Ïåðåâîä Â. Ì. Ñìèðèíà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: W. Weissenborn, H. J. Müller, 1898. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
54. (1) Ñ ýòîãî âðåìåíè Ñåêñòà ñòàëè ïðèãëàøàòü â ñîâåò. Òàì, âî âñåì îñòàëüíîì ñîãëàøàÿñü ñî ñòàðûìè ãàáèéöàìè, êîòîðûå-äå ëó÷øå çíàþò ñâîè äåëà, îí áåñïðåñòàííî ïðåäëàãàåò îòêðûòü âîåííûå äåéñòâèÿ — â ýòîì îí, ïî åãî ìíåíèþ, ðàçáèðàåòñÿ êàê ðàç õîðîøî, ïîñêîëüêó çíàåò ñèëû òîãî è äðóãîãî íàðîäà è ïîíèìàåò, ÷òî ãîðäûíÿ öàðÿ íàâåðíÿêà íåíàâèñòíà è ãðàæäàíàì, åñëè äàæå ñîáñòâåííûå äåòè íå ñìîãëè åå âûíåñòè. (2) Òàê Ñåêñò èñïîäâîëü ïîäáèâàë ãàáèéñêèõ ñòàðåéøèí âîçîáíîâèòü âîéíó, à ñàì ñ íàèáîëåå ãîðÿ÷èìè þíîøàìè õîäèë çà äîáû÷åþ è â íàáåãè; âñåìè ñâîèìè îáìàííûìè ñëîâàìè è äåëàìè îí âîçáóæäàë âñå áîëüøåå — è ïàãóáíîå — ê ñåáå äîâåðèå, ïîêóäà íàêîíåö íå áûë èçáðàí âîåíà÷àëüíèêîì. (3) Íàðîä íå ïîäîçðåâàë îáìàíà, è êîãäà ñòàëè ïðîèñõîäèòü íåçíà÷èòåëüíûå ñòû÷êè ìåæäó Ðèìîì è Ãàáèÿìè, â êîòîðûõ ãàáèéöû îáû÷íî îäåðæèâàëè âåðõ, òî è çíàòü è ÷åðíü íàïåðåðûâ ñòàëè èçúÿâëÿòü óâåðåííîñòü, ÷òî áîãàìè â äàð ïîñëàí èì òàêîé âîæäü. (4) Äà è ó âîèíîâ îí, äåëÿ ñ íèìè îïàñíîñòè è òðóäû, ùåäðî ðàçäàâàÿ äîáû÷ó, ïîëüçîâàëñÿ òàêîé ëþáîâüþ, ÷òî Òàðêâèíèé-îòåö áûë â Ðèìå íå ìîãóùåñòâåííåå, ÷åì ñûí â Ãàáèÿõ. (5) È âîò, ëèøü òîëüêî ñî÷ëè, ÷òî ñîáðàíî óæå äîñòàòî÷íî ñèë äëÿ ëþáîãî íà÷èíàíèÿ, Ñåêñò ïîñûëàåò îäíîãî èç ñâîèõ ëþäåé â Ðèì, ê îòöó, — ðàçóçíàòü, êàêèõ òîò îò íåãî õîòåë áû äåéñòâèé, ðàç óæå áîãè äàëè åìó íåîãðàíè÷åííóþ âëàñòü â Ãàáèÿõ. (6) Íå ñ.58 âïîëíå äîâåðÿÿ, äóìàåòñÿ ìíå, ýòîìó âåñòíèêó, öàðü íà ñëîâàõ íèêàêîãî îòâåòà íå äàë, íî, êàê áóäòî ïðèêèäûâàÿ â óìå, ïðîøåë, ñîïðîâîæäàåìûé âåñòíèêîì, â ñàäèê ïðè äîìå è òàì, êàê ïåðåäàþò, ðàñõàæèâàë â ìîë÷àíèè, ñøèáàÿ ïàëêîé ãîëîâêè ñàìûõ âûñîêèõ ìàêîâ. (7) Âåñòíèê, óñòàâøè ñïðàøèâàòü è îæèäàòü îòâåòà, âîðîòèëñÿ â Ãàáèè, áðîñèâ, êàê åìó êàçàëîñü, äåëî íà ïîëîâèíå, è äîëîæèë îáî âñåì, ÷òî ãîâîðèë ñàì è ÷òî óâèäåë: èç-çà ãíåâà ëè, èç-çà íåíàâèñòè èëè èç-çà ïðèðîäíîé ãîðäûíè íå ñêàçàë åìó öàðü íè ñëîâà. (8) Òîãäà Ñåêñò, êîòîðîìó â ìîë÷àëèâîì íàìåêå îòêðûëîñü, ÷åãî õî÷åò è ÷òî ïðèêàçûâàåò åìó îòåö, èñòðåáèë ñòàðåéøèí ãîñóäàðñòâà. Îäíèõ îí ïîãóáèë, îáâèíèâ ïåðåä íàðîäîì, äðóãèõ — âîñïîëüçîâàâøèñü óæå îêðóæàâøåé èõ íåíàâèñòüþ. (9) Ìíîãèå óáèòû áûëè îòêðûòî, èíûå — òå, ïðîòèâ êîãî îí íå ìîã âûäâèíóòü ïðàâäîïîäîáíûõ îáâèíåíèé, — òàéíî. Íåêîòîðûì îòêðûòà áûëà âîçìîæíîñòü ê äîáðîâîëüíîìó áåãñòâó, íåêîòîðûå áûëè èçãíàíû, à èìóùåñòâî ïîêèíóâøèõ ãîðîä, ðàâíî êàê è óáèòûõ, ñðàçó íàçíà÷àëîñü ê ðàçäåëó. (10) Ñëåäóþò ùåäðûå ïîäà÷êè, áîãàòàÿ ïîæèâà, è âîò óæå ñëàäêàÿ âîçìîæíîñòü óðâàòü äëÿ ñåáÿ îòíèìàåò ñïîñîáíîñòü ÷óâñòâîâàòü îáùèå áåäû, òàê ÷òî â êîíöå êîíöîâ îñèðîòåâøåå, ëèøèâøååñÿ ñîâåòà è ïîääåðæêè ãàáèéñêîå ãîñóäàðñòâî áûëî áåç âñÿêîãî ñîïðîòèâëåíèÿ ïðåäàíî â ðóêè ðèìñêîãî öàðÿ. |
54. inde in consilia publica adhiberi. ubi cum de aliis rebus adsentire se veteribus Gabinis diceret, quibus eae notiores essent, ipse identidem belli auctor esse et in eo sibi praecipuam prudentiam adsumere, quod utriusque populi vires nosset sciretque invisam profecto superbiam regiam civibus esse, quam ferre ne liberi quidem potuissent. [2] ita cum sensim ad rebellandum primores Gabinorum incitaret, ipse cum promptissimis iuvenum praedatum atque in expeditiones iret et dictis factisque omnibus ad fallendum instructis vana adcresceret fides, dux ad ultimum belli legitur. [3] ibi cum inscia multitudine, quid ageretur, proelia parva inter Romam Gabiosque fierent, quibus plerumque Gabina res superior esset, tum certatim summi infimique Gabinorum Sex. [4] Tarquinium dono deum sibi missum ducem credere. apud milites vero obeundo pericula ac labores pariter, praedam munifice largiendo tanta caritate esse, ut non pater Tarquinius potentior Romae quam filius Gabiis esset. [5] itaque postquam satis virium collectum ad omnes conatus videbat, tum ex suis unum sciscitatum Romam ad patrem mittit, quidnam se facere vellet, quandoquidem, ut omnia unus publice Gabiis posset, ei dii dedissent. [6] huic nuntio, quia, credo, dubiae fidei videbatur, nihil voce responsum est; rex velut deliberabundus in hortum aedium transit sequenti nuntio filii; ibi inambulans tacitus summa papaverum capita dicitur baculo decussisse. [7] interrogando expectandoque responsum nuntius fessus, ut re inperfecta, redit Gabios; quae dixerit ipse quaeque viderit, refert: seu ira seu odio seu superbia insita ingenio nullam eum vocem emisisse. [8] sexto ubi, quid vellet parens quidve praeciperet tacitis ambagibus, patuit, primores civitatis criminando alios apud populum, alios sua ipsos invidia opportunos interemit. [9] multi palam, quidam, in quibus minus speciosa criminatio erat futura, clam interfecti. patuit quibusdam volentibus fuga, alii in exilium acti sunt absentiumque bona iuxta atque interemptorum divisui fuere. [10] largitiones inde praedaeque; et dulcedine privati commodi sensus malorum publicorum adimi, donec orba consilio auxilioque Gabina res regi Romano sine ulla dimicatione in manum traditur. |