Ïåðåâîä Ã. Ñ. Êíàáå.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1985. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
ò. III, ñ. 109 1. (1) Ñðåäè çàáîò, ÷òî ïðèíåñëè ðèìëÿíàì âåëèêèå âîéíû — è òå, ÷òî íåäàâíî çàêîí÷èëèñü, è òå, ÷òî âîò-âîò ãðîçèëè íà÷àòüñÿ, — âîçíèêëî äåëî, î êîòîðîì è óïîìèíàòü áû íå ñòîèëî, åñëè áû íå âûçâàëî îíî áóðíûå ñïîðû. (2) Íàðîäíûå òðèáóíû Ìàðê Ôóíäàíèé è Ëóöèé Âàëåðèé ïðåäëîæèëè îòìåíèòü Îïïèåâ çàêîí. (3) Ýòîò çàêîí ïðîâåë íàðîäíûé òðèáóí Ãàé Îïïèé â êîíñóëüñòâî Êâèíòà Ôàáèÿ è Òèáåðèÿ Ñåìïðîíèÿ [215 ã.]1, â ñàìûé ðàçãàð Ïóíè÷åñêîé âîéíû; çàêîí çàïðåùàë ðèìñêèì æåíùèíàì èìåòü áîëüøå ïîëóóíöèè2 çîëîòà, íîñèòü îêðàøåííóþ â ðàçíûå öâåòà îäåæäó, åçäèòü â ïîâîçêàõ ïî Ðèìó è ïî äðóãèì ãîðîäàì èëè âîêðóã íèõ íà ðàññòîÿíèè ìèëè, êðîìå êàê ïðè ãîñóäàðñòâåííûõ ñâÿùåííîäåéñòâèÿõ. (4) Íàðîäíûå òðèáóíû Ìàðê è Ïóáëèé Þíèè Áðóòû çàùèùàëè Îïïèåâ çàêîí è ñêàçàëè, ÷òî íèêîãäà íå äîïóñòÿò åãî îòìåíû. Ìíîãèå âèäíûå ãðàæäàíå âûñòóïèëè çà Îïïèåâ çàêîí, ìíîãèå — ïðîòèâ íåãî. Íà Êàïèòîëèè ÷óòü íå êàæäûé äåíü ñîáèðàëàñü òîëïà; âñå ðèìëÿíå òîæå ðàçäåëèëèñü íà ñòîðîííèêîâ è ïðîòèâíèêîâ Îïïèåâà çàêîíà, (5) æåíùèí æå íå ìîãëè óäåðæàòü äîìà íè óâåùàíèÿ ñòàðøèõ, íè ïîìûøëåíèÿ î ïðèëè÷èÿõ, íè âëàñòü ìóæà: îíè çàïîëíÿëè âñå óëèöû è âñå ïîäõîäû ê ôîðóìó, óìîëÿëè ãðàæäàí, êîòîðûå ñïóñêàëèñü íà ôîðóì, ñîãëàñèòüñÿ, ÷òîáû òåïåðü, êîãäà ðåñïóáëèêà öâåòåò è ëþäè äåíü îòî äíÿ áîãàòåþò, æåíùèíàì âîçâðàòèëè óêðàøåíèÿ, êîòîðûå îíè ïðåæäå íîñèëè. (6) Òîëïû æåíùèí ðîñëè ñ êàæäûì äíåì, òàê êàê ïðèõîäèëè æåíùèíû èç îêðåñòíûõ ãîðîäêîâ è ñåëåíèé. (7) Óæå õâàòàëî ó íèõ äåðçîñòè íàäîåäàòü ñâîèìè ïðîñüáàìè êîíñóëàì, ïðåòîðàì è äðóãèì äîëæíîñòíûì ëèöàì; ñàìûì íåóìîëèìûì îêàçàëñÿ îäèí èç êîíñóëîâ — Ìàðê Ïîðöèé Êàòîí; âûñòóïèâ íà çàùèòó çàêîíà, êîòîðûé ïðåäëàãàëè îòìåíèòü, îí çàãîâîðèë òàê: |
1. Inter bellorum magnorum aut vixdum finitorum aut imminentium curas intercessit res parva dictu, sed quae studiis in magnum certamen excesserit. [2] M. Fundanius et L. Valerius tribuni plebi ad plebem tulerunt de Oppia lege abroganda. [3] Tulerat eam C. Oppius tribunus plebis Q. Fabio Ti. Sempronio consulibus, in medio ardore Punici belli, ne qua mulier plus semunciam auri haberet neu vestimento versicolori uteretur neu iuncto vehiculo in urbe oppidove aut propius inde mille passus nisi sacrorum publicorum causa veheretur. [4] M. et P. Iunii Bruti tribuni plebis legem Oppiam tuebantur nec eam se abrogari passuros aiebant; ad suadendum dissuadendumque multi nobiles prodibant; Capitolium turba hominum faventium adversantiumque legi complebatur. [5] Matronae nulla nec auctoritate nec verecundia nec imperio virorum contineri limine poterant, omnes vias urbis aditusque in forum obsidebant viros descendentes ad forum orantes ut florente re publica, crescente in dies privata omnium fortuna, matronis quoque pristinum ornatum reddi paterentur. [6] Augebatur haec frequentia mulierum in dies; nam etiam ex oppidis conciliabulisque conveniebant. [7] Iam et consules praetoresque et alios magistratus adire et rogare audebant; ceterum minime exorabilem alterum utique consulem, M. Porcium Catonem, habebant, qui pro lege quae abrogabatur ita disseruit: |