Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
23. (1) Îáà êîíñóëà ñîîáùàþò ñåíàòó, ÷òî íà ìèð ñ ñàìíèòàìè ïî÷òè íåò íàäåæäû: Ïóáëèëèé — ÷òî äâå òûñÿ÷è íîëàíñêèõ è ÷åòûðåñòà ñàìíèòñêèõ âîèíîâ âïóùåíû â Ïàëåïîëü, áîëüøå ïî ñ.387 íàñòîÿíèþ íîëàíöåâ, ÷åì ïî âîëå ãðåêîâ; (2) Êîðíåëèé — ÷òî âëàñòè îáúÿâèëè íàáîð, âåñü Ñàìíèé ïîäíÿëñÿ, à ñîñåäåé — è ïðèâåðíàòîâ, è ôóíäàíöåâ, è ôîðìèàíöåâ — îòêðûòî ïîäñòðåêàþò ê ìÿòåæó. (3) Ðåøèëè òîãäà äî íà÷àëà âîéíû îòïðàâèòü ïîñëîâ ê ñàìíèòàì; îòâåò îò íèõ áûë ïîëó÷åí äåðçêèé. (4) Ñàìíèòû äàæå ñòàëè îáâèíÿòü ðèìëÿí â ïðèòåñíåíèÿõ, íå çàáûâàÿ ïðè ýòîì óñåðäíî îòâîäèòü îáâèíåíèÿ îò ñàìèõ ñåáÿ: (5) ãðåêàì-äå îíè íè ñîâåòîì, íè ïîìîùüþ íå ñîäåéñòâîâàëè è ôóíäàíöåâ ñ ôîðìèàíöàìè ê ìÿòåæó íå ïîäñòðåêàëè, èáî, ïîæåëàé îíè âåñòè âîéíó, èì âïîëíå õâàòèò ñîáñòâåííûõ ñèë. (6)  òî æå âðåìÿ ñàìíèòû íå ìîãóò ñêðûòü ñâîåãî íåóäîâîëüñòâèÿ òåì, ÷òî Ôðåãåëëû, îòòîðãíóòûå ñàìíèòàìè ó âîëüñêîâ è ðàçðóøåííûå, ðèìñêèé íàðîä âîññòàíîâèë è âûâåë âî âëàäåíèÿ ñàìíèòîâ ñâîå ïîñåëåíèå, êîòîðîå åãî æèòåëè òàê è çîâóò Ôðåãåëëàìè! (7) ×òîáû èçáàâèòü ñåáÿ îò òàêèõ îñêîðáëåíèé è îáèä, îíè íå ïîæàëåþò ñèë, ðàç óæ îáèä÷èêàì íåò äî ýòîãî äåëà. (8) Êîãäà ðèìñêèé ïîñîë ïðèçâàë èõ îáñóäèòü âñå ýòî ïåðåä îáùèìè ñîþçíèêàìè è äðóçüÿìè, îòâåò áûë òàêîâ: «Ê ÷åìó ïëåòåíèå ñëîâåñ? Íàø ñïîð, ðèìëÿíå, ðåøàþò íå ðå÷è ïîñëîâ è íå êàêîé-òî ïîñðåäíèê èç ñìåðòíûõ, à ïîëå Êàìïàíñêîå, ãäå íàì ïðåäñòîèò ïîìåðÿòüñÿ ñèëàìè, íàøå îðóæèå äà îáùèé âñåì ðàòíûé Ìàðñ. (9) Òàê ÷òî äàâàéòå ñòàíåì ëàãåðü ïðîòèâ ëàãåðÿ ìåæäó Êàïóåé è Ñâåññóëîé è ðåøèì, ñàìíèòàì èëè ðèìëÿíàì ãîñïîäñòâîâàòü â Èòàëèè». (10) Ðèìñêèå ïîñëû îòâåòèëè, ÷òî ïîéäóò íå òóäà, êóäà ïîçâàë ïðîòèâíèê, à êóäà ïîâåäóò ñîáñòâåííûå èõ âîåíà÷àëüíèêè67. Çàíÿâ âûãîäíîå ìåñòî ìåæäó Ïàëåïîëåì è Íåàïîëåì, Ïóáëèëèé ñðàçó ëèøèë íåïðèÿòåëåé âîçìîæíîñòè îêàçûâàòü äðóã äðóãó ñîþçíè÷åñêóþ ïîìîùü, ÷òî îíè äåëàëè îáûêíîâåííî, êîãäà òî îäíà, òî äðóãàÿ îáëàñòü ïîî÷åðåäíî ïîäâåðãàëàñü íàïàäåíèþ. (11) È âîò, ñ îäíîé ñòîðîíû, ïðèáëèæàëñÿ äåíü âûáîðîâ, à â äðóãîé — ãîñóäàðñòâó áûëî íåâûãîäíî îòçûâàòü Ïóáëèëèÿ, ãðîçèâøåãî ñòåíàì âðàæåñêîãî ãîðîäà è ãîòîâîãî ñî äíÿ íà äåíü âçÿòü åãî ïðèñòóïîì, è ïîñåìó (12) ñ òðèáóíàìè äîãîâîðèëèñü ïðåäëîæèòü íàðîäó, ÷òîá ïî îêîí÷àíèè êîíñóëüñòâà Êâèíò Ïóáëèëèé Ôèëîí âïëîòü äî îêîí÷àíèÿ âîéíû ñ ãðåêàìè ïðîäîëæàë äåëî êàê ïðîêîíñóë68. (13) À Ëóöèþ Êîðíåëèþ íàïðàâèëè ïèñüìî ñ óêàçîì íàçíà÷èòü äèêòàòîðà äëÿ ïðîâåäåíèÿ âûáîðîâ, ïîòîìó ÷òî åãî ñàìîãî, óæå âòîðãøåãîñÿ â Ñàìíèé, ðåøèëè íå îòçûâàòü, ÷òîáû íå îñëàáèòü ýòèì ñâîé íàòèñê. (14) Îí íàçíà÷èë Ìàðêà Êëàâäèÿ Ìàðöåëëà, òîò îáúÿâèë íà÷àëüíèêîì êîííèöû Ñïóðèÿ Ïîñòóìèÿ. Îäíàêî äèêòàòîð âûáîðîâ íå ïðîâåë, ïîòîìó ÷òî ñòàëè äîèñêèâàòüñÿ, íå áûëî ëè îøèáêè â åãî èçáðàíèè. Àâãóðû íà çàäàííûé èì âîïðîñ îáúÿâèëè, ñ.388 ÷òî, ïî èõ ìíåíèþ, äèêòàòîð èçáðàí ïðè íåáëàãîïðèÿòíûõ çíàìåíèÿõ, (15) íî îáâèíåíèÿ, âûäâèíóòûå òðèáóíàìè, çàñòàâèëè â ýòîì óñîìíèòüñÿ è âûçâàëè êðèâîòîëêè. Äåéñòâèòåëüíî, äîâîëüíî òðóäíî ðàñïîçíàòü, â ÷åì ñîñòîÿò íåáëàãîïðèÿòíûå ïðèìåòû, åñëè êîíñóë íàçíà÷èë äèêòàòîðà â òèøèíå, ïîäíÿâøèñü ñðåäè íî÷è69, è íè êàê ãîñóäàðñòâåííîå ëèöî, íè êàê ÷àñòíîå íèêîìó î òîì íå ïèñàë, è íåò ñðåäè ñìåðòíûõ íèêîãî, (16) êòî ìîã áû ñêàçàòü, áóäòî êîíñóë óâèäåë èëè óñëûøàë íå÷òî òàêîå, ÷òî äîëæíî áûëî ïðåðâàòü ïòèöåãàäàíèå; è íàêîíåö, ñèäÿ â Ðèìå, àâãóðû íå ìîãëè çíàòü, êàêóþ òàêóþ îøèáêó ñîâåðøèë êîíñóë ïðè ãàäàíèÿõ â ëàãåðå. Êîìó æå íå ÿñíî, ÷òî àâãóðû ñî÷ëè îøèáêîé òî, ÷òî äèêòàòîð — ïëåáåé? (17) Íàïðàñíî òðèáóíû ïðèâîäèëè ýòè è äðóãèå äîâîäû, ãîñóäàðñòâî âñå-òàêè ïðèáåãëî ê ìåæäóöàðñòâèþ, à òàê êàê âûáîðû òî ïî îäíîé, òî ïî äðóãîé ïðè÷èíå âñå îòêëàäûâàëèñü, òîëüêî ÷åòûðíàäöàòûé èíòåððåêñ70, Ëóöèé Ýìèëèé, îáúÿâèë êîíñóëàìè Ãàÿ Ïåòåëèÿ è Ëóöèÿ Ïàïèðèÿ Ìóãèëàíà; â äðóãèõ ëåòîïèñÿõ ÿ íàõîæó èìÿ Êóðñîðà. |
23. ab utroque consule exiguam spem pacis cum Samnitibus esse certior fit senatus: Publilius duo milia Nolanorum militum et quattuor Samnitium magis Nolanis cogentibus quam voluntate Graecorum recepta Palaepoli; [2] Cornelius dilectum indictum a magistratibus universumque Samnium erectum ac vicinos populos, Privernatem Fundanumque et Formianum, haud ambigue sollicitari. [3] ob haec cum legatos mitti placuisset prius ad Samnites quam bellum fieret, responsum redditur ab Samnitibus ferox. [4] ultro incusabant iniurias Romanorum, neque eo neglegentius ea quae ipsis obicerentur purgabant: [5] haud ullo publico consilio auxiliove iuvari Graecos nec Fundanum Formianumve a se sollicitatos; quippe minime paenitere se virium suarum, si bellum placeat. [6] ceterum non posse dissimulare aegre pati civitatem Samnitium quod Fregellas ex Volscis captas dirutasque ab se restituerit Romanus populus, coloniamque in Samnitium agro imposuerint, quam coloni eorum Fregellas appellent; [7] eam se contumeliam iniuriamque, ni sibi ab iis qui fecerint dematur, ipsos omni vi depulsuros esse. [8] cum Romanus legatus ad disceptandum eos ad communes socios atque amicos vocaret, «quid perplexe agimus?» inquit; «nostra certamina, Romani, non verba legatorum nec hominum quisquam disceptator, sed campus Campanus, in quo concurrendum est, et arma et communis Mars belli decernet. [9] proinde inter Capuam Suessulamque castra castris conferamus, et Samnis Romanusne imperio Italiam regat decernamus». [10] legati Romanorum cum se non quo hostis vocasset sed quo imperatores sui duxissent ituros esse respondissent… iam Publilius inter Palaepolim Neapolimque loco opportune capto diremerat hostibus societatem auxilii mutui qua, ut quisque locus premeretur, inter se usi fuerant. [11] itaque cum et comitiorum dies instaret et Publilium imminentem hostium muris avocari ab spe capiendae in dies urbis haud e re publica esset, actum cum tribunis est, [12] ad populum ferrent ut, cum Q. Publilius Philo consulatu abisset, pro consule rem gereret quoad debellatum cum Graecis esset. [13] L. Cornelio, quia ne eum quidem in Samnium iam ingressum revocari ab impetu belli placebat, litterae missae ut dictatorem comitiorum causa diceret. [14] dixit M. Claudium Marcellum; ab eo magister equitum dictus Sp. Postumius. nec tamen ab dictatore comitia sunt habita, quia vitione creatus esset in disquisitionem venit. consulti augures vitiosum videri dictatorem pronuntiaverunt. [15] eam rem tribuni suspectam infamemque criminando fecerunt: nam neque facile fuisse id vitium nosci, cum consul oriens de nocte silentio diceret dictatorem, neque ab consule cuiquam publice privatimve de ea re scriptum esse nec quemquam mortalium exstare [16] qui se vidisse aut audisse quid dicat quod auspicium dirimeret, neque augures divinare Romae sedentes potuisse quid in castris consuli vitii obvenisset; cui non apparere, quod plebeius dictator sit, id vitium auguribus visum? [17] haec aliaque ab tribunis nequiquam iactata; tandem ad interregnum res redit, dilatisque alia atque alia de causa comitiis quartus decimus demum interrex L. Aemilius consules creat C. Poetelium L. Papirium Mugillanum; Cursorem in aliis annalibus invenio. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß