Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
36. (1) Ïîñòàâèâ Ëóöèÿ Ïàïèðèÿ Êðàññà âî ãëàâå Ãîðîäà è çàïðåòèâ íà÷àëüíèêó êîííèöû, Êâèíòó Ôàáèþ, äåëàòü ÷òî-ëèáî ïî åãî äîëæíîñòè111, äèêòàòîð âîçâðàòèëñÿ â ëàãåðü; (2) ïîÿâëåíèå åãî íå ñëèøêîì îáðàäîâàëî ñîãðàæäàí è íè÷óòü íå óñòðàøèëî âðàãîâ. Äåéñòâèòåëüíî, óæå íà äðóãîé äåíü, òî ëè íå çíàÿ î ïðèáûòèè äèêòàòîðà, òî ëè íå ïðèäàâàÿ çíà÷åíèÿ åãî ïðèñóòñòâèþ èëè îòñóòñòâèþ, íåïðèÿòåëü, ïîäîéäÿ ê ëàãåðþ, âûñòðîèëñÿ â áîåâîì ïîðÿäêå. (3) À ìåæäó òåì îò îäíîãî ýòîãî ìóæà, Ëóöèÿ Ïàïèðèÿ, çàâèñåëî ñòîëüêî, ÷òî, åñëè á âîèíû ñî÷óâñòâîâàëè çàìûñëàì âîæäÿ, â ýòîò ñàìûé äåíü ìîæíî áûëî íàâåðíÿêà ïîêîí÷èòü ñ âîéíîþ ïðîòèâ ñàìíèòîâ: (4) òàê óìåëî ïîñòðîèë îí ðÿäû, òàê óäà÷íî âûáðàë ìåñòî è ðàññòàâèë ïîäêðåïëåíèå, íàñòîëüêî ïðèóìíîæèë ñèëû âîéñêà âñÿêèìè âîåííûìè õèòðîñòÿìè; îäíàêî âîèíû áûëè íåðàäèâû è, ÷òîáû óìàëèòü çàñëóãè ñâîåãî ïðåäâîäèòåëÿ, íàðî÷íî íå ñïåøèëè îäåðæèâàòü ïîáåäó. ñ.401 Ñðåäè ñàìíèòîâ îêàçàëîñü áîëüøå óáèòûõ, ñðåäè ðèìëÿí — áîëüøå ðàíåíûõ. (5) Ïîíÿë îïûòíûé âîæäü, ÷òî́ ñòîèò íà åãî ïóòè ê ïîáåäå: íàäî ñìèðèòü ñåáÿ è ê ñóðîâîñòè ïîäìåøàòü ëàñêó. (6) È âîò, ñîáðàâ ëåãàòîâ112, îí ñàì îáîøåë ðàíåíûõ âîèíîâ è, çàãëÿäûâàÿ â øàòðû, êàæäîãî â îòäåëüíîñòè ñïðàøèâàë î çäîðîâüå è ïîèìåííî ïîðó÷àë âîèíîâ çàáîòàì ëåãàòîâ, òðèáóíîâ è ïðåôåêòîâ. (7) Ýòî óæå ñàìî ïî ñåáå ðàñïîëîæèëî íàðîä ê âîåíà÷àëüíèêó, à îí ïîâåë ñåáÿ òàê óìåëî, ÷òî, èñöåëÿÿ òåëà âîèíîâ, òåì ñêîðåå ïðèâëåê ê ñåáå èõ äóøè, äà è äëÿ âûçäîðîâëåíèÿ íå áûëî ñðåäñòâà äåéñòâåííåé, ÷åì áëàãîäàðíîñòü, ñ êîòîðîé îíè ïðèíèìàëè åãî çàáîòó. (8) Âîññòàíîâèâ ñèëû âîéñêà, äèêòàòîð âñòóïèë â áîé ñ íåïðèÿòåëåì, ïðè÷åì è îí ñàì, è âîèíû òâåðäî âåðèëè â ïîáåäó, è òàêîé áûë ðàçãðîì, òàêîå ïîâàëüíîå áåãñòâî ñàìíèòîâ, ÷òî äåíü òîò ñòàë äëÿ íèõ ïîñëåäíèì äíåì ñðàæåíèé ñ äèêòàòîðîì. (9) Ïîòîì âîéñêî ïîáåäèòåëåé äâèíóëîñü òóäà, êóäà âëåêëà íàäåæäà íà äîáû÷ó, è ïðîøëî ïî âñåì âëàäåíüÿì íåïðèÿòåëÿ, íå âñòðåòèâ âîîðóæåííîãî îòïîðà íè â îòêðûòîì áîþ, íè èç çàñàäû. (10) Äèêòàòîð âäîáàâîê ðàççàäîðèë âîèíîâ, îáúÿâèâ âñþ äîáû÷ó èõ ñîáñòâåííîñòüþ, òàê ÷òî ëè÷íàÿ êîðûñòü ãíàëà èõ íà âðàãà íå ìåíüøå, ÷åì íåíàâèñòü ê ñàìíèòàì è âåðíîñòü ãîñóäàðñòâó. (11) Èçìó÷åííûå ýòèìè áåäñòâèÿìè, ñàìíèòû ïîïðîñèëè ó äèêòàòîðà ìèðà; çàêëþ÷èâ ñ íèì äîãîâîð î ïðåäîñòàâëåíèè êàæäîìó ðèìñêîìó âîèíó îäåæäû è ãîäîâîãî æàëîâàíüÿ, (12) ñàìíèòû íà ïðèêàç èäòè ê ñåíàòó îòâåòèëè, ÷òî ïîéäóò ñëåäîì çà äèêòàòîðîì, ââåðèâ ñâîå äåëî òîëüêî åãî ÷åñòè è äîáëåñòè. Òàê âîéñêî ïîêèíóëî Ñàìíèé. |
36. postquam dictator praeposito in urbe L. Papirio Crasso, magistro equitum Q. Fabio vetito quicquam pro magistratu agere, in castra rediit, neque civibus satis laetus adventus eius fuit nec hostibus quicquam attulit terroris. [2] namque postero die, seu ignari venisse dictatorem seu adesset an abesset parvi facientes, instructa acie ad castra accesserunt. [3] ceterum tantum momenti in uno viro L. Papirio fuit ut, si ducis consilia favor subsecutus militum foret, debellari eo die cum Samnitibus potuisse pro haud dubio habitum sit; [4] ita instruxit aciem, ita loco ac subsidiis, ita omni arte bellica firmavit; cessatum a milite ac de industria, ut obtrectaretur laudibus ducis, impedita victoria est. plures Samnitium cecidere, plures Romani volnerati sunt. [5] sensit peritus dux quae res victoriae obstaret: temperandum ingenium suum esse et severitatem miscendam comitati. [6] itaque adhibitis legatis ipse circuit saucios milites, inserens in tentoria caput, singulosque ut sese haberent rogitans curam eorum nominatim legatis tribunisque et praefectis demandabat. [7] rem per se popularem ita dextere egit ut medendis corporibus animi multo prius militum imperatori reconciliarentur, nec quicquam ad salubritatem efficacius fuerit quam quod grato animo ea cura accepta est. [8] refecto exercitu cum hoste congressus, haud dubia spe sua militumque, ita fudit fugavitque Samnites, ut ille ultimus eis dies conferendi signa cum dictatore fuerit. [9] incessit deinde qua duxit praedae spes victor exercitus perlustravitque hostium agros, nulla arma, nullam vim nec apertam nec ex insidiis expertus. [10] addebat alacritatem quod dictator praedam omnem edixerat militibus; nec ira magis publica quam privatum compendium in hostem acuebat. [11] his cladibus subacti Samnites pacem a dictatore petiere; cum quo pacti, ut singula vestimenta militibus et annuum stipendium darent, [12] cum ire ad senatum iussi essent, secuturos se dictatorem responderunt, unius eius fidei virtutique causam suam commendantes. ita deductus ex Samnitibus exercitus. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß