Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà X, ãë. 43

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

43. (1) Òàêàÿ æå óäà­÷à ñîïðî­âîæ­äà­ëà è äðó­ãî­ãî êîí­ñó­ëà ó Êîìè­íèÿ. Íà ðàñ­ñâå­òå îí ïîäî­øåë ê ñòå­íàì ñî âñå­ìè ñâî­è­ìè ñèëà­ìè, îêðó­æèë ãîðîä êîëü­öîì, à ó âîðîò, ÷òîáû íèãäå íå ñëó­÷è­ëàñü âûëàç­êà, ïîñòà­âèë íàäåæ­íîå ïîä­êðåï­ëå­íèå. (2) Îí óæå ïîäà­âàë çíàê èäòè íà ïðè­ñòóï, êîãäà îò òîâà­ðè­ùà ÿâèë­ñÿ ãîíåö ñ òðå­âîæ­íîé âåñòüþ î ïðè­áëè­æå­íèè äâà­äöà­òè êîãîðò; ýòî çàñòà­âè­ëî åãî îòëî­æèòü ïðè­ñòóï è îòî­çâàòü ÷àñòü âîéñê, óæå ïîñòðî­åí­íûõ è ãîòî­âûõ ê íàïà­äå­íèþ. (3) Êîí­ñóë ïðè­êà­çàë ëåãà­òó Äåöèþ Áðó­òó Ñöå­âå[1] ñ ïåð­âûì ëåãè­î­íîì, äåñÿ­òüþ âñïî­ìî­ãà­òåëü­íû­ìè êîãîð­òà­ìè è êîí­íè­öåé âûé­òè ïðî­òèâ âðà­æå­ñêî­ãî ïîä­êðåï­ëå­íèÿ, (4) â ëþáîì ìåñòå ïðå­ãðà­äèòü äîðî­ãó è çàäåð­æàòü âðà­ãà, à åñëè ïîòðå­áó­åò­ñÿ, òî âñòó­ïèòü è â ðóêî­ïàø­íóþ, ëèøü áû ýòè âîé­ñêà íå ìîã­ëè äîé­òè äî Êîìè­íèÿ. (5) Ñàì æå êîí­ñóë, îòäàâ ïðè­êàç. ñî âñåõ ñòî­ðîí ïðè­äâè­ãàòü ëåñò­íè­öû ê ñòå­íàì ãîðî­äà, ïîñòðî­èë ñ.500 áîé­öîâ «÷åðå­ïà­õîé» è ïîä­ñòó­ïèë ê âîðîòàì. Ðàçîì è âîðîòà áûëè âçëî­ìà­íû, è âîé­ñêà ñî âñåõ ñòî­ðîí âçî­áðà­ëèñü íà ñòå­íû. Åñëè è õâà­òà­ëî ñàì­íè­òàì ìóæå­ñòâà îòðà­æàòü ïðè­ñòó­ïû âðà­ãà äî òîãî, êàê óâèäå­ëè íà ñòå­íàõ âîîðó­æåí­íûõ íåïðè­ÿ­òå­ëåé, (6) òî êîãäà áîé âåë­ñÿ óæå íå íà ðàñ­ñòî­ÿ­íèè, ñòðå­ëà­ìè äà äðî­òè­êà­ìè, à ëèöîì ê ëèöó, âðó­êî­ïàø­íóþ, êîãäà ðèì­ëÿíå, ñ òðóäîì âçî­áðàâ­øèñü íà ñòå­íû ñíè­çó, ãäå îñî­áåí­íî âåëè­êà áûëà óãðî­çà ïîðà­æå­íèÿ, íà ðàâ­íîé âûñî­òå áèëèñü ñ íåðàâ­íûì ïðî­òèâ­íè­êîì, — (7) òîãäà ñàì­íè­òû îñòà­âè­ëè áàø­íè è ñòå­íû è, ñòîë­ïèâ­øèñü íà ïëî­ùà­äè, ïðåä­ïðè­íÿ­ëè ñëà­áóþ ïîïûò­êó ïîâåð­íóòü âîåí­íóþ óäà­÷ó â ñâîþ ñòî­ðî­íó; (8) à ïîòîì, ïîáðî­ñàâ îðó­æèå, îêî­ëî îäèí­íà­äöà­òè òûñÿ÷ ÷åòû­ðåõ­ñîò ÷åëî­âåê ñäà­ëèñü íà ìèëîñòü êîí­ñó­ëà; óáè­òûõ æå áûëî îêî­ëî ÷åòû­ðåõ òûñÿ÷ âîñü­ìè­ñîò âîñü­ìè­äå­ñÿ­òè.

(9) Òàê áûëî äåëî ó Êîìè­íèÿ, òàê è ó Àêâè­ëî­íèè; à ìåæ­äó ýòè­ìè äâó­ìÿ ãîðî­äà­ìè, ãäå ïðåä­ïî­ëà­ãà­ëàñü òðåòüÿ áèò­âà, ñ íåïðè­ÿ­òå­ëåì òàê è íå âñòðå­òè­ëèñü. Êîãäà äî Êîìè­íèÿ îñòà­âà­ëîñü ñåìü ìèëü, ñàì­íè­òû îòî­çâà­ëè øåä­øèé òóäà îòðÿä, è ïîòî­ìó îí íå ó÷àñò­âî­âàë íè â òîé, íè â äðó­ãîé áèò­âå. (10) Íà çàõî­äå ñîëí­öà, êîãäà óæå ïîêà­çà­ëèñü ïåðåä íèì è ëàãåðü è Àêâè­ëî­íèÿ, êðèê, äîíåñ­øèé­ñÿ ñ îáå­èõ ñòî­ðîí, çàñòà­âèë ñàì­íè­òîâ îñòà­íî­âèòü­ñÿ; (11) ïîòîì ñî ñòî­ðî­íû ëàãå­ðÿ, ïîäî­ææåí­íî­ãî ðèì­ëÿ­íà­ìè, âäðóã øèðî­êî ðàç­ëè­ëîñü ïëà­ìÿ — è ýòîò íåñî­ìíåí­íûé ïðè­çíàê ïîðà­æå­íèÿ óäåð­æàë èõ îò ïðî­äâè­æå­íèÿ âïå­ðåä. (12) Òóò îíè è çàíî­÷å­âà­ëè íà ãîëîé çåì­ëå, êàê ïîïà­ëî è íå ñíè­ìàÿ äîñïå­õîâ, è âñþ íî÷ü ïðî­âå­ëè â òðå­âî­ãå, è îæè­äàÿ óòðà è ñòðà­øàñü åãî. (13) Íà ðàñ­ñâå­òå, êîãäà îíè åùå íå ðåøè­ëè, êàêèì ïóòåì èì èäòè, èõ çàìå­òè­ëè ðèì­ñêèå âñàä­íè­êè, êîòî­ðûå, ïðå­ñëå­äóÿ ñàì­íè­òîâ, ïîêè­íóâ­øèõ íî÷üþ êðå­ïîñòü, óâèäå­ëè ìíî­æå­ñòâî âîè­íîâ, íå îáåç­îïà­ñèâ­øèõ ñåáÿ íè âàëîì, íè ÷àñî­âû­ìè, è òîò­÷àñ îáðà­òè­ëè èõ âñåõ â áåã­ñòâî. (14) Ñî ñòåí Àêâè­ëî­íèè òîæå èõ çàìå­òè­ëè, è êîãîð­òû ïåõî­òèí­öåâ òîæå íà÷à­ëè èõ ïðå­ñëå­äî­âà­íèå. Ïåõîòà, îäíà­êî, íå ñìîã­ëà äîãíàòü áåã­ëå­öîâ, òîãäà êàê êîí­íè­öà óíè­÷òî­æè­ëà äî äâóõ­ñîò âîñü­ìè­äå­ñÿ­òè ÷åëî­âåê, øåä­øèõ â õâî­ñòå.  èñïó­ãå âðàã ïîáðî­ñàë ìíî­ãî îðó­æèÿ è âîñåì­íà­äöàòü âîé­ñêî­âûõ çíà­ìåí; (15) íî óöåëåâ­øèå áëà­ãî­ïî­ëó÷­íî, íàñêîëü­êî ýòî âîç­ìîæ­íî ïðè òàêîì ñìÿ­òå­íèè, äîáðà­ëèñü äî Áîâè­à­íà.

43. Eadem for­tu­na ab al­te­ro con­su­le ad Co­mi­nium ges­ta res. Pri­ma lu­ce ad moe­nia om­ni­bus co­piis ad­mo­tis co­ro­na cin­xit ur­bem sub­si­dia­que fir­ma, ne qua erup­tio fie­ret, por­tis op­po­suit. [2] Iam sig­num dan­tem eum nun­tius a col­le­ga tre­pi­dus de vi­gin­ti co­hor­tium ad­ven­tu et ab im­pe­tu mo­ra­tus est et par­tem co­pia­rum re­vo­ca­re instruc­tam in­ten­tam­que ad op­pug­nan­dum coe­git. [3] D. Bru­tum Scae­vam le­ga­tum cum le­gio­ne pri­ma et de­cem co­hor­ti­bus ala­riis equi­ta­tu­que ire ad­ver­sus sub­si­dium hos­tium ius­sit: [4] quo­cum­que in lo­co fuis­set ob­vius, ob­sis­te­ret ac mo­ra­re­tur ma­num­que, si for­te ita res pos­ce­ret, con­fer­ret, mo­do ne ad Co­mi­nium eae co­piae ad­mo­ve­ri pos­sent. [5] Ip­se sca­las fer­ri ad mu­ros ab om­ni par­te ur­bis ius­sit ac tes­tu­di­ne ad por­tas suc­ces­sit; si­mul et ref­rin­ge­ban­tur por­tae et vis un­di­que in mu­ros fie­bat. Sam­ni­tes si­cut an­te­quam in mu­ris vi­de­rent ar­ma­tos sa­tis ani­mi ha­bue­runt ad pro­hi­ben­dos ur­bis adi­tu hos­tes, [6] ita, postquam iam non ex in­ter­val­lo nec mis­si­li­bus sed com­mi­nus ge­re­ba­tur res et qui aeg­re suc­ces­se­rant ex pla­no in mu­ros, lo­co quem ma­gis ti­mue­rant vic­to, fa­ci­le in hos­tem im­pa­rem ex aequo pug­na­bant, [7] re­lic­tis tur­ri­bus mu­ris­que in fo­rum om­nes com­pul­si pau­lis­per in­de tempta­ve­runt extre­mam pug­nae for­tu­nam; [8] dein­de abiec­tis ar­mis ad un­de­cim mi­lia ho­mi­num et quad­rin­gen­ti in fi­dem con­su­lis ve­ne­runt; cae­sa ad quat­tuor mi­lia oc­tin­gen­ti oc­to­gin­ta.

[9] Sic ad Co­mi­nium, sic ad Aqui­lo­niam ges­ta res; in me­dio in­ter duas ur­bes spa­tio, ubi ter­tia exspec­ta­ta erat pug­na, hos­tes non in­ven­ti. Sep­tem mi­lia pas­suum cum abes­sent a Co­mi­nio, re­vo­ca­ti ab suis neut­ri proe­lio oc­cur­re­runt. [10] Pri­mis fer­me te­neb­ris, cum in conspec­tu iam castra, iam Aqui­lo­niam ha­buis­sent, cla­mor eos ut­rim­que par ac­ci­dens sus­ti­nuit; [11] dein­de re­gio­ne castro­rum, quae in­cen­sa ab Ro­ma­nis erant, flam­ma la­te fu­sa cer­tio­ris cla­dis in­di­cio prog­re­di lon­gius pro­hi­buit; [12] eo ip­so lo­co te­me­re sub ar­mis stra­ti pas­sim in­quie­tum om­ne tem­pus noc­tis exspec­tan­do ti­men­do­que lu­cem ege­re. [13] Pri­ma lu­ce in­cer­ti quam in par­tem in­ten­de­rent iter re­pen­te in fu­gam conster­nan­tur conspec­ti ab equi­ti­bus, qui eg­res­sos noc­te ab op­pi­do Sam­ni­tes per­se­cu­ti vi­de­rant mul­ti­tu­di­nem non val­lo, non sta­tio­ni­bus fir­ma­tam. [14] Conspec­ta et ex mu­ris Aqui­lo­niae ea mul­ti­tu­do erat iam­que etiam le­gio­na­riae co­hor­tes se­que­ban­tur; ce­te­rum nec pe­des fu­gien­tes per­se­qui po­tuit et ab equi­te no­vis­si­mi ag­mi­nis du­cen­ti fer­me et oc­to­gin­ta in­ter­fec­ti; ar­ma mul­ta pa­vi­di ac sig­na mi­li­ta­ria duo­de­vi­gin­ti re­li­que­re; [15] alio ag­mi­ne in­co­lu­mi, ut ex tan­ta tre­pi­da­tio­ne, Bo­via­num per­ven­tum est.

  • ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß ÐÅÄÀÊÖÈÈ ÑÀÉÒÀ

  • [1]Â îðè­ãè­íà­ëå D. Bru­tum Scae­vam — «Äåöè­ìó Áðó­òó Ñöå­âå». (Ïðèì. ðåä. ñàé­òà).
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364001044 1364001045 1364001046