Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Ïåðèîõà êíèãè 48

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002.
Ïåðåâîä Ì. Ë. Ãàñïàðîâà.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ñâåðåíî ðåäàêöèåé ñàéòà ñ èçäàíèåì 1994 ã.
Ïàãèíàöèÿ ïî èçäàíèþ: Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., «Íàóêà», 1994.
Ëàò. òåêñò: T. Livi Periochae omnium librorum, Fragmenta Oxyrhynchi reperta, Iulii Obsequentis Prodigiorum liber. Ed. O. Rossbach. Teubner, 1910.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ

Êíè­ãà 48 (152—151 ãã.). Öåí­çî­ðû ñîâåð­øà­þò î÷è­ñòè­òåëü­íûå æåðò­âû; ãðàæ­äàí íàñ÷è­òà­íî 324 òûñÿ­÷è. Ðàñ­ñêà­çû­âà­åò­ñÿ î çàðî­äû­øå Òðåòüåé Ïóíè­÷å­ñêîé âîé­íû. Ñòà­ëî èçâåñò­íî, ÷òî â êàð­ôà­ãåí­ñêîé çåì­ëå ñîáðà­íî áîëü­øîå íóìè­äèé­ñêîå âîé­ñêî âî ãëà­âå ñ Àðèî­áàð­çà­íîì, âíó­êîì Ñèôà­êà. Ìàðê Ïîð­öèé Êàòîí íàñòà­è­âàë, ÷òî êàð­ôà­ãå­íÿíå ëèøü ïðè­òâî­ðÿ­þò­ñÿ, ÷òî ñîáðà­ëè åãî äëÿ Àðèî­áàð­çà­íà ïðî­òèâ öàðÿ Ìàñè­íèñ­ñû, â äåé­ñò­âè­òåëü­íî­ñòè æå îíî ñîáðà­íî ïðî­òèâ ðèì­ëÿí, è êàð­ôà­ãå­íÿ­íàì ñëå­äó­åò îáú­ÿâèòü âîé­íó; âîç­ðà­æàë åìó Ïóá­ëèé Êîð­íå­ëèé Íàçè­êà. Ðåøå­íî îòïðà­âèòü â Êàð­ôà­ãåí ïîñîëü­ñòâî, ÷òîáû ïîñìîò­ðåòü, ÷òî òàì äåëà­åò­ñÿ. Ïîñîëü­ñòâî, ñäå­ëàâ âûãî­âîð êàð­ôà­ãåí­ñêî­ìó ñåíà­òó çà òî, ÷òî âîïðå­êè äîãî­âî­ðó îíè äåð­æàò è âîé­ñêî è çàïà­ñû äëÿ ñòðîé­êè êîðàá­ëåé, õîòå­ëî äîáèòü­ñÿ ìèðà ìåæ­äó íèìè è Ìàñè­íèñ­ñîþ íà òîì, ÷òîáû Ìàñè­íèñ­ñà óñòó­ïèë ñïîð­íóþ îáëàñòü. Îäíà­êî íàõî­äèâ­øèé­ñÿ òîãäà â äîëæ­íî­ñòè Ãèñãîí, ñûí Ãàìèëü­êà­ðà, ÷åëî­âåê ìÿòåæ­íî­ãî íðà­âà, âèäÿ, ÷òî ñåíàò ïîä­÷è­íÿ­åò­ñÿ ïîñîëü­ñòâó, ïðî­èç­íî­ñèò òàêóþ ðå÷ü, âîç­áóæ­äàÿ âîé­íó ïðî­òèâ ðèì­ëÿí, ÷òî ïîñëû âî èçáå­æà­íèå íàñè­ëèÿ ñïà­ñà­þò­ñÿ áåã­ñò­âîì. Ìàðê Ïîð­öèé Êàòîí õîðî­íèò ñûíà, ñêîí­÷àâ­øå­ãî­ñÿ â äîëæ­íî­ñòè ïðå­òî­ðà, ñàìûì äåøå­âûì îáðà­çîì, ïîòî­ìó ÷òî áûë áåäåí.  Ðèì ïðè­ñëàí Àíä­ðèñê, óïîð­íî âûäà­âàâ­øèé ñåáÿ çà ñûíà Ïåð­ñåÿ, áûâ­øå­ãî ìàêåäîí­ñêî­ãî öàðÿ. Ìàðê Ýìè­ëèé Ëåïèä, êîòî­ðî­ãî öåí­çî­ðû øåñòü ðàç íàçíà­÷à­ëè ïåð­âî­ïðè­ñóò­ñò­âó­þ­ùèì â ñåíà­òå, ïåðåä ñìåð­òüþ çàâå­ùà­åò ñûíî­âüÿì ïîõî­ðî­íèòü åãî íà íîñèë­êàõ áåç ïîëîò­íà è áåç ïóð­ïó­ðà, ÷òîáû ïîõî­ðî­íû îáî­øëèñü íå äîðî­æå äåñÿ­òè àññîâ[1]; óêðà­øå­íè­åì ïîõî­ðîí âåëè­êèõ ìóæåé áûëà íå ðîñ­êîøü, à èçî­áðà­æå­íèÿ çíàò­íûõ ïðåä­êîâ. Ïðî­öåññ îá îòðàâ­ëå­íèè: çíàò­íûå æåíû Ïóá­ëèÿ è Ëèöè­íèÿ îáâè­íå­íû â óìåðù­âëå­íèè ñâî­èõ ìóæåé, áûâ­øèõ êîí­ñó­ëîâ; îíè âûñòàâ­ëÿ­þò ïåðåä ïðå­òî­ðîì ïîðó­÷è­òå­ëåé çà ñåáÿ è ïî ðàñ­ñëå­äî­âà­íèè äåëà êàç­íå­íû ðåøå­íè­åì ñâî­èõ ðîäè­÷åé. Ãóëóñ­ñà, ñûí Ìàñè­íèñ­ñû, äîíî­ñèò, ÷òî â Êàð­ôà­ãåíå íàáè­ðà­åò­ñÿ âîé­ñêî, ñòðî­èò­ñÿ ôëîò è ÿâíî ãîòî­âèò­ñÿ âîé­íà. Êàòîí íàñòà­è­âà­åò íà îáú­ÿâ­ëå­íèè âîé­íû, Ïóá­ëèé Êîð­íå­ëèé Íàçè­êà ïðå­äî­ñòå­ðå­ãà­åò îò îïðî­ìåò­÷è­âûõ äåé­ñò­âèé; ðåøå­íî îòïðà­âèòü â Êàð­ôà­ãåí äëÿ ðàñ­ñëå­äî­âà­íèÿ. Êîí­ñó­ëû Ëóöèé Ëèöè­íèé Ëóêóëë è Àâë Ïîñòó­ìèé Àëü­áèí ïðî­âî­äÿò âîèí­ñêèé íàáîð ñ òàêîé ñóðî­âî­ñòüþ, íèêî­ìó íå äàâàÿ óâîëü­íå­íèÿ, ÷òî íàðîä­íûå òðè­áó­íû, íå äîáèâ­øèñü ïîáëàæ­êè ñâî­èì äðó­çüÿì, çàêëþ­÷à­þò êîí­ñó­ëîâ â òþðü­ìó. Íåóäà÷­íàÿ âîé­íà â Èñïà­íèè íåñêîëü­êè­ìè ïîðà­æå­íè­ÿ­ìè ïðè­âî­äèò ãîñóäàð­ñòâî â òàêîå ñìó­ùå­íèå, ÷òî íèêòî íå ðåøà­åò­ñÿ èäòè â âîåí­íûå òðè­áó­íû èëè ëåãà­òû; íî Ïóá­ëèé Êîð­íå­ëèé Ýìè­ëè­àí âûñòó­ïà­åò è îáú­ÿâ­ëÿ­åò, ÷òî ãîòîâ âîå­âàòü íà ëþáîì ïîñòó, êàê åìó ïðè­êà­æóò, è ýòèì ïðè­ìå­ðîì âîç­áóæ­äà­åò âîèí­ñêîå óñåð­äèå âî âñåõ. Êîí­ñóë Ëóöèé Ëóêóëë è ïðåä­øå­ñò­âåí­íèê åãî Ìàðê Êëàâ­äèé Ìàð­öåëë íàâî­äÿò âèäè­ìûé ïîðÿäîê ñðå­äè êåëüò­èáåð­ñêèõ ïëå­ìåí è ïîêî­ðÿ­þò âàê­öå­åâ, êàí­òà­áðîâ è äðó­ãèå äîòî­ëå íåèç­âåñò­íûå èñïàí­ñêèå ïëå­ìå­íà. Çäåñü âîåí­íûé òðè­áóí Ïóá­ëèé Êîð­íå­ëèé Ñöè­ïè­îí Ýìè­ëè­àí Àôðè­êàí­ñêèé, ñûí Ëóöèÿ Ïàâ­ëà è ïðè­åì­íûé âíóê Ñöè­ïè­î­íà Àôðè­êàí­ñêî­ãî, ñàì óáè­âà­åò âàð­âà­ðà, âûçâàâ­øå­ãî åãî íà ïîåäè­íîê, à ïîòîì ïðè âçÿ­òèè ãîðî­äà Èíòåð­êà­òèè, ïîä­âåð­ãàÿ ñåáÿ åùå áîëü­øåé îïàñ­íî­ñòè, ïåð­âûé âñõî­äèò íà âðà­æå­ñêóþ ñòå­íó. Ïðå­òîð Ñåð­âèé Ñóëü­ïè­öèé Ãàëü­áà ñðà­æà­åò­ñÿ ñ ëóçè­òà­íà­ìè, íî ñ ìàëûì óñïå­õîì. Âîç­âðà­ùà­åò­ñÿ ïîñîëü­ñòâî èç Àôðè­êè, ñîïðî­âîæ­äàå­ìîå Ãóëóñ­ñîé, ñûíîì Ìàñè­íèñ­ñû, è ïîñëàí­öà­ìè îò êàð­ôà­ãå­íÿí; îíè äîêëà­äû­âà­þò, ÷òî ñàìè âèäå­ëè â Êàð­ôà­ãåíå âîé­ñêî è ôëîò. Îïðà­øè­âà­åò­ñÿ ìíå­íèå ñåíà­òî­ðîâ; Êàòîí è äðó­ãèå âèä­íåé­øèå ñåíà­òî­ðû íàñòà­è­âà­þò, ÷òîáû íåìåä­ëåí­íî îòïðà­âèòü âîé­ñêî â Àôðè­êó, à Ïóá­ëèé Êîð­íå­ëèé Íàçè­êà óáåæ­äà­åò, ÷òî ýòî åùå íå çàêîí­íûé ïîâîä ê âîéíå. Ðåøå­íî, åñëè êàð­ôà­ãå­íÿíå ñîæãóò ôëîò è ðàñ­ïó­ñòÿò âîé­ñêî, òî îò âîé­íû âîç­äåð­æàòü­ñÿ, åñëè æå íåò, òî ïîðó­÷èòü êîí­ñó­ëàì ñëå­äóþ­ùå­ãî ãîäà íîâóþ Ïóíè­÷å­ñêóþ âîé­íó. Òåàòð â Ðèìå, âûñòðî­åí­íûé ïî ðàñ­ïî­ðÿ­æå­íèþ öåí­çî­ðîâ, ðàç­ðó­øåí ïî íàñòî­ÿ­íèþ Ïóá­ëèÿ Êîð­íå­ëèÿ Íàçè­êè êàê ïðåä­ìåò áåñ­ïî­ëåç­íûé è ïàãóá­íûé äëÿ îáùå­ñò­âåí­íîé íðàâ­ñò­âåí­íî­ñòè; ïîñëå ýòî­ãî íàðîä íåêî­òî­ðîå âðå­ìÿ ñìîò­ðèò çðå­ëè­ùà ñòîÿ. Êàð­ôà­ãå­íÿíå âîïðå­êè äîãî­âî­ðó íà÷è­íà­þò âîé­íó ñ ñ.572 Ìàñè­íèñ­ñîþ, è îí, â ñâîè äåâÿ­íî­ñòî äâà ãîäà, ïèòà­ÿñü ïî ñâî­å­ìó îáûê­íî­âå­íèþ òîëü­êî õëå­áîì áåç ìÿñà, èõ ðàç­áè­âà­åò. Ýòèì îíè íàâëå­êà­þò íà ñåáÿ ðèì­ñêóþ âîé­íó.

EX LIB­RO XLVIII
Lustrum a cen­so­ri­bus con­di­tum est. cen­sa sunt ci­vium ca­pi­ta CCCXXIIII. se­mi­na tertî Pu­ni­ci bel­li re­fe­run­tur. cum in fi­ni­bus Car­tha­gi­nien­sium in­gens Nu­mi­da­rum exer­ci­tus du­ce Ar­co­bar­za­ne, Sypha­cis ne­po­te, di­ce­re­tur es­se, M. Por­cius Ca­to sua­sit, ut Car­tha­gi­nien­si­bus, qui exer­ci­tum spe­cie contra Ma­si­nis­sam, re contra Ro­ma­nos ac­ci­tum in fi­ni­bus ha­be­rent, bel­lum in­di­ce­re­tur. contra di­cen­te P. Cor­ne­lio Na­si­ca pla­cuit le­ga­tos mit­ti Car­tha­gi­nem, qui spe­cu­la­ren­tur, quid age­re­tur. cas­ti­ga­to se­na­tu Car­tha­gi­nien­sium, quod contra foe­dus et exer­ci­tum et na­va­les ma­te­rias ha­be­rent, pa­cem in­ter eos et Ma­si­nis­sam fa­ce­re vo­lue­runt, Ma­si­nis­sa ag­ro, de quo lis erat, ce­den­te. sed Gis­go, Ha­mil­ca­ris fi­lius, ho­mo se­di­tio­sus, qui tum in ma­gistra­tu erat, cum se­na­tus pa­ri­tu­rum se iudi­cio le­ga­tis di­xis­set, ita <po­pu­lum> con­ci­ta­vit bel­lum ad­ver­sus Ro­ma­nos sua­den­do, ut le­ga­tos, quo mi­nus vio­la­ren­tur, fu­ga expli­cue­rit. id nun­tian­tes in­fes­tum iam se­na­tum Car­tha­gi­nien­si­bus in­fes­tio­rem fe­ce­runt. M. Por­ci<us> Cato filî in prae­tu­ra mor­tui fu­nus te­nuis­si­mo, ut po­tuit (nam pau­per erat), sumptu fe­cit. Andris­cus, qui se Per­sei fi­lium, re­gis quon­dam Ma­ce­do­niae, in­gen­ti ad­se­ve­ra­tio­ne men­ti­re­tur, Ro­mam mis­sus. M. Aemi­lius Le­pi­dus, qui prin­ceps se­na­tus sextis iam cen­so­ri­bus lec­tus <erat>, an­te­quam ex­pi­ra­ret, prae­ce­pit fi­liis, lec­to se stra­to [si­ne] lin­teis si­ne pur­pu­ra ef­fer­rent, in re­li­cum fu­nus ne plus quam aeris decies con­su­me­rent: ima­gi­num spe­cie, non sumpti­bus no­bi­li­ta­ri mag­no­rum vi­ro­rum fu­ne­ra so­le­re. de ve­ne­ficîs quae­si­tum. Pub­li­lia et Li­ci­nia, no­bi­les fe­mi­nae, quae vi­ros suos con­su­la­res ne­cas­se in­si­mu­la­ban­tur, cog­ni­ta cau­sa, cum prae­tori prae­des va­des de­dis­sent, cog­na­to­rum dec­re­to ne­ca­tae sunt. Gu­lus­sa, Ma­si­nis­sae fi­lius, nun­tia­vit, Car­tha­gi­ne di­lec­tus agi, clas­sem con­pa­ra­ri et haud du­bie bel­lum strui. cum Ca­to sua­de­ret, ut his bel­lum in­di­ce­re­tur, P. Cor­ne­lio Na­si­ca di­cente ni­hil te­me­re fa­ciun­dum, pla­cuit X le­ga­tos mit­ti explo­ra­tum. L. Li­ci­nius Lu­cul­lus A. Pos­tu­mius Al­bi­nus coss. cum di­lec­tum se­ve­re age­rent nec quem­quam gra­tia di­mit­te­rent, ab tri­bu­nis pl., qui pro ami­cis suis va­ca­tio­nem im­pet­ra­re non po­te­rant, in car­ce­rem co­niec­ti sunt. cum His­pa­nien­se bel­lum pa­rum pros­pe­re ali­quo­tiens ges­tum ita con­fu­dis­set civi­ta­tem Ro­ma­nam, ut ne hi qui­dem in­ve­ni­ren­tur, qui aut tri­bu­na­tum ex­ci­pe­rent aut le­ga­ti ire vel­lent, P. Cor­ne­lius Aemi­lia­nus pro­ces­sit et ex­cep­tu­rum se mi­li­tiae ge­nus, quod­cum­que im­pe­ra­tum es­set, pro­fes­sus est. quo exemplo om­nes ad stu­dium mi­li­tan­di con­ci­ta­vit. Lu­cul­lus cos., cum Clau­dius Mar­cel­lus, <cui> suc­ces­se­rat, pacas­se om­nes Cel­ti­be­riae po­pu­los vi­de­re­tur, Vac­caeos et Can­tab­ros et alias in­cog­ni­tas athuc in His­pa­nia gen­tes su­be­git. ibi P. Cor­ne­lius [Af­ri­ca­nus] Sci­pio Aemi­lia­nus, L. [Cor­ne­li] Pau­li fi­lius, Af­ri­ca­ni ne­pos, <s>et adop­ti­vus, pro­vo­ca­to­rem bar­ba­rum tri­bu­nus mi­li­tum oc­ci­dit et in ex­pug­na­tio­ne In­ter­catiae ur­bis mai­us etian­num pe­ri­cu­lum adît. nam mu­rum pri­mus transcen­dit. Ser­vius Sul­pi­cius Gal­ba prae­tor ma­le ad­ver­sus Lu­si­ta­nos pug­na­vit. cum le­ga­ti ex Af­ri­ca cum ora­to­ri­bus Car­tha­gi­nien­sium et Gu­lus­sa, Ma­si­nis­sae fi­lio, re­dis­sent di­ce­rentque et exer­ci­tum se et clas­sem Car­tha­gi­ne dep­re­hen­dis­se, per­ro­ga­ri sen­ten­tias pla­cuit. Ca­to­ne et aliis prin­ci­pi­bus se­na­tus sua­den­ti­bus, ut in Af­ri­cam con­fes­tim transpor­ta­re­tur exer­ci­tus, quo­niam Cor­ne­lius Na­si­ca di­ce­bat non­dum si­bi ius­tam cau­sam bel­li vi­de­ri, pla­cuit, ut bel­lo absti­ne­rent, si Car­tha­gi­nien­ses clas­sem exus­sis­sent et exer­ci­tum di­mi­sis­sent; si mi­nus, pro­ximi con­su­les de bel­lo Pu­ni­co re­fer­rent. cum lo­ca­tum a cen­so­ri­bus theat­rum exstrue­re­tur, P. Cor­ne­lio Na­si­ca auc­to­re tam­quam inu­ti­le et no­ci­tu­rum pub­li­cis mo­ri­bus ex S. C. destruc­tum est, po­pu­lus­que ali­quam­diu stans lu­dos spec­ta­vit. Car­tha­gi­nien­ses cum ad­ver­sus foe­dus bel­lum Ma­si­nis­sae in­tu­lis­sent, vic­ti ab eo an­nos ha­ben­te XCII et si­ne pul­pa­mi­ne man­de­re et siccum gus­tare pa­ne<m> tan­tum so­li­to in­su­per Ro­ma­num bel­lum me­rue­runt. mo­tus prae­te­rea Sy­riae et bel­la in­ter re­ges ges­ta re­fe­run­tur. in­ter quos mo­tus De­met­rius, Sy­riae rex, oc­ci­sus est.

  • ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß ÐÅÄÀÊÖÈÈ ÑÀÉÒÀ

  • [1]Â îðè­ãè­íà­ëå ne plus quam aeris de­cies — «íå äîðî­æå ìèë­ëè­î­íà àññîâ». (Ïðèì. ðåä. ñàé­òà).
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1364004257 1364004306 1364004307 1364143049 1364143050 1364143051