Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
20. (1) Âî âðåìÿ îñàäû Ïðèâåðíà âîéñêàìè îáîèõ êîíñóëîâ îäíîãî èç íèõ îòîçâàëè â Ðèì äëÿ ïðîâåäåíèÿ âûáîðîâ. (2)  ýòîì ãîäó [329 ã.] â öèðêå áûëè âïåðâûå óñòàíîâëåíû çàãîðîäêè58. (3) Íå óñïåëè åùå óëàäèòü äåëà â âîéíå ñ ïðèâåðíàòàìè, êàê ïðèøëà ãðîçíàÿ âåñòü î íàøåñòâèè ãàëëîâ, à òàêîå îòöû íèêîãäà íå îñòàâëÿëè áåç âíèìàíüÿ. Òàê ÷òî íîâûå êîíñóëû, Ëóöèé Ýìèëèé Ìàìåðê è Ãàé Ïëàâòèé, íåìåäëåííî ïîëó÷èëè ïðèêàç â êâèíêòèëüñêèå êàëåíäû, òî åñòü â òîò æå äåíü, êîãäà âñòóïèëè â äîëæíîñòü59, ðàñïðåäåëèòü ìåæäó ñîáîþ îáÿçàííîñòè, è Ìàìåðê, êîòîðîìó âûïàëî âåñòè âîéíó ñ ãàëëàìè, ñòàë ïðîèçâîäèòü íàáîð áåç âñÿêîãî ñíèñõîæäåíèÿ: (4) ïðèçûâàëàñü, ãîâîðÿò, äàæå ÷åðíü èç ðåìåñëåííèêîâ è ðàáîòíèêîâ — íàðîä, ê âîåííîé ñëóæáå íèêàê íå ïðèãîäíûé, òàê ÷òî îãðîìíîå âîéñêî ñîáðàëîñü â Âåéÿõ, ÷òîáû âûñòóïèòü îòòóäà íàâñòðå÷ó ãàëëàì. (5) Äàëüøå îòõîäèòü îò Ãîðîäà ñî÷ëè íåðàçóìíûì, âåäü âðàã ìîã áû òîãäà îáìàíóòü èõ, ïîéäÿ íà Ðèì äðóãîþ äîðîãîé. Ñïóñòÿ íåñêîëüêî äíåé, êîãäà âïîëíå óäîñòîâåðèëèñü â öàðÿùåì ïîêà ó ãàëëîâ ñïîêîéñòâèè, âñþ ñèëó óäàðà âìåñòî ãàëëîâ îáðóøèëè íà ïðèâåðíàòîâ. (6) Îá ýòîì ñóùåñòâóþò äâà ïðåäàíèÿ: îäíè ãîâîðÿò, ÷òî ãîðîä áûë âçÿò ïðèñòóïîì è Âèòðóâèÿ çàõâàòèëè æèâûì, äðóãèå, ÷òî ïåðåä ïîñëåäíèì ïðèñòóïîì, âûíåñÿ æåçë, æèòåëè ñàìè îòäàëè ñåáÿ âî âëàñòü êîíñóëà, à Âèòðóâèÿ âûäàëè åãî æå ïðèñïåøíèêè. (7) Ïðèíÿâ ðåøåíèå î Âèòðóâèè è ïðèâåðíàòàõ, ñåíàò ñ.385 ïðåäëîæèë êîíñóëó Ïëàâòèþ ñðûòü ñòåíû Ïðèâåðíà, ïîñòàâèòü òàì êðåïêóþ îõðàíó è çàòåì îòïðàçäíîâàòü òðèóìô; Âèòðóâèÿ ïðèêàçàëè äåðæàòü â òåìíèöå äî âîçâðàùåíèÿ êîíñóëà, ïîñëå ÷åãî âûñå÷ü è êàçíèòü. (8) Åãî æèëèùå, ñòîÿâøåå íà Ïàëàòèíå, ïîñòàíîâèëè ðàçðóøèòü, à èìóùåñòâî ïîñâÿòèòü Ñåìîíó Ñàíãó60; èç ìåäíûõ äåíåã, âûðó÷åííûõ çà åãî äîáðî, îòëèëè ìåäíûå äèñêè è ïîìåñòèëè èõ â êàïèùå Ñàíãà íàïðîòèâ õðàìà Êâèðèíà. (9) Î ñòàðåéøèíàõ Ïðèâåðíà ðåøèëè òàê: ïóñòü êàæäûé èç îñòàâøèõñÿ â Ïðèâåðíå ïîñëå èçìåíû ðèìëÿíàì æèâåò çà Òèáðîì íà òîì æå ïîëîæåíèè, ÷òî è âåëèòðèéöû61; (10) ïîñëå ïðèíÿòèÿ òàêèõ ïîñòàíîâëåíèé äî ñàìîãî òðèóìôà Ïëàâòèÿ î ïðèâåðíàòàõ áîëüøå ðå÷è íå áûëî, íî ïîñëå òðèóìôà è êàçíè Âèòðóâèÿ âìåñòå ñ ñîîáùíèêàìè åãî çëîäåÿíèé êîíñóë ïîñ÷èòàë, ÷òî ïåðåä ñåíàòîì, óäîâëåòâîðåííûì íàêàçàíèåì âèíîâíûõ, ìîæíî áåç îïàñêè çàâîäèòü ðå÷ü è î ïðèâåðíàòàõ, è ñêàçàë: (11) «Êîëü ñêîðî ïîäñòðåêàòåëè ê èçìåíå óæå ïîíåñëè îò áåññìåðòíûõ áîãîâ è îò âàñ çàñëóæåííîå íàêàçàíèå, òî êàê, îòöû-ñåíàòîðû, áëàãîóãîäíî âàì ïîñòóïèòü ñî ìíîæåñòâîì áåçâèííîãî íàðîäà? (12) ×òî äî ìåíÿ, òî, õîòÿ ìîå äåëî ñêîðåå ñïðàøèâàòü âàøåãî ìíåíèÿ, à íå âûñêàçûâàòü ñâîåãî, ÿ æåëàë áû âñå-òàêè, çíàÿ, ÷òî ïðèâåðíàòû — ñîñåäè ñàìíèòîâ, à ìèð ñ ýòèì íàðîäîì êðàéíå íåíàäåæåí, ÷òîá ìåæäó íàìè è ïðèâåðíàòàìè îñòàâàëîñü êàê ìîæíî ìåíüøå îçëîáëåíèÿ». |
20. Privernum duobus consularibus exercitibus cum obsideretur, alter consul comitiorum causa Romam revocatus. [2] carceres eo anno in circo primum statuti. nondum perfunctos cura Privernatis belli tumultus Gallici fama atrox invasit, haud ferme unquam neglecta patribus. [3] extemplo igitur consules novi L. Aemilius Mamercinus et C. Plautius, eo ipso die, Kalendis Quinctilibus, quo magistratum inierunt, comparare inter se provincias iussi, et Mamercinus, cui Gallicum bellum evenerat, scribere exercitum sine ulla vacationis venia; [4] quin opificum quoque volgus et sellularii, minime militiae idoneum genus, exciti dicuntur; Veiosque ingens exercitus contractus, ut inde obviam Gallis iretur; [5] longius discedi, ne alio itinere hostis falleret ad urbem incedens, non placuit. paucos deinde post dies satis explorata temporis eius quiete a Gallis Privernum omnis conversa vis. [6] duplex inde fama est: alii vi captam urbem Vitruviumque vivum in potestatem venisse, alii priusquam ultima adhiberetur vis, ipsos se in deditionem consuli caduceum praeferentes permisisse auctores sunt Vitruviumque ab suis traditum. [7] senatus de Vitruvio Privernatibusque consultus consulem Plautium dirutis Priverni muris praesidioque valido imposito ad triumphum accersit: Vitruvium in carcere adservari iussit, quoad consul redisset, tum verberatum necari. [8] aedes eius, quae essent in Palatio, diruendas, bona Semoni Sango censuerunt consecranda; quodque aeris ex eis redactum est, ex eo aenei orbes facti positi in sacello Sangus adversus aedem Quirini. [9] de senatu Privernate ita decretum, ut qui senator Priverni post defectionem ab Romanis mansisset trans Tiberim lege eadem qua Veliterni habitaret. [10] his ita decretis usque ad triumphum Plauti silentium de Privernatibus fuit; post triumphum consul necato Vitruvio sociisque eius noxae apud satiatos iam suppliciis nocentium tutam mentionem de Privernatibus ratus, [11] «quoniam auctores defectionis» inquit, «meritas poenas et ab dis immortalibus et a vobis habent, patres conscripti, quid placet de innoxia multitudine fieri? [12] equidem, etsi meae partes exquirendae magis sententiae quam dandae sunt, tamen, cum videam Privernates vicinos Samnitibus esse, unde nunc nobis incertissima pax est, quam minimum irarum inter nos illosque relinqui velim». |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß