Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
21. (1) È ñàìî ïî ñåáå äåëî áûëî ñïîðíîå, è âûñêàçûâàëèñü, ñìîòðÿ ïî íàêëîííîñòÿì, îäíè ñóðîâåé, äðóãèå ìÿã÷å, íî åùå áîëüøå âñå çàïóòàëîñü, êîãäà îäèí èç ïðèâåðíàòñêèõ ïîñëîâ, ïàìÿòóÿ ñêîðåå î ñâîåì ïðîèñõîæäåíèè, à íå î íûíåøíåì ïîäíåâîëüíîì ïîëîæåíèè, (2) òàê îòâå÷àë ñòîðîííèêó äîâîëüíî êðóòûõ ìåð íà âîïðîñ î íàêàçàíèè, êàêîãî, ïî åãî ìíåíèþ, çàñëóæèâàþò ïðèâåðíàòû: «Êàêîãî çàñëóæèâàåò âñÿêèé, êòî ìíèò ñåáÿ äîñòîéíûì ñâîáîäû!» (3) Âèäÿ, ÷òî äåðçêèé îòâåò óñèëèë âðàæäåáíîñòü òåõ, êòî è ïðåæäå âûñòóïàë ïðîòèâ ïðèâåðíàòîâ, êîíñóë, æåëàÿ ïîëó÷èòü îòâåò íå ñòîëü ðåçêèé, çàäàë äîáðîæåëàòåëüíûé âîïðîñ: (4) «À ÷òî åñëè ìû îñâîáîäèì âàñ îò íàêàçàíèÿ? íà êàêîé ìèð ñ âàìè â áóäóùåì ìîæåì ìû ïîëàãàòüñÿ?» «Åñëè óñëîâèÿ åãî áóäóò õîðîøè, — îòâå÷àë ïîñîë, — ìèð áóäåò íàäåæíûì è ïîñòîÿííûì, åñëè ïëîõè — íåäîëãîâå÷íûì». (5) Òîãäà ðàçäàëèñü âîçãëàñû — ìîë, ïðèâåðíàò îòêðûòî óãðîæàåò è ðå÷è åãî ïîáóæäàþò ê ìÿòåæó óìèðîòâîðåííûå íàðîäû; (6) áîëåå óìåðåííàÿ ÷àñòü ñåíàòà ñòàëà òîëêîâàòü îòâåò â ëó÷øóþ ñòîðîíó è çàâåðÿòü, ÷òî ýòî áûëà ðå÷ü ìóæà è ñâîáîäíîãî ÷åëîâåêà: ìîæíî ëè, äåñêàòü, íàäåÿòüñÿ, ÷òî õîòü îäèí íàðîä èëè, â äàííîì ñëó÷àå, ÷åëîâåê áóäåò îñòàâàòüñÿ â òÿãîñòíîì äëÿ íåãî ïîëîæåíüå äîëüøå, ÷åì ýòî íåîáõîäèìî? (7) Ìèð íàäåæåí òàì, ãäå óñëîâèÿ åãî ïðèíÿòû äîáðîâîëüíî, à òàì, ãäå õîòèòå èìåòü ðàáîâ, íå÷åãî ðàññ÷èòûâàòü íà âåðíîñòü. (8) Îñîáåííî íàñòîé÷èâî ñêëîíÿë ê ýòîìó ñàì êîíñóë, òî è ñ.386 äåëî òâåðäÿ êîíñóëÿðàì, ðóêîâîäèâøèì âûñêàçûâàíèåì ìíåíèé, (9) ïðè÷åì òàê, ÷òîáû ìíîãèå ñëûøàëè: ëèøü òå, êòî ïðåäàíû ñâîáîäå è òîëüêî ñâîáîäå, äîñòîéíû ñòàòü ðèìëÿíàìè! (10) Òàê ïðèâåðíàòû âûèãðàëè ñâîå äåëî â ñåíàòå, è ïî âîëå îòöîâ-ñåíàòîðîâ íàðîäó áûëî ïðåäëîæåíî äàòü ïðèâåðíàòàì ãðàæäàíñòâî. (11)  òîò æå ãîä â Àíêñóð îòïðàâèëè òðèñòà ïîñåëåíöåâ, îíè ïîëó÷èëè òàì ïî äâà þãåðà çåìëè. |
21. cum ipsa per se res anceps esset, prout cuiusque ingenium erat atrocius mitiusve suadentibus, tum incertiora omnia unus ex Privernatibus legatis fecit, magis condicionis in qua natus esset quam praesentis necessitatis memor; [2] qui interrogatus a quodam tristioris sententiae auctore quam poenam meritos Privernates censeret, «eam» inquit «quam merentur qui se libertate dignos censent». [3] cuius cum feroci responso infestiores factos videret consul eos qui ante Privernatium causam impugnabant, ut ipse benigna interrogatione mitius responsum eliceret, [4] «quid si poenam» inquit «remittimus vobis? qualem nos pacem vobiscum habituros speremus?» «si bonam dederitis» inquit, «et fidam et perpetuam; si malam, haud diuturnam». [5] tum vero minari, nec id ambigue, Privernatem quidam, et illis vocibus ad rebellandum incitari pacatos populos; [6] pars mitior senatus ad meliora responsum trahere et dicere viri et liberi vocem auditam: an credi posse ullum populum aut hominem denique in ea condicione cuius eum paeniteat diutius quam necesse sit mansurum? [7] ibi pacem esse fidam ubi voluntarii pacati sint, neque eo loco ubi servitutem esse velint, fidem sperandam esse. [8] in hanc sententiam maxime consul ipse inclinavit animos, identidem ad principes sententiarum consulares, uti exaudiri posset a pluribus, [9] dicendo eos demum qui nihil praeterquam de libertate cogitent dignos esse qui Romani fiant. [10] itaque et in senatu causam obtinuere, et ex auctoritate patrum latum ad populum est ut Privernatibus civitas daretur. [11] eodem anno Anxur trecenti in coloniam missi sunt; bina iugera agri acceperunt. |