Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
47. (1) Âîò ÷òî ïðîèñõîäèëî â Âåéÿõ, à â Ðèìå òåì âðåìåíåì Êðåïîñòü è Êàïèòîëèé ïîäâåðãëèñü óæàñíîé îïàñíîñòè. (2) Äåëî â òîì, ÷òî ãàëëû èëè çàìåòèëè ÷åëîâå÷åñêèå ñëåäû òàì, ãäå ïðîøåë ãîíåö èç Âåé, èëè ñàìè îáðàòèëè âíèìàíèå, ÷òî ó õðàìà Êàðìåíòû121 íà÷èíàåòñÿ ïîëîãèé ïîäúåì íà ñêàëó. Ïîä ïîêðîâîì íî÷è îíè ñïåðâà âûñëàëè âïåðåä áåçîðóæíîãî ëàçóò÷èêà, ÷òîáû ðàçâåäàòü äîðîãó, à ïîòîì ïîëåçëè íàâåðõ óæå âñå. Òàì, ãäå áûëî êðóòî, îíè ïåðåäàâàëè îðóæèå èç ðóê â ðóêè; îäíè ïîäñòàâëÿëè ïëå÷è, äðóãèå âçáèðàëèñü íà íèõ, ñ òåì ÷òîáû ïîòîì âûòàùèòü ïåðâûõ; (3) åñëè áûëî íóæíî, âñå ïîäòÿãèâàëè äðóã äðóãà è ïðîáðàëèñü íà âåðøèíó òàê òèõî, ÷òî íå òîëüêî îáìàíóëè áäèòåëüíîñòü ñòðàæè, íî äàæå íå ðàçáóäèëè ñîáàê, æèâîòíûõ ñòîëü ÷óòêèõ ê íî÷íûì øîðîõàì. (4) Íî èõ ïðèáëèæåíèå íå óêðûëîñü îò ãóñåé, êîòîðûõ, íåñìîòðÿ íà îñòðåéøóþ íåõâàòêó ïðîäîâîëüñòâèÿ, äî ñèõ ïîð íå ñúåëè, ïîñêîëüêó îíè áûëè ïîñâÿùåíû Þíîíå. Ýòî îáñòîÿòåëüñòâî è îêàçàëîñü ñïàñèòåëüíûì. Îò èõ ãîãîòà è õëîïàíüÿ êðûëüåâ ïðîñíóëñÿ Ìàðê Ìàíëèé, çíàìåíèòûé âîèí, áûâøèé êîíñóëîì òðè ãîäà íàçàä122. Ñõâàòèâøèñü çà îðóæèå è îäíîâðåìåííî ïðèçûâàÿ ê îðóæèþ îñòàëüíûõ, îí ñðåäè âñåîáùåãî ñìÿòåíèÿ êèíóëñÿ âïåðåä è óäàðîì ùèòà ñáèë âíèç ãàëëà, óæå ñòîÿâøåãî íà âåðøèíå. (5) Ïîêàòèâøèñü âíèç, ãàëë â ïàäåíèè óâëåê çà ñîáîé òåõ, êòî ïîäíèìàëñÿ âñëåä çà íèì, à Ìàíëèé ïðèíÿëñÿ ðàçèòü îñòàëüíûõ — îíè æå, â ñòðàõå ïîáðîñàâ îðóæèå, öåïëÿëèñü ðóêàìè çà ñêàëû. Íî âîò óæå ñáåæàëèñü è äðóãèå ðèìëÿíå: îíè íà÷àëè ìåòàòü ñòðåëû è êàìíè, ñêèäûâàÿ âðàãîâ ñî ñêàë. Ñðåäè âñåîáùåãî îáâàëà ãàëëüñêèé îòðÿä ïîêàòèëñÿ ê ïðîïàñòè è ðóõíóë âíèç. (6) Ïî îêîí÷àíèè òðåâîãè âñå ïîïûòàëèñü íà îñòàòîê íî÷è óñíóòü, õîòÿ ïðè öàðèâøåì â óìàõ âîçáóæäåíèè ýòî áûëî íåëåãêî — ñêàçûâàëàñü ìèíóâøàÿ îïàñíîñòü. (7) Íà ðàññâåòå òðóáà ñîçâàëà âîèíîâ íà ñîâåò ê òðèáóíàì: âåäü íóæíî áûëî ïî çàñëóãàì âîçäàòü è çà ïîäâèã è çà ïðåñòóïëåíèå. Ïðåæäå âñåãî áëàãîäàðíîñòü çà ñâîå ìóæåñòâî ïîëó÷èë Ìàíëèé, åìó áûëè ñäåëàíû ïîäàðêè îò âîåííûõ òðèáóíîâ, è ïî ñ.275 åäèíîäóøíîìó ðåøåíèþ âñåõ âîèíîâ (8) êàæäûé ïðèíîñèë ê íåìó â äîì, íàõîäèâøèéñÿ â Êðåïîñòè, ïî ïîëóôóíòó ïîëáû è ïî êâàðòå âèíà. È òî ñêàçàòü, ñóùàÿ áåçäåëèöà! Íî â óñëîâèÿõ ãîëîäà îíà ñòàíîâèëàñü âåëè÷àéøèì äîêàçàòåëüñòâîì ëþáâè, âåäü äëÿ ÷åñòâîâàíèÿ îäíîãî-åäèíñòâåííîãî ÷åëîâåêà êàæäûé äîëæåí áûë óðâàòü îò ñîáñòâåííûõ íàñóùíûõ ïîòðåáíîñòåé, îòêàçûâàÿ ñåáå â ïèùå. (9) Çàòåì áûëè ïðèâåäåíû âîèíû, ñòîÿâøèå íà ÷àñàõ â òîì ìåñòå, ãäå íåçàìå÷åííûì ñóìåë âçîáðàòüñÿ âðàã. Êîãäà âîåííûé òðèáóí Êâèíò Ñóëüïèöèé îáúÿâèë, ÷òî êàçíèò èõ âñåõ ïî âîåííîìó îáû÷àþ, â îòâåò ðàçäàëñÿ òàêîé åäèíîäóøíûé êðèê âîèíîâ, ÷òî îí èñïóãàëñÿ; (10) ïîñêîëüêó âñå â îäèí ãîëîñ âèíèëè òîëüêî îäíîãî ÷àñîâîãî, îñòàëüíûõ ðåøåíî áûëî ïîùàäèòü, à íåñîìíåííîãî âèíîâíèêà ïðåñòóïëåíèÿ ñáðîñèòü ñî ñêàëû, ÷òî âûçâàëî âñåîáùåå îäîáðåíèå. (11) Ñ òåõ ïîð îáå ñòîðîíû óñèëèëè îõðàíó: ãàëëû ïîòîìó, ÷òî èì ñòàëî èçâåñòíî î õîæäåíèè ïîñûëüíûõ ìåæäó Âåéÿìè è Ðèìîì, à ðèìëÿíå — èç-çà âîñïîìèíàíèé î íî÷íîé òðåâîãå. |
47. dum haec Veiis agebantur, interim arx Romae Capitoliumque in ingenti periculo fuit. [2] namque Galli seu vestigio notato humano, qua nuntius a Veiis pervenerat, seu sua sponte animadverso ad Carmentis saxo ascensu aequo, nocte sublustri cum primo inermem qui temptaret viam praemisissent, tradentes inde arma ubi quid iniqui esset, alterni innixi sublevantesque in vicem et trahentes alii alios, [3] prout postularet locus, tanto silentio in summum evasere ut non custodes solum fallerent, sed ne canes quidem, sollicitum animal ad nocturnos strepitus, excitarent. [4] anseres non fefellere quibus sacris Iunonis in summa inopia cibi tamen abstinebatur. quae res saluti fuit; namque clangore eorum alarumque crepitu excitus M. Manlius qui triennio ante consul fuerat, vir bello egregius, armis arreptis simul ad arma ceteros ciens vadit, et dum ceteri trepidant, Gallum qui iam in summo constiterat umbone ictum deturbat. [5] cuius casus prolapsi cum proximos sterneret, trepidantes alios armisque omissis saxa quibus adhaerebant manibus amplexos trucidat. iamque et alii congregati telis missilibusque saxis proturbare hostes, ruinaque tota prolapsa acies in praeceps deferri. [6] sedato deinde tumultu reliquum noctis, quantum in turbatis mentibus poterat, cum praeteritum quoque periculum sollicitaret, quieti datum est. [7] luce orta vocatis classico ad concilium militibus ad tribunos, cum et recte et perperam facto pretium deberetur, Manlius primum ob virtutem laudatus donatusque non ab tribunis solum militum sed consensu etiam militari; [8] cui universi selibras farris et quartarios vini ad aedes eius, quae in arce erant, contulerunt, — rem dictu parvam, ceterum inopia fecerat eam argumentum ingens caritatis, cum se quisque victu suo fraudans detractum corpori atque usibus necessariis ad honorem unius viri conferret. [9] tum vigiles eius loci qua fefellerat adscendens hostis citati; et cum in omnes more militari se animadversurum Q. Sulpicius tribunus militum pronuntiasset, [10] consentiente clamore militum in unum vigilem conicientium culpam deterritus, a ceteris abstinuit, reum haud dubium eius noxae adprobantibus cunctis de saxo deiecit. [11] inde intentiores utrimque custodiae esse, et apud Gallos, quia volgatum erat inter Veios Romamque nuntios commeare, et apud Romanos ab nocturni periculi memoria. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß