Ïåðåâîä Ã. ×. Ãóñåéíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1922. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
40. (1) Ïîêà äåöåìâèðû ïðèäóìûâàëè, êàêèì îáðàçîì âûðàçèòü ñâîé ãíåâ èëè ñíèñõîæäåíèå ê ïðîèçíåñøåìó âñå ýòî Ãîðàöèþ, è åùå íå íàøëè âûõîäà èç ïîëîæåíèÿ, äÿäÿ äåöåìâèðà Àïïèÿ Ãàé Êëàâäèé âûñòóïèë ñ ðå÷üþ, áîëüøå ïîõîæåé íà çàêëèíàíèå, ÷åì íà îòïîâåäü.  ýòîé ðå÷è (2) ïðîñèë îí ïëåìÿííèêà, ðàäè ìàíîâ åãî îòöà è ñâîåãî áðàòà, îñòàòüñÿ âåðíûì ãðàæäàíñêîìó îáùåñòâó, â êîòîðîì ðîæäåí, à íå ñãîâîðó, ñêðåïëåííîìó íå÷åñòèâîé êëÿòâîé äåñÿòåðûõ. (3) Îí, ìîë, ïðîñèò åãî îá ýòîì áîëüøå ðàäè íåãî ñàìîãî, ÷åì ðàäè ãîñóäàðñòâà, êîòîðîå (4) ïðîòèâ èõ âîëè âîññòàíîâèò ñâîè íåîòúåìëåìûå ïðàâà. Íî æàðêàÿ ñõâàòêà ðàçæèãàåò ãíåâ, âîò ïî÷åìó îí òàê ñòðàøèòñÿ çà åå èñõîä. (5) Õîòü äåöåìâèðû è çàïðåòèëè îòñòóïàòü îò ïðåäìåòà îáñóæäåíèÿ, âñå æ óâàæåíèå ê Êëàâäèþ íå ïîçâîëèëî èì ïåðåáèâàòü åãî. À îí çàÿâèë, ÷òî ñåíàòñêîãî ïîñòàíîâëåíèÿ ïðèíèìàòü íå ñëåäóåò. (6) Âñåì ñòàëî ÿñíî, ÷òî Êëàâäèé ñ÷èòàåò äåöåìâèðîâ ÷àñòíûìè ãðàæäàíàìè, è ìíîãèå èç áûâøèõ êîíñóëîâ âñëóõ ïîääåðæàëè åãî. (7) Ïî äðóãîìó ïðåäëîæåíèþ, áîëåå ñóðîâîìó íà âèä, íî èìåâøåìó íà äåëå ìåíüøóþ ñèëó, ñåíàòîðàì ïðèêàçûâàëîñü áû ñîéòèñü äëÿ íàçíà÷åíèÿ èíòåððåêñà. Îäíàêî, ÷òîáû ïðèíÿòèåì ðåøåíèÿ íå ïîäòâåðæäàòü ïîëíîìî÷èé äåöåìâèðîâ íà ñ.150 ñîçûâ ñåíàòà, îò ñåíàòñêîãî ïîñòàíîâëåíèÿ îòêàçàëèñü, è òàêèì îáðàçîì Êëàâäèé ïîêàçàë âñåì, ÷òî äåöåìâèðû — ÷àñòíûå ãðàæäàíå. (8) Íî òóò, êîãäà òå áûëè óæå íà ãðàíè ïàäåíèÿ, áðàò äåöåìâèðà Ìàðêà Êîðíåëèÿ Ëóöèé Êîðíåëèé Ìàëóãèíñêèé, ïî óãîâîðó ïîëó÷èâøèé ñëîâî ïîñëåäíèì, âûêàçàë ìíèìóþ îçàáî÷åííîñòü âîåííîé îïàñíîñòüþ è ñòàë çàùèùàòü áðàòà è ñîòîâàðèùåé åãî, íåäîóìåâàÿ, (9) ÷òî æå ýòî çà ðîêîâîå ñîâïàäåíèå, ÷òî íà äåöåìâèðîâ îïîë÷èëèñü ñèëüíåé âñåãî è ãëàâíûì îáðàçîì òå, êòî ñàì õîòåë ñòàòü äåöåìâèðàìè, è ïî÷åìó (10) â ìèðíîå âðåìÿ â òå÷åíèå ñòîëüêèõ ìåñÿöåâ íèêòî íå çàòåâàë ñïîðîâ î çàêîííîñòè èõ ïðåáûâàíèÿ ó âëàñòè, à òåïåðü, êîãäà âðàã ïî÷òè ó âîðîò, ñåþò ìåæäîóñîáèöó â íàäåæäå, ÷òî ñìóòà ñêðîåò èõ íàìåðåíèÿ. (11) Íî òåïåðü ó âñåõ íà óìå áîëåå âàæíîå äåëî, è ñòîëü òðóäíàÿ çàäà÷à íå ìîæåò áûòü ðåøåíà íàñïåõ — âîò ïî÷åìó ðàçáèðàòåëüñòâî â ñåíàòå âûäâèíóòûõ Âàëåðèåì è Ãîðàöèåì îáâèíåíèé ïðîòèâ äåöåìâèðîâ, êîòîðûå äîëæíû áûëè ÿêîáû ê ìàéñêèì èäàì ñëîæèòü ñ ñåáÿ ïîëíîìî÷èÿ, îí ïðåäëàãàåò îòëîæèòü äî òåõ ïîð, ïîêà íå áóäåò ïîêîí÷åíî ñ óãðîçîé âîéíû è â ãîñóäàðñòâå íå âîññòàíîâèòñÿ ìèð. (12) Îäíàêî Àïïèþ Êëàâäèþ óæå ñåé÷àñ íóæíî áûòü ãîòîâûì ê òîìó, ÷òî ïðèäåòñÿ åìó — êàê âåäàâøåìó âûáîðàìè äåöåìâèðîâ — äàòü îò÷åò â òîì, áûëè ëè îíè èçáðàíû íà îäèí ãîä èëè äî òåõ ïîð, ïîêà íå áóäóò ïðîâåäåíû íåäîñòàþùèå çàêîíû. (13) Íî ïîêà íóæíî, ìîë, çàáûòü îáî âñåì, êðîìå âîéíû, è åñëè ñåíàòîðû ñ÷èòàþò ñëóõè î íåé çàâåäîìî ëîæíûìè è ïîëàãàþò, ÷òî íå ñëåäóåò âåðèòü íè ñëóõàì, íè ñàìèì ïîñëàì òóñêóëàíöåâ, òî, ïî åãî ìíåíèþ, äëÿ ïîëó÷åíèÿ ñàìûõ íàäåæíûõ ñâåäåíèé ñëåäîâàëî áû ïîñëàòü ðàçâåä÷èêîâ; (14) åñëè æå ïîâåðèòü è ïîñëàì, è ñëóõàì, òî íàäîáíî, îñòàâèâ âñå äåëà, íåìåäëåííî ïðîèçâåñòè íàáîð, à äåöåìâèðàì ñëåäóåò âåñòè âîéñêî òóäà, êóäà îíè ñî÷òóò íåîáõîäèìûì. |
40. haec vociferante Horatio cum decemviri nec irae nec ignoscendi modum reperirent nec quo evasura res esset cernerent, [2] C. Claudi, qui patruus Appi decemviri erat, oratio fuit precibus quam iurgio similior, orantis per sui fratris parentisque eius manes ut civilis potius societatis, [3] in qua natus esset, quam foederis nefarie icti cum collegis meminisset. multo id magis se illius causa orare quam rei publicae; [4] quippe rem publicam, si a volentibus nequeat, ab invitis ius expetituram; sed ex magno certamine magnas excitari ferme iras; earum eventum se horrere. [5] cum aliud praeterquam de quo rettulissent decemviri dicere prohiberent, Claudium interpellandi verecundia fuit. sententiam igitur peregit nullum placere senatus consultum fieri. [6] omnesque ita accipiebant, privatos eos a Claudio iudicatos; multique ex consularibus verbo adsensi sunt. [7] alia sententia, asperior in speciem, vim minorem aliquanto habuit, quae patricios coire ad prodendum interregem iubebat. censendo enim quodcumque magistratus esse qui senatum haberent iudicabant, quos privatos fecerat auctor nullius senatus consulti faciendi. [8] ita labente iam causa decemvirorum L. Cornelius Maluginensis, M. Corneli decemviri frater, cum ex consularibus ad ultimum dicendi locum consulto servatus esset, simulando curam belli fratrem collegasque eius tuebatur, [9] quonam fato incidisset mirari se dictitans ut decemviros, qui decemviratum petissent — aut soli ii aut maxime — oppugnarent; [10] aut quid ita, cum per tot menses vacua civitate nemo iustine magistratus summae rerum praeessent controversiam fecerit, nunc demum cum hostes prope ad portas sint, civiles discordias serant, nisi quod in turbido minus perspicuum fore putent quid agatur. [11] ceterum — nonne enim maiore cura occupatis animis verum esse praeiudicium rei tantae auferri? — sibi placere de eo quod Valerius Horatiusque ante idus Maias decemviros abisse magistratu insimulent, bellis quae immineant perfectis, re publica in tranquillum redacta, senatu disceptante agi, [12] et iam nunc ita se parare Ap. Claudium ut comitiorum quae decemviris creandis decemvir ipse habuerit sciat sibi rationem reddendam esse utrum in unum annum creati sint, an donec leges quae deessent perferrentur. [13] in praesentia omnia praeter bellum omitti placere; cuius si falso famam volgatam, vanaque non nuntios solum sed Tusculanorum etiam legatos adtulisse putent, speculatores mittendos censere qui certius explorata referant; [14] sin fides et nuntiis et legatis habeatur, dilectum primo quoque tempore haberi et decemviros quo cuique eorum videatur exercitus ducere nec rem aliam praeverti. |