëüñòâîì íå áûëè áîëåå óâåðåíû â ñåáå è áîëåå õðàáðû. (5) Íàñêîëüêî îí áûë ñìåë, áðîñàÿñü â îïàñíîñòü, íàñòîëüêî æå áûâàë îñìîòðèòåëåí â ñàìîé îïàñíîñòè. Íå áûëî òàêîãî òðóäà, îò êîòîðîãî áû îí óñòàâàë òåëîì èëè ïàäàë äóõîì. (6) È çíîé, è ìîðîç îí ïåðåíîñèë ñ ðàâíûì òåðïåíèåì; åë è ïèë ðîâíî ñòîëüêî, ñêîëüêî òðåáîâàëà ïðèðîäà, à íå ðàäè óäîâîëüñòâèÿ; âûáèðàë âðåìÿ äëÿ áîäðñòâîâàíèÿ è ñíà, íå îáðàùàÿ âíèìàíèÿ íà äåíü è íî÷ü — (7) ïîêîþ óäåëÿë ëèøü òå ÷àñû, êîòîðûå ó íåãî îñòàâàëèñü ñâîáîäíûìè îò òðóäîâ; ïðè òîì îí íå ïîëüçîâàëñÿ ìÿãêîé ïîñòåëüþ è íå òðåáîâàë òèøèíû, ÷òîáû ëåã÷å çàñíóòü; ÷àñòî âèäåëè, êàê îí, çàâåðíóâøèñü â âîåííûé ïëàù, ñïèò íà ãîëîé çåìëå ñðåäè êàðàóëüíûõ èëè ÷àñîâûõ. (8) Îäåæäîé îí íè÷óòü íå îòëè÷àëñÿ îò ðîâåñíèêîâ; òîëüêî ïî âîîðóæåíèþ äà ïî êîíþ åãî ìîæíî áûëî óçíàòü. Êàê â êîííèöå, òàê è â ïåõîòå îí äàëåêî îñòàâëÿë çà ñîáîþ ïðî÷èõ; ïåðâûì óñòðåìëÿëñÿ â áîé, ïîñëåäíèì îñòàâëÿë ïîëå ñðàæåíèÿ. (9) Íî â îäèíàêîâîé ìåðå ñ ýòèìè âûñîêèìè äîñòîèíñòâàìè îáëàäàë îí è óæàñíûìè ïîðîêàìè. Åãî æåñòîêîñòü äîõîäèëà äî áåñ÷åëîâå÷íîñòè, åãî âåðîëîìñòâî ïðåâîñõîäèëî äàæå ïðåñëîâóòîå ïóíèéñêîå âåðîëîìñòâî23. Îí íå çíàë íè ïðàâäû, íè äîáðîäåòåëè, íå áîÿëñÿ áîãîâ, íå ñîáëþäàë êëÿòâû, íå óâàæàë ñâÿòûíü. (10) Áóäó÷è îäàðåí ýòèìè õîðîøèìè è äóðíûìè êà÷åñòâàìè, îí â òå÷åíèå ñâîåé òðåõëåòíåé ñëóæáû ïîä íà÷àëüñòâîì Ãàçäðóáàëà ñ âåëè÷àéøèì ñ.8 ðâåíèåì èñïîëíÿë âñå, ïðèñìàòðèâàëñÿ êî âñåìó, ÷òî ìîãëî ðàçâèòü â íåì ñâîéñòâà âåëèêîãî ïîëêîâîäöà. |
4. Pauci ac ferme optimus quisque Hannoni adsentiebantur; sed, ut plerumque fit, maior pars meliorem vicit. Missus Hannibal in Hispaniam primo statim adventu omnem exercitum in se convertit; [2] Hamilcarem iuvenem redditum sibi veteres milites credere; eundem vigorem in voltu vimque in oculis, habitum oris lineamentaque intueri. Dein brevi effecit ut pater in se minimum momentum ad favorem conciliandum esset; [3] nunquam ingenium idem ad res diversissimas, parendum atque imperandum, habilius fuit. Itaque haud facile discerneres utrum imperatori an exercitui carior esset; [4] neque Hasdrubal alium quemquam praeficere malle, ubi quid fortiter ac strenue agendum esset, neque milites alio duce plus confidere aut audere. [5] Plurimum audaciae ad pericula capessenda, plurimum consilii inter ipsa pericula erat; nullo labore aut corpus fatigari aut animus vinci poterat; [6] caloris ac frigoris patientia par; cibi potionisque desiderio naturali non voluptate modus finitus; vigiliarum somnique nec die nec nocte discriminata tempora; [7] id quod gerendis rebus superesset quieti datum; ea neque molli strato neque silentio accersita; multi saepe militari sagulo opertum humi iacentem inter custodias stationesque militum conspexerunt. [8] Vestitus nihil inter aequales excellens; arma atque equi conspiciebantur. Equitum peditumque idem longe primus erat; princeps in proelium ibat, ultimus conserto proelio excedebat. [9] Has tantas viri virtutes ingentia vitia aequabant: inhumana crudelitas perfidia plus quam Punica, nihil veri nihil sancti, nullus deum metus nullum ius iurandum nulla religio. [10] Cum hac indole virtutum atque vitiorum triennio sub Hasdrubale imperatore meruit nulla re quae agenda videndaque magno futuro duci esset praetermissa. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß