ÃÎÑÏÎÄÈÍÀ ÍÀØÅÃÎ ÑÂßÙÅÍÍÅÉØÅÃÎ ÏÐÈÍÖÅÏÑÀ ÞÑÒÈÍÈÀÍÀ
ÏÐÀÂÀ Î×ÈÙÅÍÍÎÃÎ È ÑÎÁÐÀÍÍÎÃÎ ÈÇ ÂÑÅÉ ÄÐÅÂÍÅÉ ÞÐÈÑÏÐÓÄÅÍÖÈÈ
ÄÈÃÅÑÒÛ, èëè ÏÀÍÄÅÊÒÛ ÊÍÈÃÀ ÏÅÐÂÀß
Òèòóë I. Î ñïðàâåäëèâîñòè è ïðàâå
1. Óëüïèàí â 1-é êíèãå «Èíñòèòóöèé».
( pr.) Èçó÷àþùåìó ïðàâî íàäî ïðåæäå âñåãî óçíàòü, îòêóäà ïðîèçîøëî ñëîâî «ïðàâî ». Ïðàâî ïîëó÷èëî ñâîå íàçâàíèå îò (ñëîâà) «ñïðàâåäëèâîñòü », èáî ñîãëàñíî ïðåâîñõîäíîìó îïðåäåëåíèþ Öåëüñà, ïðàâî åñòü èñêóññòâî äîáðîãî è ñïðàâåäëèâîãî.
( 1) Ïî çàñëóãàì íàñ íàçâàëè æðåöàìè, èáî ìû çàáîòèìñÿ î ïðàâîñóäèè, âîçâåùàåì ïîíÿòèÿ äîáðîãî è ñïðàâåäëèâîãî, îòäåëÿÿ ñïðàâåäëèâîå îò íåñïðàâåäëèâîãî, îòëè÷àÿ äîçâîëåííîå îò íåäîçâîëåííîãî, æåëàÿ, ÷òîáû äîáðûå ñîâåðøåíñòâîâàëèñü íå òîëüêî ïóòåì ñòðàõà íàêàçàíèÿ, íî è ïóòåì ïîîùðåíèÿ íàãðàäàìè, ñòðåìÿñü ê èñòèííîé, åñëè ÿ íå çàáëóæäàþñü, ôèëîñîôèè, à íå ê ìíèìîé.
( 2) Èçó÷åíèå ïðàâà ðàñïàäàåòñÿ íà äâà ïîëîæåíèÿ: ïóáëè÷íîå è ÷àñòíîå (ïðàâî). Ïóáëè÷íîå ïðàâî, êîòîðîå (îòíîñèòñÿ) ê ïîëîæåíèþ Ðèìñêîãî ãîñóäàðñòâà, ÷àñòíîå, êîòîðîå (îòíîñèòñÿ) ê ïîëüçå îòäåëüíûõ ëèö; ñóùåñòâóåò ïîëåçíîå â îáùåñòâåííîì îòíîøåíèè è ïîëåçíîå â ÷àñòíîì îòíîøåíèè. Ïóáëè÷íîå ïðàâî âêëþ÷àåò â ñåáÿ ñâÿùåííîäåéñòâèÿ, (ñëóæåíèå) æðåöîâ, (ïîëîæåíèå) ìàãèñòðàòîâ. ×àñòíîå ïðàâî äåëèòñÿ íà òðè ÷àñòè, èáî îíî ñîñòàâëÿåòñÿ èëè èç åñòåñòâåííûõ ïðåäïèñàíèé, èëè (èç ïðåäïèñàíèé) íàðîäîâ, èëè (èç ïðåäïèñàíèé) öèâèëüíûõ.
( 3) Åñòåñòâåííîå ïðàâî — ýòî òî, êîòîðîìó ïðèðîäà íàó÷èëà âñå æèâîå: èáî ýòî ïðàâî ïðèñóùå íå òîëüêî ÷åëîâå÷åñêîìó ðîäó, íî è âñåì æèâîòíûì, êîòîðûå ðîæäàþòñÿ íà çåìëå è â ìîðå, è ïòèöàì; ñþäà îòíîñèòñÿ ñî÷åòàíèå ìóæ÷èíû è æåíùèíû, êîòîðîå ìû íàçûâàåì áðàêîì, ñþäà æå ïîðîæäåíèå äåòåé, ñþäà æå âîñïèòàíèå; ìû âèäèì, ÷òî æèâîòíûå, äàæå äèêèå, îáëàäàþò çíàíèåì ýòîãî ïðàâà.
( 4) Ïðàâî íàðîäîâ — ýòî òî, êîòîðûì ïîëüçóþòñÿ íàðîäû ÷åëîâå÷åñòâà; ìîæíî ëåãêî ïîíÿòü åãî îòëè÷èå îò åñòåñòâåííîãî ïðàâà: ïîñëåäíåå ÿâëÿåòñÿ îáùèì äëÿ âñåõ æèâîòíûõ, à ïåðâîå — ëèøü äëÿ ëþäåé (â èõ îòíîøåíèÿõ) ìåæäó ñîáîé 1.
|
DOMINI NOSTRI SACRATISSIMI PRINCIPIS IUSTINIANI IURIS ENUCLEATI EX OMNI VETERE IURE COLLECTI
DIGESTORUM SEU PANDECTARUM LIBER PRIMUS
I. De iustitia et iure
1. Ulpianus libro primo institutionum
B. 2, 1, 1. Ep. 1, 1 — 3. 6. 40 (pr.) Iuri operam daturum prius nosse oportet, unde nomen iuris descendat est autem a iustitia appellatum: nam, ut eleganter Celsus definit, ius est ars boni et aequi.
(1) Cuius merito quis nos sacerdotes appellet: iustitiam namque colimus et boni et aequi notitiam profitemur, aequum ab iniquo separantes, licitum ab illicito discernentes, bonos non solum metu poenarum, verum etiam praemiorum quoque exhortatione efficere cupientes, veram nisi fallor philosophiam, non simulatam affectantes.
(Ep.) I. 1, 1, 4. 1, 2, 1 (2) Huius studii duae sunt positiones, publicum et privatum. publicum ius est quod ad statum rei Romanae spectat, privatum quod ad singulorum utilitatem: sunt enim quaedam publice utilia, quaedam privatim. publicum ius in sacris, in sacerdotibus, in magistratibus constitit. privatum ius tripertitum est: collectum etenim est ex naturalibus praeceptis aut gentium aut civilibus.
(3) Ius naturale est, quod natura omnia animalia docuit: nam ius istud non humani generis proprium, sed omnium animalium, quae in terra, quae in mari nascuntur, avium quoque commune est. hinc descendit maris atque feminae coniunctio, quam nos matrimonium appellamus, hinc liberorum procreatio, hinc educatio: videmus etenim cetera quoque animalia, feras etiam istius iuris peritia censeri.
(I.) (4) Ius gentium est, quo gentes humanae utuntur. quod a naturali recedere facile intellegere licet, quia illud omnibus animalibus, hoc solis hominibus inter se commune sit.
|