Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXXVIII, ãë. 51

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1994.
Ïåðåâîä À. È. Ñîëîïîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1983.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

51. (1) Íàðîä­íûå òðè­áó­íû, ÷òîáû ïðàâ­äî­ïî­äîá­íåå âûãëÿäå­ëè âíå­çàï­íûå îáâè­íå­íèÿ, âñïîì­íè­ëè è î ñòà­ðûõ — íàñ÷åò ðîñ­êî­øè çèì­íåé ñòî­ÿí­êè â Ñèðà­êó­çàõ141, íàïîì­íè­ëè è î ìÿòå­æå â Ëîêðàõ142, âñïûõ­íóâ­øåì èç-çà Ïëå­ìè­íèÿ; ïîäî­çðå­íè­ÿ­ìè — íå äîêà­çà­òåëü­ñòâà­ìè — îáîñ­íî­âû­âà­ëè îíè îáâè­íå­íèå âî âçÿ­òî÷­íè­÷å­ñòâå143. (2) «Ñûí åãî, âçÿ­òûé â ïëåí, — ãîâî­ðè­ëè îíè, — áûë âîç­âðà­ùåí åìó áåç âûêó­ïà, äà è âî âñåì ïðî­÷åì Àíòèîõ ÷òèë Ñöè­ïè­î­íà òàê, áóä­òî áû â åãî òîëü­êî âëà­ñòè áûëè è ìèð, è âîé­íà ñ Ðèìîì. (3)  ïðî­âèí­öèè áûë îí äëÿ êîí­ñó­ëà íå ëåãà­òîì, à äèê­òà­òî­ðîì, è åñëè îí òóäà è îòïðà­âèë­ñÿ, òî ëèøü çàòåì, ÷òîáû Ãðå­öèè, Àçèè, âñåì âîñòî÷­íûì öàðÿì è íàðî­äàì âíó­øèòü òî, â ÷åì â Èñïà­íèè, Ãàë­ëèè, Ñèöè­ëèè è Àôðè­êå óæ äàâ­íî óâå­ðè­ëèñü: (4) ÷òî îäèí ÷åëî­âåê — è ãëà­âà, è îïî­ðà âëà­äû­÷å­ñòâà ðèì­ñêî­ãî, ÷òî Ñöè­ïè­îí îñå­íÿ­åò ñîáîé ãîñóäàð­ñòâî, âëà­äû­÷å­ñò­âó­þ­ùåå íàä âñåì çåì­íûì êðó­ãîì, ÷òî ìàíî­âå­íüå åãî ìîæåò çàìå­íèòü è ïîñòà­íîâ­ëå­íèÿ ñåíà­òà, è ïîâå­ëå­íüÿ íàðî­äà». ×åëî­âå­êà áåç­óïðå÷­íî­ãî îáâè­íè­òå­ëè ïîðî­÷è­ëè, êàê ìîã­ëè. (5) Ðå÷è ïðî­äëè­ëèñü äî íî÷è, è äåíü ñóäà áûë îòëî­æåí. ñ.311 (6) Êîãäà îí íàñòàë, òðè­áó­íû ñ ðàñ­ñâå­òîì ðàñ­ñå­ëèñü íà ðîñòðàõ144. Îáâè­íÿ­å­ìûé, âûçâàí­íûé â ñóä, ñ áîëü­øîé òîë­ïîé äðó­çåé è êëè­åí­òîâ ïðî­øåë ïîñðåäè ñîáðà­íèÿ è ïîäî­øåë ê ðîñò­ðàì.  íàñòó­ïèâ­øåé òèøèíå îí ñêà­çàë: (7) «Íàðîä­íûå òðè­áó­íû è âû, êâè­ðè­òû! Íûíå ãîäîâ­ùè­íà òîãî äíÿ, êîãäà ÿ ñ÷àñò­ëè­âî è áëà­ãî­ïî­ëó÷­íî â îòêðû­òîì áîþ ñðà­çèë­ñÿ â Àôðè­êå ñ Ãàí­íè­áà­ëîì è êàð­ôà­ãå­íÿ­íà­ìè. (8) À ïîòî­ìó ñïðà­âåä­ëè­âî áûëî áû îñòà­âèòü íà ñåãî­äíÿ âñå òÿæ­áû è ññî­ðû. ß îòñþäà ñåé­÷àñ æå èäó íà Êàïè­òî­ëèé ïîêëî­íèòü­ñÿ Þïè­òå­ðó Âñå­áëà­ãî­ìó Âåëè­÷àé­øå­ìó, Þíîíå, Ìèíåð­âå è ïðî­÷èì áîãàì, îõðà­íÿ­þ­ùèì Êàïè­òî­ëèé è êðå­ïîñòü, (9) è âîç­áëà­ãî­äà­ðþ èõ çà òî, ÷òî îíè ìíå è â ýòîò äåíü, è ìíî­ãî­êðàò­íî â äðó­ãèõ ñëó­÷à­ÿõ äàâà­ëè ðàçóì è ñèëû äîñòîé­íî ñëó­æèòü ãîñóäàð­ñòâó. (10) È âû, êâè­ðè­òû, òå, êîìó ýòî íå â òÿãîñòü, ïîé­äè­òå òàê­æå ñî ìíîþ è ìîëè­òå áîãîâ, ÷òîáû è âïðåäü áûëè ó âàñ âîæäè, ïîäîá­íûå ìíå. Íî ìîëè­òå èõ îá ýòîì, ëèøü åñëè ïðàâ­äà, (11) ÷òî îêà­çû­âàâ­øè­å­ñÿ âàìè ìíå ñ ñåì­íà­äöà­òè ëåò è äî ñòà­ðî­ñòè ïî÷å­ñòè âñå­ãäà îïå­ðå­æà­ëè ìîé âîç­ðàñò, à ÿ ñâî­è­ìè ïîäâè­ãà­ìè ïðå­âîñ­õî­äèë âàøè ïî÷å­ñòè». (12) Îò ðîñòð îí îòïðà­âèë­ñÿ íà Êàïè­òî­ëèé. Âñëåä çà Ñöè­ïè­î­íîì îòâåð­íó­ëîñü îò îáâè­íè­òå­ëåé è ïîøëî çà íèì âñå ñîáðà­íèå, òàê ÷òî íàêî­íåö äàæå ïèñ­öû è ïîñûëü­íûå îñòà­âè­ëè òðè­áó­íîâ. Ñ íèìè íå îñòà­ëîñü íèêî­ãî, êðî­ìå ðàáîâ-ñëó­æè­òå­ëåé è ãëà­øà­òàÿ, êîòî­ðûé ñ ðîñòð âûêëè­êàë îáâè­íÿ­å­ìî­ãî. (13) Ñöè­ïè­îí, ñîïðî­âîæ­äàå­ìûé ðèì­ñêèì íàðî­äîì, îáî­øåë âñå õðà­ìû íå òîëü­êî íà Êàïè­òî­ëèè, íî è ïî âñå­ìó Ãîðî­äó. (14) Ýòîò äåíü — áëà­ãî­äà­ðÿ íàðîä­íî­ìó ñî÷óâ­ñò­âèþ è çàñëó­æåí­íî­ìó ïðè­çíà­íèþ âåëè­÷èÿ Ñöè­ïè­î­íà — ñòàë äëÿ íåãî åäâà ëè íå áîëåå ñëàâ­íûì, íåæå­ëè òîò, êîãäà îí âñòó­ïèë â ãîðîä, ñïðàâ­ëÿÿ òðè­óìô íàä öàðåì Ñèôà­êîì è êàð­ôà­ãå­íÿ­íà­ìè145.

51. Tri­bu­ni ve­te­ra lu­xu­riae cri­mi­na Sy­ra­cu­sa­no­rum hi­ber­no­rum et Loc­ris Ple­mi­nia­num tu­mul­tum cum ad fi­dem prae­sen­tium cri­mi­num re­tu­lis­sent, sus­pi­cio­ni­bus ma­gis quam ar­gu­men­tis pe­cu­niae cap­tae reum ac­cu­sa­runt: [2] fi­lium cap­tum si­ne pre­tio red­di­tum, om­ni­bus­que aliis re­bus Sci­pio­nem, tam­quam in eius uni­us ma­nu pax Ro­ma­na bel­lum­que es­set, ab An­tio­cho cul­tum; [3] dic­ta­to­rem eum con­su­li, non le­ga­tum in pro­vin­cia fuis­se; nec ad aliam rem eo pro­fec­tum quam ut, id quod His­pa­niae Gal­liae Si­ci­liae Af­ri­cae iam pri­dem per­sua­sum es­set, hoc Grae­ciae Asiae­que et om­ni­bus ad orien­tem ver­sis re­gi­bus gen­ti­bus­que ap­pa­re­ret, [4] unum ho­mi­nem ca­put co­lu­men­que im­pe­rii Ro­ma­ni es­se, sub umbra Sci­pio­nis ci­vi­ta­tem do­mi­nam or­bis ter­ra­rum la­te­re, nu­tum eius pro dec­re­tis pat­rum, pro po­pu­li ius­sis es­se. In­fa­mia in­tac­tum in­vi­dia qua pos­sunt ur­gent. [5] Ora­tio­ni­bus in noc­tem per­duc­tis pro­dic­ta dies est. [6] Ubi ea ve­nit, tri­bu­ni in Rostris pri­ma lu­ce con­se­de­runt; ci­ta­tus reus mag­no ag­mi­ne ami­co­rum clien­tium­que per me­diam con­tio­nem ad Rostra su­biit si­len­tio­que fac­to [7] «hoc» in­quit «die, tri­bu­ni ple­bis vos­que, Qui­ri­tes, cum Han­ni­ba­le et Car­tha­gi­nien­si­bus sig­nis col­la­tis in Af­ri­ca be­ne ac fe­li­ci­ter pug­na­vi. [8] Ita­que, cum ho­die li­ti­bus et iur­giis su­per­se­de­ri aequ­um sit, ego hinc ex­templo in Ca­pi­to­lium ad Iovem op­ti­mum ma­xi­mum Iuno­nem­que et Mi­ner­vam ce­te­ros­que deos qui Ca­pi­to­lio at­que ar­ci prae­si­dent sa­lu­tan­dos ibo, [9] his­que gra­tias agam, quod mi­hi et hoc ip­so die et sae­pe alias eg­re­gie ge­ren­dae rei pub­li­cae men­tem fa­cul­ta­tem­que de­de­runt. [10] Vestrum quo­que qui­bus com­mo­dum est, Qui­ri­tes, ite me­cum et ora­te deos ut mei si­mi­les prin­ci­pes ha­bea­tis, [11] ita, si ab an­nis sep­tem­de­cim ad se­nec­tu­tem sem­per vos aeta­tem meam ho­no­ri­bus vestris an­teis­tis, ego vestros ho­no­res re­bus ge­ren­dis prae­ces­si». [12] Ab Rostris in Ca­pi­to­lium as­cen­dit. Si­mul se uni­ver­sa con­tio aver­tit et se­cu­ta Sci­pio­nem est, adeo ut postre­mo scri­bae via­to­res­que tri­bu­nos re­lin­que­rent, nec cum iis prae­ter ser­vi­lem co­mi­ta­tum et prae­co­nem qui reum ex Rostris ci­ta­bat quis­quam es­set. [13] Sci­pio non in Ca­pi­to­lio mo­do, sed per to­tam ur­bem om­nia templa deum cum po­pu­lo Ro­ma­no cir­cu­miit. [14] Ce­leb­ra­tior is pro­pe dies fa­vo­re ho­mi­num et aes­ti­ma­tio­ne ve­ra mag­ni­tu­di­nis eius fuit quam quo tri­um­phans de Sypha­ce re­ge et Car­tha­gi­nien­si­bus ur­bem est in­vec­tus.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 141Ñð.: XXIX, 19, 11—13.
  • 142Ñð.: XXIX, 8, 7 è äàëåå.
  • 143Ñð.: Àâë Ãåë­ëèé, IV, 18, 7 ñë.
  • 144Ðîñò­ðû — îðà­òîð­ñêàÿ òðè­áó­íà íà ðèì­ñêîì ôîðó­ìå, óêðà­øåí­íàÿ íîñà­ìè âðà­æå­ñêèõ êîðàá­ëåé.
  • 145Ñð.: XXX, 45, 2—5.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364003852 1364003853 1364003854