Ïåðåâîä À. È. Ñîëîïîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1983. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
51. (1) Íàðîäíûå òðèáóíû, ÷òîáû ïðàâäîïîäîáíåå âûãëÿäåëè âíåçàïíûå îáâèíåíèÿ, âñïîìíèëè è î ñòàðûõ — íàñ÷åò ðîñêîøè çèìíåé ñòîÿíêè â Ñèðàêóçàõ141, íàïîìíèëè è î ìÿòåæå â Ëîêðàõ142, âñïûõíóâøåì èç-çà Ïëåìèíèÿ; ïîäîçðåíèÿìè — íå äîêàçàòåëüñòâàìè — îáîñíîâûâàëè îíè îáâèíåíèå âî âçÿòî÷íè÷åñòâå143. (2) «Ñûí åãî, âçÿòûé â ïëåí, — ãîâîðèëè îíè, — áûë âîçâðàùåí åìó áåç âûêóïà, äà è âî âñåì ïðî÷åì Àíòèîõ ÷òèë Ñöèïèîíà òàê, áóäòî áû â åãî òîëüêî âëàñòè áûëè è ìèð, è âîéíà ñ Ðèìîì. (3)  ïðîâèíöèè áûë îí äëÿ êîíñóëà íå ëåãàòîì, à äèêòàòîðîì, è åñëè îí òóäà è îòïðàâèëñÿ, òî ëèøü çàòåì, ÷òîáû Ãðåöèè, Àçèè, âñåì âîñòî÷íûì öàðÿì è íàðîäàì âíóøèòü òî, â ÷åì â Èñïàíèè, Ãàëëèè, Ñèöèëèè è Àôðèêå óæ äàâíî óâåðèëèñü: (4) ÷òî îäèí ÷åëîâåê — è ãëàâà, è îïîðà âëàäû÷åñòâà ðèìñêîãî, ÷òî Ñöèïèîí îñåíÿåò ñîáîé ãîñóäàðñòâî, âëàäû÷åñòâóþùåå íàä âñåì çåìíûì êðóãîì, ÷òî ìàíîâåíüå åãî ìîæåò çàìåíèòü è ïîñòàíîâëåíèÿ ñåíàòà, è ïîâåëåíüÿ íàðîäà». ×åëîâåêà áåçóïðå÷íîãî îáâèíèòåëè ïîðî÷èëè, êàê ìîãëè. (5) Ðå÷è ïðîäëèëèñü äî íî÷è, è äåíü ñóäà áûë îòëîæåí. ñ.311 (6) Êîãäà îí íàñòàë, òðèáóíû ñ ðàññâåòîì ðàññåëèñü íà ðîñòðàõ144. Îáâèíÿåìûé, âûçâàííûé â ñóä, ñ áîëüøîé òîëïîé äðóçåé è êëèåíòîâ ïðîøåë ïîñðåäè ñîáðàíèÿ è ïîäîøåë ê ðîñòðàì.  íàñòóïèâøåé òèøèíå îí ñêàçàë: (7) «Íàðîäíûå òðèáóíû è âû, êâèðèòû! Íûíå ãîäîâùèíà òîãî äíÿ, êîãäà ÿ ñ÷àñòëèâî è áëàãîïîëó÷íî â îòêðûòîì áîþ ñðàçèëñÿ â Àôðèêå ñ Ãàííèáàëîì è êàðôàãåíÿíàìè. (8) À ïîòîìó ñïðàâåäëèâî áûëî áû îñòàâèòü íà ñåãîäíÿ âñå òÿæáû è ññîðû. ß îòñþäà ñåé÷àñ æå èäó íà Êàïèòîëèé ïîêëîíèòüñÿ Þïèòåðó Âñåáëàãîìó Âåëè÷àéøåìó, Þíîíå, Ìèíåðâå è ïðî÷èì áîãàì, îõðàíÿþùèì Êàïèòîëèé è êðåïîñòü, (9) è âîçáëàãîäàðþ èõ çà òî, ÷òî îíè ìíå è â ýòîò äåíü, è ìíîãîêðàòíî â äðóãèõ ñëó÷àÿõ äàâàëè ðàçóì è ñèëû äîñòîéíî ñëóæèòü ãîñóäàðñòâó. (10) È âû, êâèðèòû, òå, êîìó ýòî íå â òÿãîñòü, ïîéäèòå òàêæå ñî ìíîþ è ìîëèòå áîãîâ, ÷òîáû è âïðåäü áûëè ó âàñ âîæäè, ïîäîáíûå ìíå. Íî ìîëèòå èõ îá ýòîì, ëèøü åñëè ïðàâäà, (11) ÷òî îêàçûâàâøèåñÿ âàìè ìíå ñ ñåìíàäöàòè ëåò è äî ñòàðîñòè ïî÷åñòè âñåãäà îïåðåæàëè ìîé âîçðàñò, à ÿ ñâîèìè ïîäâèãàìè ïðåâîñõîäèë âàøè ïî÷åñòè». (12) Îò ðîñòð îí îòïðàâèëñÿ íà Êàïèòîëèé. Âñëåä çà Ñöèïèîíîì îòâåðíóëîñü îò îáâèíèòåëåé è ïîøëî çà íèì âñå ñîáðàíèå, òàê ÷òî íàêîíåö äàæå ïèñöû è ïîñûëüíûå îñòàâèëè òðèáóíîâ. Ñ íèìè íå îñòàëîñü íèêîãî, êðîìå ðàáîâ-ñëóæèòåëåé è ãëàøàòàÿ, êîòîðûé ñ ðîñòð âûêëèêàë îáâèíÿåìîãî. (13) Ñöèïèîí, ñîïðîâîæäàåìûé ðèìñêèì íàðîäîì, îáîøåë âñå õðàìû íå òîëüêî íà Êàïèòîëèè, íî è ïî âñåìó Ãîðîäó. (14) Ýòîò äåíü — áëàãîäàðÿ íàðîäíîìó ñî÷óâñòâèþ è çàñëóæåííîìó ïðèçíàíèþ âåëè÷èÿ Ñöèïèîíà — ñòàë äëÿ íåãî åäâà ëè íå áîëåå ñëàâíûì, íåæåëè òîò, êîãäà îí âñòóïèë â ãîðîä, ñïðàâëÿÿ òðèóìô íàä öàðåì Ñèôàêîì è êàðôàãåíÿíàìè145. |
51. Tribuni vetera luxuriae crimina Syracusanorum hibernorum et Locris Pleminianum tumultum cum ad fidem praesentium criminum retulissent, suspicionibus magis quam argumentis pecuniae captae reum accusarunt: [2] filium captum sine pretio redditum, omnibusque aliis rebus Scipionem, tamquam in eius unius manu pax Romana bellumque esset, ab Antiocho cultum; [3] dictatorem eum consuli, non legatum in provincia fuisse; nec ad aliam rem eo profectum quam ut, id quod Hispaniae Galliae Siciliae Africae iam pridem persuasum esset, hoc Graeciae Asiaeque et omnibus ad orientem versis regibus gentibusque appareret, [4] unum hominem caput columenque imperii Romani esse, sub umbra Scipionis civitatem dominam orbis terrarum latere, nutum eius pro decretis patrum, pro populi iussis esse. Infamia intactum invidia qua possunt urgent. [5] Orationibus in noctem perductis prodicta dies est. [6] Ubi ea venit, tribuni in Rostris prima luce consederunt; citatus reus magno agmine amicorum clientiumque per mediam contionem ad Rostra subiit silentioque facto [7] «hoc» inquit «die, tribuni plebis vosque, Quirites, cum Hannibale et Carthaginiensibus signis collatis in Africa bene ac feliciter pugnavi. [8] Itaque, cum hodie litibus et iurgiis supersederi aequum sit, ego hinc extemplo in Capitolium ad Iovem optimum maximum Iunonemque et Minervam ceterosque deos qui Capitolio atque arci praesident salutandos ibo, [9] hisque gratias agam, quod mihi et hoc ipso die et saepe alias egregie gerendae rei publicae mentem facultatemque dederunt. [10] Vestrum quoque quibus commodum est, Quirites, ite mecum et orate deos ut mei similes principes habeatis, [11] ita, si ab annis septemdecim ad senectutem semper vos aetatem meam honoribus vestris anteistis, ego vestros honores rebus gerendis praecessi». [12] Ab Rostris in Capitolium ascendit. Simul se universa contio avertit et secuta Scipionem est, adeo ut postremo scribae viatoresque tribunos relinquerent, nec cum iis praeter servilem comitatum et praeconem qui reum ex Rostris citabat quisquam esset. [13] Scipio non in Capitolio modo, sed per totam urbem omnia templa deum cum populo Romano circumiit. [14] Celebratior is prope dies favore hominum et aestimatione vera magnitudinis eius fuit quam quo triumphans de Syphace rege et Carthaginiensibus urbem est invectus. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß