Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà X, ãë. 45

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

45. (1) Ñ âåëè­êîé ðàäî­ñòüþ áûëî âûñëó­øà­íî êîí­ñóëü­ñêîå ïîñëà­íèå è â êóðèè è â ñîáðà­íèè, è âñå­îá­ùóþ ðàäîñòü êàæ­äûé óñåðä­íî îòïðàçä­íî­âàë â ÷åòû­ðåõ­äíåâ­íûõ ìîëåá­ñò­âè­ÿõ. (2) Äëÿ ðèì­ñêî­ãî íàðî­äà ýòà ïîáåäà áûëà íå òîëü­êî âåëè­êîþ, íî è î÷åíü ñâîåâðå­ìåí­íîé, èáî êàê ðàç òîãäà ïðè­øëî èçâå­ñòèå î íîâîì âîñ­ñòà­íèè ýòðóñ­êîâ. (3) È òàêàÿ ìûñëü ïðè­õî­äè­ëà íà óì: ÷òî åñëè á â Ñàì­íèè ñëó­÷è­ëàñü êàêàÿ íåóäà­÷à, êàê áûëî áû òîãäà âûäåð­æàòü íàòèñê ýòðóñ­êîâ, âîîäó­øåâ­ëåí­íûõ ñãî­âî­ðîì ñàì­íè­òîâ è âîñ­ïîëü­çî­âàâ­øèõ­ñÿ ïîõî­äîì îáî­èõ êîí­ñó­ëîâ ñî âñåì ðèì­ñêèì âîé­ñêîì â Ñàì­íèé, ÷òîáû âíîâü âîñ­ñòàòü, ïîêà ðèì­ñêèå ñèëû îòâëå­÷å­íû?

(4) Ïîñîëü­ñòâà îò ñîþç­íè­êîâ, êîòî­ðûå ïðå­òîð Ìàðê Àòè­ëèé ââåë â ñåíàò, æàëî­âà­ëèñü íà ñîñåäåé-ýòðóñ­êîâ, ñæè­ãàâ­øèõ è ðàçî­ðÿâ­øèõ èõ ïîëÿ çà îòêàç îòëî­æèòü­ñÿ îò ðèì­ñêî­ãî íàðî­äà, (5) è óìî­ëÿ­ëè îòöîâ-ñåíà­òî­ðîâ î çàùè­òå îò íàñè­ëèÿ è îáèä, ÷èíè­ìûõ âðà­ãîì. Ïîñëàì îòâå­÷à­ëè, ÷òî ñåíàò ïîçà­áî­òèò­ñÿ, ÷òîáû ñîþç­íè­êàì íå ïðè­øëîñü æàëåòü î ñâî­åé âåð­íî­ñòè, è ýòðóñ­êîâ â ñêî­ðîì âðå­ìå­íè æäåò ó÷àñòü ñàì­íè­òîâ. (6) È âñå-òàêè ýòðóñ­ñêàÿ âîé­íà îòòÿ­íó­ëàñü áû íàäîë­ãî, åñëè á íå èçâå­ñòèå î òîì, ÷òî óæå è ôàëèñ­êè, ìíî­ãèå ãîäû äðó­æå­ñò­âåí­íûå Ðèìó, âìå­ñòå ñ ýòðóñ­êà­ìè òîæå âçÿ­ëèñü çà îðó­æèå. (7) Íàðîä ýòîò æèë ïîáëè­çî­ñòè, òàê ÷òî îòöû ñåíà­òî­ðû âñòðå­âî­æè­ëèñü è ïîñòà­íî­âè­ëè îòïðà­âèòü ôåöè­à­ëîâ ñ òðå­áî­âà­íè­åì âîç­ìå­ùå­íèÿ; åãî íå ïîñëå­äî­âà­ëî, è òîãäà ñ îäîá­ðå­íèÿ ñåíà­òà è ïî âîëå íàðî­äà ôàëèñ­êàì îáú­ÿâè­ëè ñ.502 âîé­íó, (8) à êîí­ñó­ëàì áûëî ïðè­êà­çà­íî ðåøèòü æðå­áè­åì, êîìó èç íèõ âåñòè âîé­ñêî èç Ñàì­íèÿ â Ýòðó­ðèþ.

(9) Êàð­âè­ëèé óæå îòíÿë ó ñàì­íè­òîâ Âåëèþ, Ïàëóì­áèí è Ãåð­êó­ëà­íóì, ïðè­÷åì Âåëèþ âñå­ãî çà íåñêîëü­êî äíåé, à Ïàëóì­áèí — ñðà­çó æå, êàê ïîäî­øåë ê ñòå­íàì. (10) Ïðè Ãåð­êó­ëà­íó­ìå áûëî äàæå äàíî ñðà­æå­íèå, øåä­øåå ñ ïåðå­ìåí­íûì óñïå­õîì è ñ ïîòå­ðÿ­ìè áîëü­øè­ìè, ÷åì ó ïðî­òèâ­íè­êà; òîãäà, ðàç­áèâ­øè ëàãåðü, êîí­ñóë çàïåð âðà­ãà çà ãîðîä­ñêè­ìè óêðåï­ëå­íè­ÿ­ìè, è ïîñëå îñà­äû êðå­ïîñòü áûëà âçÿ­òà. (11)  òðåõ ýòèõ ãîðî­äàõ áûëî âçÿ­òî â ïëåí èëè óáè­òî îêî­ëî äåñÿ­òè òûñÿ÷ ÷åëî­âåê, ïðè­÷åì ïëåí­íûõ áûëî ÷óòü áîëü­øå, ÷åì óáè­òûõ. Êàð­âè­ëèþ è âûïàë æðå­áèé âîå­âàòü â Ýòðó­ðèè, êàê òîãî è õîòå­ëîñü åãî âîè­íàì, êîòî­ðûì óæå íåâ­ìî÷ü áûëî òåð­ïåòü õîëî­äà â Ñàì­íèè.

(12) Ó Ñåïè­íà Ïàïè­ðèé âñòðå­òèë ñîïðî­òèâ­ëå­íèå áîëåå ñèëü­íî­ãî ïðî­òèâ­íè­êà. Ïðè­øëîñü íå ðàç áèòü­ñÿ è â ñòðîþ, è â ïîõî­äå, è ïîä ñòå­íà­ìè ãîðî­äà, îòðà­æàÿ âðà­æå­ñêèå âûëàç­êè. Ýòî áûëà äàæå íå îñà­äà, à âîé­íà íà ðàâ­íûõ, èáî ñàì­íè­òû íå ñòîëü­êî ïðÿ­òà­ëèñü çà óêðåï­ëå­íè­ÿ­ìè, ñêîëü­êî ñàìè ñ îðó­æè­åì â ðóêàõ çàùè­ùà­ëè ñòå­íû ãîðî­äà. (13) È âñå-òàêè êîí­ñóë ïðè­íóäèë íåïðè­ÿ­òå­ëÿ ñåñòü â îñà­äó, à çàòåì ñèëîé è õèò­ðî­ñòüþ âçÿë ãîðîä. (14)  çàõâà­÷åí­íîì ãîðî­äå ðàçî­çëåí­íûå ðèì­ëÿíå ó÷è­íè­ëè íåîáû­÷àé­íî æåñòî­êóþ ðåç­íþ: ïåðå­áè­òî áûëî ñåìü òûñÿ÷ ÷åòû­ðå­ñòà ÷åëî­âåê, à â ïëåí âçÿ­ëè ÷óòü ìåíü­øå òðåõ òûñÿ÷. Äîáû­÷à, îñî­áåí­íî áîãà­òàÿ, îòòî­ãî ÷òî ñàì­íè­òû ñîñðå­äîòî­÷è­ëè ñâîå èìó­ùå­ñòâî â íåìíî­ãèõ ãîðî­äàõ, áûëà îòäà­íà âîè­íàì.

45. Lit­te­rae con­su­lum in­gen­ti lae­ti­tia et in cu­ria et in con­tio­ne audi­tae, et quad­ri­dui suppli­ca­tio­ne pub­li­cum gau­dium pri­va­tis stu­diis ce­leb­ra­tum est. [2] Nec po­pu­lo Ro­ma­no mag­na so­lum sed pe­rop­por­tu­na etiam ea vic­to­ria fuit, quia per idem for­te tem­pus re­bel­las­se Et­rus­cos al­la­tum est. [3] Su­bi­bat co­gi­ta­tio ani­mum quo­nam mo­do to­le­ra­bi­lis fu­tu­ra Et­ru­ria fuis­set si quid in Sam­nio ad­ver­si eve­nis­set, quae co­niu­ra­tio­ne Sam­ni­tium erec­ta, quo­niam am­bo con­su­les om­nis­que Ro­ma­na vis aver­sa in Sam­nium es­set, oc­cu­pa­tio­nem po­pu­li Ro­ma­ni pro oc­ca­sio­ne re­bel­lan­di ha­buis­set.

[4] Le­ga­tio­nes so­cio­rum, a M. Ati­lio prae­to­re in se­na­tum intro­duc­tae, que­re­ban­tur uri ac vas­ta­ri ag­ros a fi­ni­ti­mis Et­rus­cis quod des­cis­ce­re a po­pu­lo Ro­ma­no nol­lent, [5] ob­tes­ta­ban­tur­que pat­res conscrip­tos ut se a vi at­que iniu­ria com­mu­nium hos­tium tu­ta­ren­tur. Res­pon­sum le­ga­tis cu­rae se­na­tui fu­tu­rum ne so­cios fi­dei suae pae­ni­te­ret: Et­rus­co­rum pro­pe­diem ean­dem for­tu­nam quam Sam­ni­tium fo­re. [6] Seg­nius ta­men, quod ad Et­ru­riam at­ti­ne­bat, ac­ta res es­set, ni Fa­lis­cos quo­que, qui per mul­tos an­nos in ami­ci­tia fue­rant, al­la­tum fo­ret ar­ma Et­rus­cis iun­xis­se. [7] Hui­us pro­pin­qui­tas po­pu­li acuit cu­ram pat­ri­bus, ut fe­tia­les mit­ten­dos ad res re­pe­ten­das cen­se­rent; qui­bus non red­di­tis ex auc­to­ri­ta­te pat­rum ius­su po­pu­li bel­lum Fa­lis­cis in­dic­tum est [8] ius­si­que con­su­les sor­ti­ri uter ex Sam­nio in Et­ru­riam cum exer­ci­tu tran­si­ret.

[9] Iam Car­vi­lius Ve­liam et Pa­lum­bi­num et Her­cu­la­neum ex Sam­ni­ti­bus ce­pe­rat, Ve­liam intra pau­cos dies, Pa­lum­bi­num eodem quo ad mu­ros ac­ces­sit. [10] Ad Her­cu­la­neum etiam sig­nis con­la­tis an­ci­pi­ti proe­lio et cum maio­re sua quam hos­tium iac­tu­ra di­mi­ca­vit; castris dein­de po­si­tis moe­ni­bus hos­tem inclu­sit; op­pug­na­tum op­pi­dum cap­tum­que. [11] In his tri­bus ur­bi­bus cap­ta aut cae­sa ad de­cem mi­lia ho­mi­num, ita ut par­vo ad­mo­dum plu­res ca­pe­ren­tur. Sor­tien­ti­bus pro­vin­cias con­su­li­bus Et­ru­ria Car­vi­lio eve­nit se­cun­dum vo­ta mi­li­tum, qui vim fri­go­ris iam in Sam­nio non pa­tie­ban­tur. [12] Pa­pi­rio ad Sae­pi­num maior vis hos­tium res­ti­tit. Sae­pe in acie, sae­pe in ag­mi­ne, sae­pe cir­ca ip­sam ur­bem ad­ver­sus erup­tio­nes hos­tium pug­na­tum. Nec ob­si­dio sed bel­lum ex aequo erat; non enim mu­ris ma­gis se Sam­ni­tes quam ar­mis ac vi­ris moe­nia tu­ta­ban­tur. [13] Tan­dem pug­nan­do in ob­si­dio­nem ius­tam coe­git hos­tes ob­si­den­do­que vi at­que ope­ri­bus ur­bem ex­pug­na­vit. [14] Ita­que ab ira plus cae­dis edi­tum cap­ta ur­be; sep­tem mi­lia quad­rin­gen­ti cae­si, cap­ta mi­nus tria mi­lia ho­mi­num. Prae­da, quae plu­ri­ma fuit con­ges­tis Sam­ni­tium re­bus in ur­bes pau­cas, mi­li­ti con­ces­sa est.

ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
1260010226 1260010229 1260010318 1364001046 1364001047 1364002100