Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
37. (1) Äèêòàòîð ñ òðèóìôîì âñòóïèë â Ãîðîä, à êîãäà ïîæåëàë ñëîæèòü ñ ñåáÿ äèêòàòóðó, òî ïî ïðèêàçó îòöîâ ïðåæäå îáúÿâèë êîíñóëàìè Ãàÿ Ñóëüïèöèÿ Ëîíãà, âòîðè÷íî, è Êâèíòà Ýìèëèÿ Öåððåòèíà[1]. (2) Çàêëþ÷åíèå ìèðà ñ ñàìíèòàìè íå ñîñòîÿëîñü èç-çà ñïîðîâ î åãî óñëîâèÿõ, è ñàìíèòû óøëè èç Ãîðîäà, çàêëþ÷èâ íà ãîä ïåðåìèðèå. Íî äàæå ñîáñòâåííûå êëÿòâû íå áûëè äëÿ íèõ ñâÿòû, íàñòîëüêî âîñïðÿíóë â íèõ áîåâîé äóõ ïðè èçâåñòèè î òîì, ÷òî Ïàïèðèé îñòàâèë äîëæíîñòü. (3) Ïðè êîíñóëàõ Ãàå Ñóëüïèöèè è Êâèíòå Ýìèëèè — à â íåêîòîðûõ ëåòîïèñÿõ Àâðåëèè[2] — ê èçìåíå ñàìíèòîâ ïðèáàâèëàñü íîâàÿ âîéíà — â Àïóëèè. Âîéñêà ïîñëàëè â îáå ñòîðîíû. Ñóëüïèöèþ äîñòàëàñü âîéíà ñ ñàìíèòàìè. Ýìèëèþ âûïàëî âîåâàòü ñ àïóëèéöàìè. (4) Ïî íåêîòîðûì ñâåäåíèÿì, âîéíà âåëàñü íå ïðîòèâ ñàìèõ àïóëèéöåâ, íî â çàùèòó ñîþçíîãî àïóëèéöàì íàðîäà îò íàïàäåíèé è ïðèòåñíåíèé ñî ñòîðîíû ñàìíèòîâ; (5) è âñå-òàêè, åñëè ñàìíèòàì â òó ïîðó åëå-åëå óäàâàëîñü îòðàæàòü íàïàäåíèå èçâíå, ýòî îçíà÷àåò ñêîðåå, ÷òî â äåéñòâèòåëüíîñòè íå ñàìíèòû íàïàëè íà àïóëèéöåâ, à ðèìëÿíå âåëè âîéíó îäíîâðåìåííî ñ òåì è ñ äðóãèì ïëåìåíåì. (6) Âïðî÷åì, íè÷åãî äîñòîéíîãî ñ.402 óïîìèíàíèÿ íå ïðîèçîøëî; çåìëè Àïóëèè è Ñàìíèÿ áûëè îïóñòîøåíû, íî íè òàì, íè çäåñü íå áûëî îòêðûòîé âñòðå÷è ñ íåïðèÿòåëåì.  Ðèìå íî÷íîé ïåðåïîëîõ âíåçàïíî ïîäíÿë ãðàæäàí îòî ñíà è íàñòîëüêî âñåõ íàïóãàë, ÷òî Êàïèòîëèé è Êðåïîñòü, ñòåíû è âîðîòà îêàçàëèñü çàïîëíåíû âîîðóæåííûì ëþäîì, (7) è ïîñëå âñåõ ïîñïåøíûõ ïðèãîòîâëåíèé è ïðèçûâîâ ê îðóæèþ âî âñåõ êîíöàõ Ãîðîäà ñ ðàññâåòîì íåëüçÿ áûëî íàéòè íè âèíîâíèêà, íè ïðè÷èíû ïåðåïîëîõà. (8)  òîì æå ãîäó [323 ã.] ïî ïðåäëîæåíèþ, âíåñåííîìó Ôëàâèåì, íàðîä ñóäèë òóñêóëàíöåâ. Íàðîäíûé òðèáóí Ìàðê Ôëàâèé ïðåäëîæèë íàðîäó íàêàçàòü òóñêóëàíöåâ çà òî, ÷òî ñ èõ ïîìîùüþ è ïî èõ ñîâåòó âåëèòðèéöû è ïðèâåðíàòû ïîøëè âîéíîé ïðîòèâ ðèìñêîãî íàðîäà. (9) Òóñêóëàíöû ñ æåíàìè è äåòüìè ÿâèëèñü â Ðèì. Ýòè òîëïû â æàëêîì ðóáèùå ñ óíèæåííûì âèäîì õîäèëè ïî òðèáàì è êàæäîìó îíè âàëèëèñü â íîãè, (10) òàê ÷òî äëÿ èçáàâëåíèÿ èõ îò êàçíè ñîñòðàäàíèå çíà÷èëî áîëüøå, ÷åì óâåðåíèÿ â íåâèíîâíîñòè. (11) Âñå òðèáû, êðîìå Ïîëëèéñêîé, îòêëîíèëè çàêîí Ôëàâèÿ; ýòà òðèáà ñ÷èòàëà, ÷òî âçðîñëûõ ìóæ÷èí íàäî âûñå÷ü è êàçíèòü, à æåí è äåòåé ïî çàêîíó âîéíû îòïðàâèòü ïîä âåíêè. (12) Íåäîáðàÿ ïàìÿòü î ñòîðîííèêàõ ñòîëü æåñòîêîé ðàñïðàâû, êàê èçâåñòíî, ñîõðàíèëàñü ó òóñêóëàíöåâ äî âðåìåíè íàøèõ îòöîâ, è ñîèñêàòåëü äîëæíîñòè èç Ïîëëèéñêîé òðèáû ïî÷òè íå ìîã ðàññ÷èòûâàòü íà ãîëîñà Ïàïèðèåâîé113. |
37. dictator triumphans urbem est ingressus; et cum se dictatura abdicare vellet, iussu patrum, priusquam abdicaret, consules creavit C. Sulpicium Longum iterum Q. Aemilium Cerretanum. [2] Samnites infecta pace, quia de condicionibus ambigebatur, indutias annuas ab urbe rettulerunt. nec earum ipsarum sancta fides fuit; adeo, postquam Papirium abisse magistratu nuntiatum est, arrecti ad bellandum animi sunt. [3] C. Sulpicio Q. Aemilio — Aulium quidam annales habent — consulibus ad defectionem Samnitium Apulum novum bellum accessit. utroque exercitus missi. Sulpicio Samnites, Apuli Aemilio sorte evenerunt. [4] sunt qui non ipsis Apulis bellum inlatum, sed socios eius gentis populos ab Samnitium vi atque iniuriis defensos scribant; [5] ceterum fortuna Samnitium, vix a se ipsis eo tempore propulsantium bellum, propius ut sit vero facit non Apulis ab Samnitibus arma inlata, sed cum utraque simul gente bellum Romanis fuisse. [6] nec tamen res ulla memorabilis acta; ager Apulus Samniumque evastatum; hostes nec hic nec illic inventi. Romae nocturnus terror ita ex somno trepidam repente civitatem excivit ut Capitolium atque arx moeniaque et portae plena armatorum fuerint; [7] et cum concursatum clamatumque ad arma omnibus locis esset, prima luce nec auctor nec causa terroris comparuit. [8] eodem anno de Tusculanis Flavia rogatione populi fuit iudicium. M. Flavius tribunus plebis tulit ad populum ut in Tusculanos animadverteretur, quod eorum ope ac consilio Veliterni Privernatesque populo Romano bellum fecissent. [9] populus Tusculanus cum coniugibus ac liberis Romam venit. ea multitudo veste mutata et specie reorum tribus circuit, genibus se omnium advolvens; [10] plus itaque misericordia ad poenae veniam impetrandam quam causa ad crimen purgandum valuit. [11] tribus omnes praeter Polliam antiquarunt legem. Polliae sententia fuit puberes verberatos necari, coniuges liberosque sub corona lege belli venire. [12] memoriam eius irae Tusculanis in poenae tam atrocis auctores mansisse ad patrum aetatem constat, nec quemquam ferme ex Pollia tribu candidatum Papiriam ferre solitum. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß