107. (111) 239 Êðîìå òîãî, òîëüêî ýòîé ñòèõèè, [îãíþ], ñâîéñòâåí ïðèíöèï ñàìîâîñïðîèçâåäåíèÿ è ñàìîïîðîæäåíèÿ (ratio foecunda, seque ipse pariat): ñêîëüêèìè êîñòðàìè ìîæåò ïîêðûòü Çåìëþ îãîíü, âûðîñøèé èç ìåëü÷àéøèõ èñêð!  ÷åì çàêëþ÷àåòñÿ òîò ïðèðîäíûé ïðèíöèï, êîòîðûé ñàì íèñêîëüêî íå ïîâðåæäàåò, ïèòàåò ñïîñîáíîñòü ê èñòðåáëåíèþ è ïîæèðàíèþ âî âñåì ìèðå? Äîáàâüòå áåñ÷èñëåííûå çâåçäû è îãðîìíîå Ñîëíöå, äîáàâüòå îãíè, çàæèãàåìûå ÷åëîâåêîì, è òå, ÷òî âíóòðåííå ïðèñóùè êàìíÿì, èëè äåðåâüÿì — è èçâëåêàþòñÿ ïóòåì òðåíèÿ; è åùå îãíè òó÷ è èñòî÷íèêè ìîëíèé. È òîãäà ìû óâèäèì, ÷òî âåëè÷àéøåå ÷óäî óæå òî, ÷òî íàì äàíî ïðîñóùåñòâîâàòü õîòÿ áû îäèí äåíü, èçáåãíóâ âñåëåíñêîãî ïîæàðà. Ïîäóìàéòå åùå è î òîì, ÷òî çåðêàëà, îáðàùåííûå âîãíóòîñòüþ ê ëó÷àì Ñîëíöà, âîñïëàìåíÿþò ëåã÷å ëþáîãî äðóãîãî îãíÿ.
240 À ðàçâå íå êèøèò âñÿ Çåìëÿ íåèñ÷èñëèìûì ìíîæåñòâîì ìåëêèõ, íî ïîðîæäåííûõ ñàìîé ïðèðîäîé îãíåé? Íà [ãîðå] Íèìôåé 182 èç çåìëè âûõîäèò ïëàìÿ, êîòîðîå äîæäü ëèøü óñèëèâàåò. Òî æå è îêîëî Ñêàíòèéñêèõ èñòî÷íèêîâ [â Êàìïàíèè]. Çäåñü ïëàìÿ, âïðî÷åì, ñëàáîå, è êîãäà îíî ïåðåõîäèò íà êàêîå-íèáóäü äðóãîå âåùåñòâî, ïîñëåäíåå ãîðèò íå äîëãî; ÿñåíü, óêðûâàþùèé ýòîò îãíåííûé èñòî÷íèê, ïîêðûò âå÷íîçåëåíîé ëèñòâîé. Äðóãîé òàêîé èñòî÷íèê â Ìóòèíñêîì ïîëå äàåò îãîíü â äíè, ïîñâÿùåííûå áîãó Âóëêàíó. Åñòü ñâèäåòåëüñòâà, ÷òî â ïîëÿõ ïîä Àðèöèåé [Àðåööî] åñòü òàêàÿ çåìëÿ, ÷òî åñëè óðîíèòü íà íåå óãîëü, îíà çàãîðèòñÿ; â Ñàáèíñêîì è Ñèäèöèíñêîì ïîëÿõ [â Êàìïàíèè] òàêèå êàìíè, êîòîðûå çàãîðàþòñÿ, åñëè èõ ïîìàçàòü îïðåäåëåííîé ìàçüþ; â Ñàëåíòèíñêîì ãîðîäå Ýãíàöèè [â Àïóëèè] íåêèé ñâÿùåííûé êàìåíü: åñëè ïîëîæèòü íà íåãî êóñîê äåðåâà, îíî ñðàçó âñïûõíåò. Íà Ëàöèíèéñêîì ìûñå [Êàïî-äåëëå-Êîëîííå] àëòàðü Þíîíû. Îí ïîä îòêðûòûì íåáîì, íî ïåïåë íà íåì îñòàåòñÿ íåïîäâèæíûì, êàêèå áû íè áóøåâàëè áóðè.
241 Äàæå â âîäàõ è â òåëàõ, íå èñêëþ÷àÿ ÷åëîâå÷åñêèå, âíåçàïíî ìîãóò âîçíèêàòü îãíè. [Èñòîðèê] Âàëåðèé Àíòèàñ ðàññêàçûâàåò òàêèå ñëó÷àè: îäíàæäû ïûëàëî âñå Òðàçèìåíñêîå îçåðî; êîãäà Ñåðâèé Òóëëèé â äåòñòâå ñïàë, èç åãî ãîëîâû âûðûâàëîñü ïëàìÿ; ïîäîáíîå æå ïëàìÿ ãîðåëî íàä Ë. Ìàðöèåì â Èñïàíèè, êîãäà îí çàêëèíàë ñîëäàò îòîìñòèòü çà îáîèõ Ñöèïèîíîâ, [áðàòüåâ Ïóáëèÿ Êîðíåëèÿ è Ãíåÿ Êîðíåëèÿ], ïîãèáøèõ â áèòâå ñ êàðôàãåíÿíàìè. Ïîçæå ÿ ïîâåäàþ ìíîãî òàêèõ ñëó÷àåâ è ðàçáåðó èõ ïîäðîáíåå. Ïîêà æå ÿ áåðó èõ êàê áû â íåêîåé ñìåñè, â êà÷åñòâå ÷óäåñíûõ çíàìåíèé. Èñõîäÿ èç òàêîé èíòåðïðåòàöèè ïðèðîäû, ÿ ñïåøó ïðîâåñòè ÷èòàòåëÿ êàê áû çà ðóêó, ïîêàçûâàÿ åìó ìèð â öåëîì.
|
107. (111) [239] Praeterea cum sit huius unius elementi ratio fecunda seque ipsa pariat et minimis crescat a scintillis, quid fore putandum est in tot rogis terrae? quae est illa natura, quae voracitatem in toto mundo avidissimam sine damno sui pascit? addantur his sidera innumera ingensque sol, addantur humani ignes et lapidum quoque insiti naturae attritique inter se ligni, iam nubium et origines fulminum: excedet profecto miracula omnia ullum diem fuisse, quo non cuncta conflagrarent, cum specula quoque concava adversa solis radiis facilius etiam accendant quam ullus alius ignis.
[240] quid quod innumerabiles parvi, sed naturales, scatent? in Nymphaeo exit e petra flamma, quae pluviis accenditur; exit et ad aquas Scantias, haec quidem invalida, cum transit, nec longe in alia durans materia — viret aeterno hunc fontem igneum contegens fraxinus; — exit in Mutinensi agro statis Volcano diebus. reperitur apud auctores subiectis Ariciae arvis, si carbo deciderit, ardere terram, in agro Sabino et Sidicino unctum flagrare lapidem, in Sallentino oppido Gnatia inposito ligno in saxum quoddam ibi sacrum protinus flammam existere, in Laciniae Iunonis ara sub diu sita cinerem inmobilem esse perflantibus undique procellis;
[241] quin et repentinos existere ignes et in aquis et in corporibus, etiam humanis: Trasimenum lacum arsisse totum; Servio Tullio dormienti in pueritia ex capite flammam emicuisse, L. Marcio in Hispania interemptis Scipionibus contionanti et milites ad ultionem exhortanti arsisse simili modo Valerius Antias narrat. plura mox et distinctius; nunc enim quadam mixtura rerum omnium exhibentur miracula. verum egressa mens interpretationem naturae festinat legentium animos per totum orbem veluti manu ducere.
|