Åñòåñòâåííàÿ èñòîðèÿ

Êí. VIII, ãë. 27

Òåêñò ïî èçäàíèþ: Òðóäû Êàôåäðû äðåâíèõ ÿçûêîâ. Âûï. III. Òðóäû Èñòîðè÷åñêîãî ô-òà ÌÃÓ: Âûï. 53. Ñåðèÿ III. Instrumenta studiorum: 24. Èíäðèê, Ìîñêâà, 2012. Ñ. 186—227 (§§ 1—141).
Ïåðåâîä ñ ëàòèíñêîãî è êîììåíòàðèè È. Þ. Øàáàãè.
Ïåðåâîä ïî èçäàíèþ: Pliny. Natural History in 10 vol. (1st ed. 1940) / T. 3. With an English translation by H. Rackham. London, 1947.
Ëàò. òåêñò: C. Plini Secundi Naturalis Historiae Libri XXXVII. Vol. 2, ed. C. Mayhoff. Lipsiae, Teubner, 1909.
Ñêàí òîéáíåðîâñêîãî èçä. 1909 (äîñòóïåí òîëüêî äëÿ IP èç ÑØÀ).
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
  • 27. (41) 97 Ïîäîá­íûå ïðè­å­ìû áûëè çàìå­÷å­íû è ó îáè­òàþ­ùåé â ýòîé ñòðàíå — Åãèï­òå — ïòè­öû ïî íàçâà­íèþ èáèñ, êîòî­ðàÿ ïðè ïîìî­ùè ñâî­åãî êðè­âî­ãî êëþ­âà ïðî­ìû­âà­åò æåëóäîê, îñâî­áîæ­äàÿ åãî îò îñòàò­êîâ ïèùè ÷åðåç ìåñòî, íàè­áî­ëåå ïîä­õî­äÿ­ùåå äëÿ ïðî­âåäå­íèÿ ýòîé îïå­ðà­öèè. Îäíà­êî íå òîëü­êî ýòà ïòè­öà, íî è ìíî­ãèå äðó­ãèå æèâîò­íûå çíà­þò òî, ÷òî ñëå­äó­åò ïåðå­íÿòü è ÷åëî­âå­êó. Òî, ÷òî òðà­âà ÿñå­íåö ïîìî­ãà­åò èçâëå­êàòü ñòðå­ëû, ïîêà­çà­ëè ðàíåí­íûå èìè îëå­íè: îíè èñòîð­ãà­ëè ñòðå­ëû èç ñâî­åãî òåëà, ïîåäàÿ ýòó òðà­âó. Òå æå ñàìûå îëå­íè, áóäó÷è óêó­øå­íû ôàëàí­ãîé, îäíèì èç âèäîâ ïàó­êîâ, èëè êàêèì-íèáóäü ïîäîá­íûì íàñå­êî­ìûì, âûëå­÷è­âà­þò­ñÿ, ïîåäàÿ ðàêîâ. Åñòü òàê­æå ñïå­öè­àëü­íàÿ òðà­âà, ïîìî­ãàþ­ùàÿ îò çìå­è­íûõ óêó­ñîâ; ñ åå ïîìî­ùüþ ÿùå­ðè­öû èçëå­÷è­âà­þò­ñÿ âñÿ­êèé ðàç, êàê áûâà­þò ðàíå­íû âî âðå­ìÿ ñðà­æå­íèÿ ñî çìå­ÿ­ìè.
  • 98 Ëàñòî÷­êè ïîêà­çà­ëè, ÷òî äëÿ çðå­íèÿ íàè­áî­ëåå ïîëå­çåí ÷èñòî­òåë, êîòî­ðûì îíè ëå÷àò âîñ­ïà­ëå­íèå ãëàç ó ñâî­èõ äåòå­íû­øåé. ×åðå­ïà­õà âîñ­ñòà­íàâ­ëè­âà­åò ñâîè ñèëû ïîñëå çìå­è­íûõ óêó­ñîâ, ïîåäàÿ ÷àáåð­íèê, íàçû­âàå­ìûé «êîðî­âüåé òðà­âîé»; ëàñ­êà, çàâåð­øèâ ñõâàò­êó ñ ìûøüþ âî âðå­ìÿ îõîòû, ëå÷èò­ñÿ ðóòîé. Àèñò èçëå­÷è­âà­åò­ñÿ îò áîëåç­íåé îðè­ãà­íîì, à êàáà­íû — ïëþ­ùîì è äèå­òîé, ñîñòî­ÿ­ùåé, â îñíîâ­íîì, èç âûáðî­øåí­íûõ íà ìîð­ñêîé áåðåã êðà­áîâ.
  • 99 Çìåÿ, êîòî­ðàÿ, ãîòî­âÿñü ê çèì­íåé ñïÿ÷­êå, ïîêðû­âà­åò­ñÿ áîëåå ãðó­áîé êîæåé, ñáðà­ñû­âà­åò ýòó ïîìå­õó äëÿ äâè­æå­íèÿ ñ ïîìî­ùüþ óêðîï­íî­ãî ñîêà è âñòðå­÷à­åò âåñ­íó â íîâîé ãëÿí­öå­âè­òîé øêóð­êå. Ëèíÿòü çìåÿ íà÷è­íà­åò ñ ãîëî­âû, âûâî­ðà­÷è­âàÿ êîæó íàèçíàí­êó, è ïðî­äîë­æà­åò­ñÿ ýòîò ïðî­öåññ íå ìåíåå ñóòîê. Ïîñêîëü­êó çðå­íèå çìåè ïðè­òóï­ëÿ­åò­ñÿ îò çèì­íåé ñïÿ÷­êè, îíà ñìà­çû­âà­åò è âûëå­÷è­âà­åò ãëà­çà, íàòè­ðà­ÿñü óêðî­ïîì, à åñëè êîæà âîêðóã ãëàç îðî­ãî­âå­ëà, òðåò­ñÿ î êîëþ÷­êè ìîæ­æå­âåëü­íè­êà. Çìåè èç ãðóï­ïû êðóï­íûõ íåÿäî­âè­òûõ148 ïîäàâ­ëÿ­þò ñâîþ âåñåí­íþþ òîø­íîòó ñîêîì äèêî­ãî ëàòó­êà.
  • 100 Âàð­âà­ðû ëîâÿò ïàí­òåð ïðè ïîìî­ùè êóñ­êîâ ìÿñà, íàòåð­òûõ àêî­íè­òîì (âîë­÷üåé òðà­âîé): îò ýòî­ãî ãîð­ëî æèâîò­íûõ òîò­÷àñ ïðîí­çà­åò áîëü, âñëåä­ñò­âèå ÷åãî íåêî­òî­ðûå ëþäè íàçû­âà­þò ýòîò ÿä «ëåî­ïàð­äî­äó­øè­òå­ëåì»149. Îäíà­êî ïàí­òå­ðà èçëå­÷è­âà­åò ñåáÿ ïðè ïîìî­ùè ÷åëî­âå­÷å­ñêèõ ýêñ­êðå­ìåí­òîâ, è âîîá­ùå íàñòîëü­êî æàä­íà äî íèõ, ÷òî ïàñ­òó­õè íàìå­ðåí­íî êëà­äóò èõ â ñîñóä è ïîä­âå­øè­âà­þò åãî òàêèì îáðà­çîì, ÷òîáû æèâîò­íîå íå ìîã­ëî äîñòàòü åãî â ïðûæ­êå, íî, ñòà­ðà­ÿñü äî íåãî äîòÿ­íóòü­ñÿ, òåðÿ­ëî ñèëû è â êîí­öå êîí­öîâ óìè­ðà­ëî îò èçíå­ìî­æå­íèÿ. Âîîá­ùå æå ïàí­òå­ðà íàñòîëü­êî æèç­íå­ñòîé­êà, ÷òî ìîæåò äîë­ãî ñðà­æàòü­ñÿ äàæå ñ âûðâàí­íû­ìè âíóò­ðåí­íî­ñòÿ­ìè.
  • 101 Åñëè ñëîí ñúåñò õàìå­ëåî­íà, ïî öâå­òó íåîò­ëè­÷è­ìî­ãî îò ëèñò­âû, òî â êà÷å­ñòâå ïðî­òè­âî­ÿäèÿ ñïå­øèò ïîåñòü äèêèõ ìàñ­ëèí. Ìåä­âåäè, ñúåâ­øèå ïëî­äû ìàíä­ðà­ãî­ðû, ñëè­çû­âà­þò ìóðà­âüåâ. Îëåíü â êà÷å­ñòâå ïðî­òè­âî­ÿäèÿ îòðàâ­ëåí­íîé ïèùå ïèòà­åò­ñÿ àðòè­øî­êà­ìè. Äèêèå ãîëó­áè, ãàë­êè, ÷åð­íûå äðîçäû è êóðî­ïàò­êè èçëå­÷è­âà­þò ñâîå åæå­ãîä­íîå îòâðà­ùå­íèå ê ïèùå ëèñòüÿ­ìè ëàâ­ðà; ãîëó­áè, ãîð­ëè­öû è äîìàø­íÿÿ ïòè­öà — òðà­âîé, êîòî­ðàÿ íàçû­âà­åò­ñÿ «õåëê­ñèí»; óòêè, ãóñè è äðó­ãèå âîäî­ïëà­âàþ­ùèå ïòè­öû — çâåçäÿí­êîé150, à æóðàâ­ëè è ïîäîá­íûå èì — áîëîò­íûì êàìû­øîì. Âîðîí, óáèâ õàìå­ëåî­íà, êîòî­ðûé îïà­ñåí äàæå äëÿ ñâî­åãî ïîáåäè­òå­ëÿ, óíè­÷òî­æà­åò âðåäî­íîñ­íóþ èíôåê­öèþ ïðè ïîìî­ùè ëàâ­ðî­âûõ ëèñòüåâ.
  • 27. (41) [97] Si­mi­le quid­dam et vo­luc­ris in eadem Aegyp­to monstra­vit, quae vo­ca­tur ibis, rostri adun­ci­ta­te per eam par­tem se per­luens, qua red­di ci­bo­rum one­ra ma­xi­me sa­lub­re est. nec haec so­la: mul­tis ani­ma­li­bus re­per­ta sunt usui fu­tu­ra et ho­mi­ni. dic­tam­num her­bam extra­hen­dis sa­git­tis cer­vi monstra­ve­re per­cus­si eo te­lo pas­tu­que her­bae eius eiec­to; iidem per­cus­si a pha­lan­gio, quod est ara­nei ge­nus, aut ali­quo si­mi­li cancros eden­do si­bi me­den­tur. est et ad ser­pen­tium ic­tus prae­ci­pua qua se la­cer­ti, quo­tiens cum his con­se­rue­re pug­nam, vul­ne­ra­ti re­fo­vent.
  • [98] che­li­do­niam vi­sui sa­lu­ber­ri­mam hi­run­di­nes monstra­ve­re ve­xa­tis pul­lo­rum ocu­lis il­la me­den­tes. tes­tu­do cu­ni­lae, quam bu­bu­lam vo­cant, pas­tu vi­res contra ser­pen­tes re­fo­vet, mus­tel­la ru­ta in mu­rium ve­na­tu cum iis di­mi­ca­tio­ne con­ser­ta. ci­co­nia ori­ga­no, he­de­ra ap­ri in mor­bis si­bi me­den­tur et cancros ves­cen­do ma­xi­me ma­ri eiec­tos.
  • [99] an­guis, hi­ber­no si­tu membra­na cor­po­ris ob­duc­ta, fe­ni­cu­li su­co in­pe­di­men­tum il­lud exuit ni­ti­dus­que ver­nat. exuit autem a ca­pi­te pri­mum nec ce­le­rius quam uno die et noc­te, rep­li­cans, ut extra fiat membra­nae quod fue­rit in­tus. idem hi­ber­na la­teb­ra vi­su obscu­ra­to ma­ra­tho her­bae se adfri­cans ocu­los inun­guit ac re­fo­vet; si ve­ro squa­mae ob­tor­pue­re, spi­nis iuni­pe­ri se sca­bit. dra­co ver­nam nau­siam sil­vestris lac­tu­cae su­co res­tin­guit.
  • [100] pan­the­ras per fri­ca­tas car­nes aco­ni­to bar­ba­ri ve­nan­tur. oc­cu­pat ili­co fau­ces earum an­gor, qua­re par­da­lian­ches id ve­ne­num ap­pel­la­ve­re qui­dam; at fe­ra contra hoc excre­men­tis ho­mi­nis si­bi me­de­tur, et alias tam avi­da eorum, ut a pas­to­ri­bus ex in­dustria in ali­quo va­se sus­pen­sa al­tius, quam ut queat sal­tu at­tin­ge­re, iacu­lan­do se appe­ten­do­que de­fi­ciat et postre­mo ex­pi­ret, alio­qui vi­va­ci­ta­tis adeo len­tae, ut eiec­tis in­te­ra­neis diu pug­net.
  • [101] ele­phans, cha­mae­leo­ne con­co­lo­ri frondi de­vo­ra­to, oc­cur­rit oleastro huic ve­ne­no suo. ur­si cum mandra­go­rae ma­la gus­ta­ve­re, for­mi­cas lam­bunt. cer­vus her­ba ci­na­re ve­ne­na­tis pa­bu­lis re­sis­tit. pa­lum­bes, gra­cu­li, me­ru­lae, per­di­ces lau­ri fo­lio an­nuum fas­ti­dium pur­gant, co­lum­bae, turtures et gal­li­na­cei her­ba quae vo­ca­tur helxine, ana­tes, an­se­res ce­te­rae­que aqua­ti­cae her­ba si­de­ri­te, grues et si­mi­les iun­co pa­lustri. cor­vus oc­ci­so chamaeleo­ne, qui etiam vic­to­ri suo no­cet, lau­ro in­fes­tum vi­rus ex­tin­guit.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 148Ñì. ïðèì. 49.
  • 149Ó÷å­íûå äî ñèõ ïîð íå ïðè­øëè ê îäíî­çíà÷­íî­ìó âûâî­äó î òîì, ñ÷è­òàòü ëè ëåî­ïàð­äà (fe­lis par­dus) è ïàí­òå­ðó (fe­lis pan­the­ra) åäè­íûì âèäîì. Ïðè ýòîì â Àôðè­êå è ïàí­òåð, è ëåî­ïàð­äîâ íàçû­âà­þò «ëåî­ïàð­äà­ìè» (Áðýì I 201).
  • 150Her­ba si­de­ris.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327008013 1327007044 1327007049 1327008028 1327008029 1327008030