63. (63) 154 Òåïåðü ïåðåéäåì ê Çåìëå — åäèíñòâåííîé èç ÷àñòåé ïðèðîäû, êîòîðîé çà åå äàðû ìû ïîêëîíÿåìñÿ êàê ìàòåðè è òàê åå è çîâåì. Êàê íåáåñà Áîãó, òàê îíà ïðèíàäëåæèò ëþäÿì. Îíà ïðèíèìàåò íàñ, êîãäà ìû ðîäèìñÿ íà ñâåò, ðîæäåííûõ ïèòàåò. Ðîæäàåìñÿ ìû îäíàæäû, à ïîääåðæèâàåò îíà íàñ âñåãäà. À â ïîñëåäíèé ÷àñ, êîãäà âñÿ ïðèðîäà îò íàñ îòðå÷åòñÿ, îíà óêðîåò íàñ â ñâîåì ìàòåðèíñêîì ëîíå. Íèêàêîå åå áëàãîäåÿíèå â áîëüøåé ìåðå ñàìó åå íå îñâÿùàåò, ÷åì èìåííî òî, ÷òî îíà è íàñ äåëàåò ñâÿòûìè: õîòÿ áû íåñÿ íà ñåáå íàøè íàäãðîáüÿ ñ èõ íàäïèñÿìè, óâåêîâå÷èâàÿ íàøè èìåíà è ïðîñòèðàÿ ïàìÿòü î íàñ çà ïðåäåëû êðàòêîñòè íàøåãî âåêà. Î áîæåñòâî ïîñëåäíåãî ÷àñà! íåóæåëè â ãíåâå ìû ïîæåëàåì êîìó-òî, ÷òîáû òû áûëà òÿæêîé äëÿ íåãî, [à íå ñêàæåì: äà áóäåò òåáå çåìëÿ ïóõîì] — êàê áóäòî ìû íå çíàåì, ÷òî Çåìëÿ — åäèíñòâåííàÿ, êòî íèêîãäà íå ðàçãíåâàåòñÿ íà ÷åëîâåêà!
155 Âîäà ïîäíèìàåòñÿ ê íåáó â äîæäÿõ, çàñòûâàåò â ãðàäå, áóøóåò â âèäå âîëí, áóðëèò ïîòîêàìè; âîçäóõ ñãóùàåòñÿ â îáëàêà, ñâèðåïñòâóåò â áóðÿõ; íî Çåìëÿ áëàãîñêëîííà, ìÿãêà, ñíèñõîäèòåëüíà, âñåãäà óñëóæàåò ñìåðòíûì â èõ îáèõîäå — ñêîëüêî âñåãî îíà ïîðîæäàåò, êîãäà ìû åå ïðèíóæäàåì! ñêîëüêî âñåãî îíà ùåäðî ïðîèçâîäèò è ñàìà ïî ñåáå! ñêîëüêî äàðîâ äëÿ îáîíÿíèÿ, âêóñà, îñÿçàíèÿ! êàêèå ñîêè, êðàñêè! ñ êàêîé ÷åñòíîñòüþ íå ðàññêàæåò îíà îòäàííûõ åé íà õðàíåíèå òàéí! ñ êàêîé ïðèáûëüþ âîçâðàùàåò [â âèäå óðîæàÿ] òî, ÷òî åé ââåðåíî! Êàêèõ òîëüêî [æèâîòíûõ è ðàñòåíèé] îíà íå êîðìèò ðàäè íàñ!  òîì, ÷òî æèâîòíûå áûâàþò è âðåäíûìè, âèíà âîçäóõà, êîòîðûé ïîðîäèë èõ, à Çåìëÿ âûíóæäåíà ïðèíèìàòü èõ ñåìÿ è ïîääåðæèâàòü èõ, êîãäà îíè ïîðîæäåíû. ßäîâèòóþ çìåþ, óáèòóþ ÷åëîâåêîì, îíà íå äîïóñòèò â ñâîå ãîñòåïðèèìíîå ëîíî, è êàðàåò [ïðåñòóïíèêîâ] äàæå âî èìÿ òåõ, êòî ñëèøêîì ñëàá, ÷òîáû òðåáîâàòü ìùåíèÿ. Îíà îáèëüíî âûðàùèâàåò ëåêàðñòâåííûå òðàâû è âñåãäà ÷òî-òî ïðîèçâîäèò íà áëàãî ÷åëîâåêà.
156 Âåäü äàæå ÿäû, ìîæíî ïîâåðèòü, îíà ïðîèçâåëà èç ñîñòðàäàíèÿ ê íàì, ÷òîáû êîãäà ìû ïîòåðÿåì ïðèâÿçàííîñòü ê æèçíè, [íàïðèìåð], èç-çà ãîëîäà (âåäü ãîëîäíàÿ ñìåðòü íàèáîëåå ÷óæäà ùåäðîñòè Çåìëè), — ÷òîáû òîãäà íàñ íå ïîñòèãëà ìåäëåííàÿ ñìåðòü îò èñòîùåíèÿ; ÷òîáû ìû íå áðîñàëèñü â ïðîïàñòü, ðàçðûâàÿ â êóñêè íàøè è áåç òîãî èñòåðçàííûå òåëà; ÷òîáû òàêîå èçâðàùåííîå íàêàçàíèå, êàê óäóøàþùàÿ ïåòëÿ, íå ïîñòèãëî íàñ, ïðåñåêàÿ íàøè ïîïûòêè âçäîõíóòü, êîãäà íàì [òîëüêî ýòî] è áóäåò íóæíî; ÷òîáû ìû íå èñêàëè êîí÷èíû â ãëóáèíå âîä, ãäå íàøà ìîãèëà äàñò ïðîïèòàíèå äëÿ ðûá; è ÷òîáû ïûòêà æåëåçîì íå ðàçîäðàëà íàøå òåëî. Âîèñòèíó â æàëîñòè ðîäèëà Çåìëÿ ýòî áåç òðóäà ãëîòàåìîå ïèòüå: âûïèâ åãî, êàê æàæäóùèå âîäó, ìû íå ïîâðåäèì âèäà ñâîåãî òåëà è íå ïîòåðÿåì êðîâè, íî è ê òðóïó íå ïðèòðîíóòñÿ íè ïòèöû, íè çâåðè. È âîò òîò, êòî ïîãèá äëÿ ñåáÿ, ñîõðàíåí äëÿ îáúÿòèé Çåìëè.
157 Ïðèçíàåì ïðàâäó: Çåìëÿ íàì ïîðîäèëà ëåêàðñòâî îò çîë, ìû æå èç íåãî ñäåëàëè äëÿ æèçíè — ÿä. Íî ðàçâå è æåëåçî, áåç êîòîðîãî ìû íå ìîæåì îáîéòèñü, íå èñïîëüçóåòñÿ òàêèì æå îáðàçîì? Âïðî÷åì, åñëè áû îíà è ïîðîäèëà ÿäû ðàäè âðåäà, ó íàñ íå áûëî áû ïðàâà æàëîâàòüñÿ. Ïðàâî, èç âñåõ ñòèõèé ìèðà åäèíñòâåííî ê Çåìëå ìû íå ïèòàåì áëàãîäàðíîñòè. Êàê òîëüêî ÷åëîâåê íå çëîóïîòðåáëÿåò åþ ðàäè ñâîèõ èçëèøåñòâ! êàê òîëüêî íå îñêîðáëÿåò åå! Åå áðîñàþò â ìîðÿ èëè ðàñ÷ëåíÿþò äëÿ óñòðîéñòâà êàíàëîâ; ìó÷àò åå âî âñå ÷àñû âîäîé, æåëåçîì, äåðåâîì, îãíåì, êàìíÿìè, êîðíÿìè ðàñòåíèé, ïðè÷åì ãîðàçäî â áîëüøåé ìåðå ðàäè ñâîèõ óñëàä, ÷åì äëÿ ïðîïèòàíèÿ.
158 È ïóñòü íå êàæåòñÿ, ÷òî îíà ñòðàäàåò òîëüêî ñâåðõó, êàê áû â íàðóæíûõ ñëîÿõ ñâîåé êîæè, è ýòî åùå òåðïèìî. Íåò, ìû ïðîíèêàåì â åå íåäðà, ðàñêàïûâàåì æèëû çîëîòà è ñåðåáðà, ðóäû ìåäè è ñâèíöà, îõîòèìñÿ çà äðàãîöåííûìè êàìíÿìè, õîòÿ áû è ìåëêèìè, ðîåì ãëóáîêèå ÿìû, èçâëåêàåì âíóòðåííîñòè ïðîñòî ÷òîáû íàäåòü ãåììó íà ïàëåö. Íà ñêîëüêèõ ðóêàõ íàäî áûëî ñòåðåòü âñþ êîæó, ÷òîáû çàñèÿë îäèí ñóñòàâ! Åñëè ïîä çåìëåé æèâóò êàêèå-òî äóøè óñîïøèõ, òî êîíå÷íî, ðàíî èëè ïîçäíî øàõòû, âûðûòûå ðàäè àë÷íîñòè è ðîñêîøè, äî íèõ äîáåðóòñÿ. È ìû åùå óäèâëÿåìñÿ, ÷òî îíà ïîðîæäàåò ÷òî-òî âðåäíîå!
159 Äèêèå çâåðè, ÿ ïîëàãàþ, åå îõðàíÿþò, ñòàâÿò ïðåãðàäó ñâÿòîòàòñòâåííûì ðóêàì. Ðàçâå íå îêðóæåííûå çìåÿìè ìû êîïàåì øàõòû, è ðàçâå íå ïîñðåäè ÿäîâèòûõ ðàñòåíèé ìû ïðîñëåæèâàåì çîëîòûå æèëû? Âïðî÷åì, òî, ÷òî âñå äîáûòûå áîãàòñòâà ñëóæàò öåëÿì ïðåñòóïëåíèÿ, óáèéñòâà è âîéíû, äîëæíî ñìÿã÷èòü áîãèíþ: ñêîëü îáèëüíîé êðîâüþ ìû îðîøàåì Çåìëþ, ñêîëüêèìè íåïîãðåáåííûìè êîñòÿìè åå ïîêðûâàåì! È îäíàêî êàê áû â óïðåê íàøèì áåñ÷èíñòâàì, îíà â êîíöå êîíöîâ ïîêðûâàåò âñå ýòè îñòàíêè è ïðÿ÷åò âñå ñëåäû çëîäåÿíèé ñìåðòíûõ. ×òî êàñàåòñÿ ïðåñòóïëåíèé, âûçâàííûõ íåáëàãîäàðíîñòüþ ÷åëîâå÷åñêîãî äóõà, òî ÿ ê íèì îòíîøó òàêæå è ñàìî íàøå íåâåæåñòâî [â âîïðîñàõ, ñâÿçàííûõ] ñ ïðèðîäîé Çåìëè.
|
63. (63) [154] Sequitur terra, cui uni rerum naturae partium eximia propter merita cognomen indidimus maternae venerationis. sic hominum illa, ut caelum dei, quae nos nascentes excipit, natos alit semelque editos et sustinet semper, novissime conplexa gremio iam a reliqua natura abdicatos, tum maxime ut mater operiens, nullo magis sacra merito quam quo nos quoque sacros facit, etiam monimenta ac titulos gerens nomenque prorogans nostrum et memoriam extendens contra brevitatem aevi, cuius numen ultimum iam nullis precamur irati grave, tamquam nesciamus hanc esse solam quae numquam irascatur homini.
[155] aquae subeunt in imbres, rigescunt in grandines, tumescunt in fluctus, praecipitantur in torrentes, aer densatur nubibus, furit procellis: at haec benigna, mitis, indulgens ususque mortalium semper ancilla, quae coacta generat, quae sponte fundit, quos odores saporesque, quos sucos, quos tactus, quos colores! quam bona fide creditum faenus reddit! quae nostra causa alit! pestifera enim animantia, vitali spiritu habente culpam: illi necesse est semina excipere et genita sustinere; sed in malis generantium noxa est. illa serpentem homine percusso amplius non recipit poenasque etiam inertium nomine exigit. illa medicas fundit herbas et semper homini parturit.
[156] quin et venena nostri miseritam instituisse credi potest, ne in taedio vitae fames, mors terrae meritis alienissima, lenta nos consumeret tabe, ne lacerum corpus abrupta dispergerent, ne laquei torqueret poena praepostera incluso spiritu, cui quaereretur exitus, ne in profundo quaesita morte sepultura pabulo fieret, ne ferri cruciatus scinderet corpus. ita est, miserita genuit id, cuius facillimo haustu inlibato corpore et cum toto sanguine exstingueremur, nullo labore, sitientibus similes, qualiter defunctos non volucres, non ferae attingerent terraeque servaretur qui sibi ipsi periisset.
[157] verum fateamur: terra nobis malorum remedium genuit, nos illud vitae facimus venenum. non enim et ferro, quo carere non possumus, simili modo utimur? nec tamen quereremur merito, etiamsi maleficii causa tulisset. adversus unam quippe naturae partem ingrati sumus. quas non ad delicias quasque non ad contumelias servit homini? in maria iacitur aut, ut freta admittamus, eroditur. aquis, ferro, igni, ligno, lapide, fruge omnibus cruciatur horis multoque plus, ut deliciis quam ut alimentis famuletur nostris.
[158] et tamen quae summa patitur atque extrema cute tolerabilia videantur: penetramus in viscera, auri argentique venas et aeris ac plumbi metalla fodientes, gemmas etiam et quosdam parvulos quaerimus lapides scrobibus in profundum actis. viscera eius extrahimus, ut digito gestetur gemma, quo petitur. quot manus atteruntur, ut unus niteat articulus! si ulli essent inferi, iam profecto illos avaritiae atque luxuriae cuniculi refodissent. et miramur, si eadem ad noxam genuit aliqua!
[159] ferae enim, credo, custodiunt illam arcentque sacrilegas manus. non inter serpentes fodimus et venas auri tractamus cum veneni radicibus? placatiore tamen dea ob haec, quod omnes hi opulentiae exitus ad scelera caedesque et bella tendunt, quodque sanguine nostro rigamus insepultisque ossibus tegimus, quibus tamen velut exprobrato furore tandem ipsa se obducit et scelera quoque mortalium occultat. Inter crimina ingrati animi et hoc duxerim quod naturam eius ignoramus.
|