Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà VIII, ãë. 37

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

37. (1) Äèê­òà­òîð ñ òðè­óì­ôîì âñòó­ïèë â Ãîðîä, à êîãäà ïîæå­ëàë ñëî­æèòü ñ ñåáÿ äèê­òà­òó­ðó, òî ïî ïðè­êà­çó îòöîâ ïðåæ­äå îáú­ÿâèë êîí­ñó­ëà­ìè Ãàÿ Ñóëü­ïè­öèÿ Ëîí­ãà, âòî­ðè÷­íî, è Êâèí­òà Ýìè­ëèÿ Öåððå­òè­íà[1].

(2) Çàêëþ­÷å­íèå ìèðà ñ ñàì­íè­òà­ìè íå ñîñòî­ÿ­ëîñü èç-çà ñïî­ðîâ î åãî óñëî­âè­ÿõ, è ñàì­íè­òû óøëè èç Ãîðî­äà, çàêëþ­÷èâ íà ãîä ïåðå­ìè­ðèå. Íî äàæå ñîá­ñò­âåí­íûå êëÿò­âû íå áûëè äëÿ íèõ ñâÿ­òû, íàñòîëü­êî âîñ­ïðÿ­íóë â íèõ áîå­âîé äóõ ïðè èçâå­ñòèè î òîì, ÷òî Ïàïè­ðèé îñòà­âèë äîëæ­íîñòü.

(3) Ïðè êîí­ñó­ëàõ Ãàå Ñóëü­ïè­öèè è Êâèí­òå Ýìè­ëèè — à â íåêî­òî­ðûõ ëåòî­ïè­ñÿõ Àâðå­ëèè[2] — ê èçìåíå ñàì­íè­òîâ ïðè­áà­âè­ëàñü íîâàÿ âîé­íà — â Àïó­ëèè. Âîé­ñêà ïîñëà­ëè â îáå ñòî­ðî­íû. Ñóëü­ïè­öèþ äîñòà­ëàñü âîé­íà ñ ñàì­íè­òà­ìè. Ýìè­ëèþ âûïà­ëî âîå­âàòü ñ àïó­ëèé­öà­ìè. (4) Ïî íåêî­òî­ðûì ñâåäå­íè­ÿì, âîé­íà âåëàñü íå ïðî­òèâ ñàìèõ àïó­ëèé­öåâ, íî â çàùè­òó ñîþç­íî­ãî àïó­ëèé­öàì íàðî­äà îò íàïà­äå­íèé è ïðè­òåñ­íå­íèé ñî ñòî­ðî­íû ñàì­íè­òîâ; (5) è âñå-òàêè, åñëè ñàì­íè­òàì â òó ïîðó åëå-åëå óäà­âà­ëîñü îòðà­æàòü íàïà­äå­íèå èçâíå, ýòî îçíà­÷à­åò ñêî­ðåå, ÷òî â äåé­ñò­âè­òåëü­íî­ñòè íå ñàì­íè­òû íàïà­ëè íà àïó­ëèé­öåâ, à ðèì­ëÿíå âåëè âîé­íó îäíî­âðå­ìåí­íî ñ òåì è ñ äðó­ãèì ïëå­ìå­íåì. (6) Âïðî­÷åì, íè÷å­ãî äîñòîé­íî­ãî ñ.402 óïî­ìè­íà­íèÿ íå ïðî­èçî­øëî; çåì­ëè Àïó­ëèè è Ñàì­íèÿ áûëè îïó­ñòî­øå­íû, íî íè òàì, íè çäåñü íå áûëî îòêðû­òîé âñòðå­÷è ñ íåïðè­ÿ­òå­ëåì.

 Ðèìå íî÷­íîé ïåðå­ïî­ëîõ âíå­çàï­íî ïîä­íÿë ãðàæ­äàí îòî ñíà è íàñòîëü­êî âñåõ íàïó­ãàë, ÷òî Êàïè­òî­ëèé è Êðå­ïîñòü, ñòå­íû è âîðîòà îêà­çà­ëèñü çàïîë­íå­íû âîîðó­æåí­íûì ëþäîì, (7) è ïîñëå âñåõ ïîñïåø­íûõ ïðè­ãîòîâ­ëå­íèé è ïðè­çû­âîâ ê îðó­æèþ âî âñåõ êîí­öàõ Ãîðî­äà ñ ðàñ­ñâå­òîì íåëü­çÿ áûëî íàé­òè íè âèíîâ­íè­êà, íè ïðè­÷è­íû ïåðå­ïî­ëî­õà.

(8) Â òîì æå ãîäó [323 ã.] ïî ïðåä­ëî­æå­íèþ, âíå­ñåí­íî­ìó Ôëà­âè­åì, íàðîä ñóäèë òóñêó­ëàí­öåâ. Íàðîä­íûé òðè­áóí Ìàðê Ôëà­âèé ïðåä­ëî­æèë íàðî­äó íàêà­çàòü òóñêó­ëàí­öåâ çà òî, ÷òî ñ èõ ïîìî­ùüþ è ïî èõ ñîâå­òó âåëèò­ðèé­öû è ïðè­âåð­íà­òû ïîøëè âîé­íîé ïðî­òèâ ðèì­ñêî­ãî íàðî­äà.

(9) Òóñêó­ëàí­öû ñ æåíà­ìè è äåòüìè ÿâè­ëèñü â Ðèì. Ýòè òîë­ïû â æàë­êîì ðóáè­ùå ñ óíè­æåí­íûì âèäîì õîäè­ëè ïî òðè­áàì è êàæ­äî­ìó îíè âàëè­ëèñü â íîãè, (10) òàê ÷òî äëÿ èçáàâ­ëå­íèÿ èõ îò êàç­íè ñîñòðà­äà­íèå çíà­÷è­ëî áîëü­øå, ÷åì óâå­ðå­íèÿ â íåâè­íîâ­íî­ñòè. (11) Âñå òðè­áû, êðî­ìå Ïîë­ëèé­ñêîé, îòêëî­íè­ëè çàêîí Ôëà­âèÿ; ýòà òðè­áà ñ÷è­òà­ëà, ÷òî âçðîñ­ëûõ ìóæ­÷èí íàäî âûñå÷ü è êàç­íèòü, à æåí è äåòåé ïî çàêî­íó âîé­íû îòïðà­âèòü ïîä âåí­êè. (12) Íåäîá­ðàÿ ïàìÿòü î ñòî­ðîí­íè­êàõ ñòîëü æåñòî­êîé ðàñ­ïðà­âû, êàê èçâåñò­íî, ñîõðà­íè­ëàñü ó òóñêó­ëàí­öåâ äî âðå­ìå­íè íàøèõ îòöîâ, è ñîèñ­êà­òåëü äîëæ­íî­ñòè èç Ïîë­ëèé­ñêîé òðè­áû ïî÷òè íå ìîã ðàñ­ñ÷è­òû­âàòü íà ãîëî­ñà Ïàïè­ðè­å­âîé113.

37. dic­ta­tor tri­um­phans ur­bem est ingres­sus; et cum se dic­ta­tu­ra ab­di­ca­re vel­let, ius­su pat­rum, pri­us­quam ab­di­ca­ret, con­su­les crea­vit C. Sul­pi­cium Lon­gum ite­rum Q. Aemi­lium Cer­re­ta­num. [2] Sam­ni­tes in­fec­ta pa­ce, quia de con­di­cio­ni­bus am­bi­ge­ba­tur, in­du­tias an­nuas ab ur­be ret­tu­le­runt. nec earum ip­sa­rum sancta fi­des fuit; adeo, postquam Pa­pi­rium abis­se ma­gistra­tu nun­tia­tum est, ar­rec­ti ad bel­lan­dum ani­mi sunt.

[3] C. Sul­pi­cio Q. Aemi­lio — Auli­um qui­dam an­na­les ha­bent — con­su­li­bus ad de­fec­tio­nem Sam­ni­tium Apu­lum no­vum bel­lum ac­ces­sit. ut­ro­que exer­ci­tus mis­si. Sul­pi­cio Sam­ni­tes, Apu­li Aemi­lio sor­te eve­ne­runt. [4] sunt qui non ip­sis Apu­lis bel­lum in­la­tum, sed so­cios eius gen­tis po­pu­los ab Sam­ni­tium vi at­que iniu­riis de­fen­sos scri­bant; [5] ce­te­rum for­tu­na Sam­ni­tium, vix a se ip­sis eo tem­po­re pro­pul­san­tium bel­lum, pro­pius ut sit ve­ro fa­cit non Apu­lis ab Sam­ni­ti­bus ar­ma in­la­ta, sed cum ut­ra­que si­mul gen­te bel­lum Ro­ma­nis fuis­se. [6] nec ta­men res ul­la me­mo­ra­bi­lis ac­ta; ager Apu­lus Sam­nium­que evas­ta­tum; hos­tes nec hic nec il­lic in­ven­ti.

Ro­mae noc­tur­nus ter­ror ita ex som­no tre­pi­dam re­pen­te ci­vi­ta­tem ex­ci­vit ut Ca­pi­to­lium at­que arx moe­nia­que et por­tae ple­na ar­ma­to­rum fue­rint; [7] et cum con­cur­sa­tum cla­ma­tum­que ad ar­ma om­ni­bus lo­cis es­set, pri­ma lu­ce nec auc­tor nec cau­sa ter­ro­ris com­pa­ruit.

[8] eodem an­no de Tus­cu­la­nis Fla­via ro­ga­tio­ne po­pu­li fuit iudi­cium. M. Fla­vius tri­bu­nus ple­bis tu­lit ad po­pu­lum ut in Tus­cu­la­nos ani­mad­ver­te­re­tur, quod eorum ope ac con­si­lio Ve­li­ter­ni Pri­ver­na­tes­que po­pu­lo Ro­ma­no bel­lum fe­cis­sent. [9] po­pu­lus Tus­cu­la­nus cum co­niu­gi­bus ac li­be­ris Ro­mam ve­nit. ea mul­ti­tu­do ves­te mu­ta­ta et spe­cie reo­rum tri­bus cir­cuit, ge­ni­bus se om­nium ad­vol­vens; [10] plus ita­que mi­se­ri­cor­dia ad poe­nae ve­niam im­pet­ran­dam quam cau­sa ad cri­men pur­gan­dum va­luit. [11] tri­bus om­nes prae­ter Pol­liam an­ti­qua­runt le­gem. Pol­liae sen­ten­tia fuit pu­be­res ver­be­ra­tos ne­ca­ri, co­niu­ges li­be­ros­que sub co­ro­na le­ge bel­li ve­ni­re. [12] me­mo­riam eius irae Tus­cu­la­nis in poe­nae tam at­ro­cis auc­to­res man­sis­se ad pat­rum aeta­tem constat, nec quem­quam fer­me ex Pol­lia tri­bu can­di­da­tum Pa­pi­riam fer­re so­li­tum.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 113Òóñêó­ëàí­öû ïðè âíå­ñå­íèè èõ â ñïèñ­êè ðèì­ñêèõ ãðàæ­äàí âêëþ­÷à­ëèñü â Ïàïè­ðè­å­âó òðè­áó, ãäå èõ ñòà­ëî òàê ìíî­ãî, ÷òî îò íèõ çàâè­ñå­ëî ìíå­íèå òðè­áû ïðè ãîëî­ñî­âà­íèè (ñì.: Âàëå­ðèé Ìàê­ñèì, IX, 10, 1).
  • ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß ÐÅÄÀÊÖÈÈ ÑÀÉÒÀ

  • [1]Â îðè­ãè­íà­ëå Cer­re­ta­num — «Öåððå­òà­íà». (Ïðèì. ðåä. ñàé­òà).
  • [2]Â ðóêî­ïè­ñÿõ Aulum — «Àâëå»; Ãåëå­íèé è Ñèãî­íèé ïðåä­ëî­æè­ëè êîíú­åê­òó­ðó Auli­um — «Àâëèè». Âàðè­àíò Aure­lium â ëàòèí­ñêèõ èçäà­íè­ÿõ îòñóò­ñò­âó­åò. (Ïðèì. ðåä. ñàé­òà).
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364000838 1364000839 1364000840