Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
35. (1) Òðèáóíû çàìåðëè, òðåâîæàñü áîëåå óæå î ñâîåé ó÷àñòè, íåæåëè îá óäåëå òîãî, êîìó íóæíà áûëà èõ ïîääåðæêà, íî îò áðåìåíè ðåøåíèÿ èõ èçáàâèëî åäèíîäóøèå ðèìñêîãî íàðîäà, ïðèíÿâøåãîñÿ ìîëèòü è çàêëèíàòü äèêòàòîðà â óãîäó åìó îñâîáîäèòü íà÷àëüíèêà êîííèöû îò êàçíè. (2) Ïðè òàêîì ïîâîðîòå ñîáûòèé òðèáóíû òîæå ïðèñîåäèíèëèñü ê ìîëüáàì, íàñòîé÷èâî ïðîñÿ ó äèêòàòîðà ñíèçîéòè ê çàáëóæäåíèÿì, ñâîéñòâåííûì ÷åëîâåêó, è ê ìîëîäîñòè Êâèíòà Ôàáèÿ: îí, ìîë, äîâîëüíî íàêàçàí. (3) È âîò óæå ñàì þíîøà, âîò óæå îòåö åãî, Ìàðê Ôàáèé, çàáûâ î ñâîèõ ïðèòÿçàíüÿõ, ïàëè íà êîëåíè è ìîëèëè äèêòàòîðà ñìåíèòü ãíåâ íà ìèëîñòü. (4) Òîãäà äèêòàòîð ñêàçàë: «Áóäü ïî-âàøåìó, êâèðèòû. Çà âîèíñêèì äîëãîì, çà äîñòîèíñòâîì âëàñòè îñòàëàñü ïîáåäà, à âåäü íûíå ðåøàëîñü, áûòü ëè èì âïðåäü èëè íåò. (5) Íå ñíÿòà âèíà ñ Êâèíòà Ôàáèÿ çà òî, ÷òî âåë âîéíó âîïðåêè çàïðåòó ñ.400 ïîëêîâîäöà, íî ÿ óñòóïàþ åãî, îñóæäåííîãî çà ýòî, ðèìñêîìó íàðîäó è òðèáóíñêîé âëàñòè. Òàê ÷òî ìîëüáàìè, à íå ïî çàêîíó âàì óäàëîñü îêàçàòü åìó ïîìîùü. (6) Æèâè, Êâèíò Ôàáèé, åäèíîäóøíîå æåëàíèå ñîãðàæäàí çàùèòèòü òåáÿ îêàçàëîñü äëÿ òåáÿ áî́ëüøèì ñ÷àñòüåì, ÷åì òà ïîáåäà, îò êîòîðîé íåäàâíî òû íîã ïîä ñîáîþ íå ÷óÿë; æèâè, äåðçíóâøèé íà äåëî, êàêîãî è îòåö áû òåáå íå ïðîñòèë, áóäü îí íà ìåñòå Ëóöèÿ Ïàïèðèÿ. (7) Ìîþ áëàãîñêëîííîñòü òû âåðíåøü, åñëè çàõî÷åøü; à ðèìñêèé íàðîä, êîåìó òû îáÿçàí æèçíüþ, ëó÷øå âñåãî îòáëàãîäàðèøü, åñëè íûíåøíèé äåíü íàó÷èò òåáÿ âïðåäü è íà âîéíå è â ìèðíîå âðåìÿ ïîä÷èíÿòüñÿ çàêîííîé âëàñòè». (8) Êîãäà äèêòàòîð, îáúÿâèâ, ÷òî áîëüøå íå çàäåðæèâàåò íà÷àëüíèêà êîííèöû, ñïóñòèëñÿ ñ âîçâûøåíèÿ, îáðàäîâàííûé ñåíàò è íàðîä, ëèêóþùèé è òîãî áîëüøå, ñ ïîçäðàâëåíèÿìè îêðóæèëè êòî íà÷àëüíèêà êîííèöû, à êòî äèêòàòîðà è ïîøëè çà íèìè ñëåäîì. (9) Òàêèì îáðàçîì, óãðîçà êàçíè Êâèíòà Ôàáèÿ, êàçàëîñü, óïðî÷èëà âûñøóþ âëàñòü íå ìåíüøå, ÷åì ïëà÷åâíàÿ ðàñïðàâà íàä þíûì Ìàíëèåì. (10)  ýòîì ãîäó âûõîäèëî êàê-òî òàê, ÷òî ñòîèëî äèêòàòîðó óäàëèòüñÿ îò âîéñêà, êàê â Ñàìíèè âðàãè âñÿêèé ðàç áðàëèñü çà îðóæèå. Îäíàêî ïðèìåð Êâèíòà Ôàáèÿ, ñòîÿâøèé ïåðåä ãëàçàìè ãëàâû ëàãåðÿ, ëåãàòà Ìàðêà Âàëåðèÿ, çàñòàâëÿë ñòðàøèòüñÿ íå ñòîëüêî íàïàäåíèÿ âðàãîâ, ñêîëüêî íåóêðîòèìîãî äèêòàòîðñêîãî ãíåâà. (11) Ïîýòîìó, êîãäà ïîñëàííûé çà ïðîäîâîëüñòâèåì îòðÿä ïîïàë â çàñàäó è, ñðàæàÿñü â íåóäîáíîì ìåñòå, áûë ïåðåáèò, âñå áûëè óâåðåíû: ëåãàò ìîã áû ïðèéòè èì íà ïîìîùü, íå ñòðàøèñü îí ãðîçíûõ óêàçîâ. (12) Âîçìóùåííûå ïðîèñøåäøèì, âîèíû åùå áîëüøå îòâåðíóëèñü îò äèêòàòîðà, âåäü è áåç òîãî èõ ðàçäðàæàëî åãî óïîðíîå íåæåëàíèå ïðîñòèòü Êâèíòà Ôàáèÿ è òî, ÷òî ìèëîñòü, êîòîðóþ îíè íèêàê íå ìîãëè ó íåãî âûìîëèòü, áûëà îêàçàíà ðèìñêîìó ïðîñòîíàðîäüþ. |
35. stupentes tribunos et suam iam vicem magis anxios quam eius cui auxilium ab se petebatur, liberavit onere consensus populi Romani, ad preces et obtestationem versus, ut sibi poenam magistri equitum dictator remitteret. [2] tribuni quoque inclinatam rem in preces subsecuti orare dictatorem insistunt ut veniam errori humano, veniam adulescentiae Q. Fabi daret; satis eum poenarum dedisse. [3] iam ipse adulescens, iam pater M. Fabius, contentionis obliti procumbere ad genua et iram deprecari dictatoris. [4] tum dictator silentio facto «bene habet» inquit, «Quirites. Vicit disciplina militaris, vicit imperii maiestas, quae in discrimine fuerunt an ulla post hanc diem essent. [5] non noxae eximitur Q. Fabius, qui contra edictum imperatoris pugnavit, sed noxae damnatus donatur populo Romano, donatur tribuniciae potestati precarium non iustum auxilium ferenti. [6] vive, Q. Fabi, felicior hoc consensu civitatis ad tuendum te quam qua paulo ante exsultabas victoria; vive, id facinus ausus cuius tibi ne parens quidem, si eodem loco fuisset quo fuit L. Papirius, veniam dedisset. [7] mecum, ut voles, reverteris in gratiam; populo Romano, cui vitam debes, nihil maius praestiteris quam si hic tibi dies satis documenti dederit ut bello ac pace pati legitima imperia possis». [8] cum se nihil morari magistrum equitum pronuntiasset, degressum eum templo laetus senatus, laetior populus, circumfusi ac gratulantes hinc magistro equitum, hinc dictatori, prosecuti sunt, [9] firmatumque imperium militare haud minus periculo Q. Fabi quam supplicio miserabili adulescentis Manli videbatur. [10] forte ita eo anno evenit ut quotienscumque dictator ab exercitu recessisset, hostes in Samnio moverentur. ceterum in oculis exemplum erat Q. Fabius M. Valerio legato, qui castris praeerat, ne quam vim hostium magis quam trucem dictatoris iram timeret. [11] itaque frumentatores cum circumventi ex insidiis caesi loco iniquo essent, creditum volgo est subveniri eis ab legato potuisse, ni tristia edicta exhorruisset. [12] ea quoque ira alienavit a dictatore militum animos, iam ante infensos, quod implacabilis Q. Fabio fuisset et, quod suis precibus negasset, eius populo Romano veniam dedisset. |