Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
45. (1) Ñ âåëèêîé ðàäîñòüþ áûëî âûñëóøàíî êîíñóëüñêîå ïîñëàíèå è â êóðèè è â ñîáðàíèè, è âñåîáùóþ ðàäîñòü êàæäûé óñåðäíî îòïðàçäíîâàë â ÷åòûðåõäíåâíûõ ìîëåáñòâèÿõ. (2) Äëÿ ðèìñêîãî íàðîäà ýòà ïîáåäà áûëà íå òîëüêî âåëèêîþ, íî è î÷åíü ñâîåâðåìåííîé, èáî êàê ðàç òîãäà ïðèøëî èçâåñòèå î íîâîì âîññòàíèè ýòðóñêîâ. (3) È òàêàÿ ìûñëü ïðèõîäèëà íà óì: ÷òî åñëè á â Ñàìíèè ñëó÷èëàñü êàêàÿ íåóäà÷à, êàê áûëî áû òîãäà âûäåðæàòü íàòèñê ýòðóñêîâ, âîîäóøåâëåííûõ ñãîâîðîì ñàìíèòîâ è âîñïîëüçîâàâøèõñÿ ïîõîäîì îáîèõ êîíñóëîâ ñî âñåì ðèìñêèì âîéñêîì â Ñàìíèé, ÷òîáû âíîâü âîññòàòü, ïîêà ðèìñêèå ñèëû îòâëå÷åíû? (4) Ïîñîëüñòâà îò ñîþçíèêîâ, êîòîðûå ïðåòîð Ìàðê Àòèëèé ââåë â ñåíàò, æàëîâàëèñü íà ñîñåäåé-ýòðóñêîâ, ñæèãàâøèõ è ðàçîðÿâøèõ èõ ïîëÿ çà îòêàç îòëîæèòüñÿ îò ðèìñêîãî íàðîäà, (5) è óìîëÿëè îòöîâ-ñåíàòîðîâ î çàùèòå îò íàñèëèÿ è îáèä, ÷èíèìûõ âðàãîì. Ïîñëàì îòâå÷àëè, ÷òî ñåíàò ïîçàáîòèòñÿ, ÷òîáû ñîþçíèêàì íå ïðèøëîñü æàëåòü î ñâîåé âåðíîñòè, è ýòðóñêîâ â ñêîðîì âðåìåíè æäåò ó÷àñòü ñàìíèòîâ. (6) È âñå-òàêè ýòðóññêàÿ âîéíà îòòÿíóëàñü áû íàäîëãî, åñëè á íå èçâåñòèå î òîì, ÷òî óæå è ôàëèñêè, ìíîãèå ãîäû äðóæåñòâåííûå Ðèìó, âìåñòå ñ ýòðóñêàìè òîæå âçÿëèñü çà îðóæèå. (7) Íàðîä ýòîò æèë ïîáëèçîñòè, òàê ÷òî îòöû ñåíàòîðû âñòðåâîæèëèñü è ïîñòàíîâèëè îòïðàâèòü ôåöèàëîâ ñ òðåáîâàíèåì âîçìåùåíèÿ; åãî íå ïîñëåäîâàëî, è òîãäà ñ îäîáðåíèÿ ñåíàòà è ïî âîëå íàðîäà ôàëèñêàì îáúÿâèëè ñ.502 âîéíó, (8) à êîíñóëàì áûëî ïðèêàçàíî ðåøèòü æðåáèåì, êîìó èç íèõ âåñòè âîéñêî èç Ñàìíèÿ â Ýòðóðèþ. (9) Êàðâèëèé óæå îòíÿë ó ñàìíèòîâ Âåëèþ, Ïàëóìáèí è Ãåðêóëàíóì, ïðè÷åì Âåëèþ âñåãî çà íåñêîëüêî äíåé, à Ïàëóìáèí — ñðàçó æå, êàê ïîäîøåë ê ñòåíàì. (10) Ïðè Ãåðêóëàíóìå áûëî äàæå äàíî ñðàæåíèå, øåäøåå ñ ïåðåìåííûì óñïåõîì è ñ ïîòåðÿìè áîëüøèìè, ÷åì ó ïðîòèâíèêà; òîãäà, ðàçáèâøè ëàãåðü, êîíñóë çàïåð âðàãà çà ãîðîäñêèìè óêðåïëåíèÿìè, è ïîñëå îñàäû êðåïîñòü áûëà âçÿòà. (11)  òðåõ ýòèõ ãîðîäàõ áûëî âçÿòî â ïëåí èëè óáèòî îêîëî äåñÿòè òûñÿ÷ ÷åëîâåê, ïðè÷åì ïëåííûõ áûëî ÷óòü áîëüøå, ÷åì óáèòûõ. Êàðâèëèþ è âûïàë æðåáèé âîåâàòü â Ýòðóðèè, êàê òîãî è õîòåëîñü åãî âîèíàì, êîòîðûì óæå íåâìî÷ü áûëî òåðïåòü õîëîäà â Ñàìíèè. (12) Ó Ñåïèíà Ïàïèðèé âñòðåòèë ñîïðîòèâëåíèå áîëåå ñèëüíîãî ïðîòèâíèêà. Ïðèøëîñü íå ðàç áèòüñÿ è â ñòðîþ, è â ïîõîäå, è ïîä ñòåíàìè ãîðîäà, îòðàæàÿ âðàæåñêèå âûëàçêè. Ýòî áûëà äàæå íå îñàäà, à âîéíà íà ðàâíûõ, èáî ñàìíèòû íå ñòîëüêî ïðÿòàëèñü çà óêðåïëåíèÿìè, ñêîëüêî ñàìè ñ îðóæèåì â ðóêàõ çàùèùàëè ñòåíû ãîðîäà. (13) È âñå-òàêè êîíñóë ïðèíóäèë íåïðèÿòåëÿ ñåñòü â îñàäó, à çàòåì ñèëîé è õèòðîñòüþ âçÿë ãîðîä. (14)  çàõâà÷åííîì ãîðîäå ðàçîçëåííûå ðèìëÿíå ó÷èíèëè íåîáû÷àéíî æåñòîêóþ ðåçíþ: ïåðåáèòî áûëî ñåìü òûñÿ÷ ÷åòûðåñòà ÷åëîâåê, à â ïëåí âçÿëè ÷óòü ìåíüøå òðåõ òûñÿ÷. Äîáû÷à, îñîáåííî áîãàòàÿ, îòòîãî ÷òî ñàìíèòû ñîñðåäîòî÷èëè ñâîå èìóùåñòâî â íåìíîãèõ ãîðîäàõ, áûëà îòäàíà âîèíàì. |
45. Litterae consulum ingenti laetitia et in curia et in contione auditae, et quadridui supplicatione publicum gaudium privatis studiis celebratum est. [2] Nec populo Romano magna solum sed peropportuna etiam ea victoria fuit, quia per idem forte tempus rebellasse Etruscos allatum est. [3] Subibat cogitatio animum quonam modo tolerabilis futura Etruria fuisset si quid in Samnio adversi evenisset, quae coniuratione Samnitium erecta, quoniam ambo consules omnisque Romana vis aversa in Samnium esset, occupationem populi Romani pro occasione rebellandi habuisset. [4] Legationes sociorum, a M. Atilio praetore in senatum introductae, querebantur uri ac vastari agros a finitimis Etruscis quod desciscere a populo Romano nollent, [5] obtestabanturque patres conscriptos ut se a vi atque iniuria communium hostium tutarentur. Responsum legatis curae senatui futurum ne socios fidei suae paeniteret: Etruscorum propediem eandem fortunam quam Samnitium fore. [6] Segnius tamen, quod ad Etruriam attinebat, acta res esset, ni Faliscos quoque, qui per multos annos in amicitia fuerant, allatum foret arma Etruscis iunxisse. [7] Huius propinquitas populi acuit curam patribus, ut fetiales mittendos ad res repetendas censerent; quibus non redditis ex auctoritate patrum iussu populi bellum Faliscis indictum est [8] iussique consules sortiri uter ex Samnio in Etruriam cum exercitu transiret. [9] Iam Carvilius Veliam et Palumbinum et Herculaneum ex Samnitibus ceperat, Veliam intra paucos dies, Palumbinum eodem quo ad muros accessit. [10] Ad Herculaneum etiam signis conlatis ancipiti proelio et cum maiore sua quam hostium iactura dimicavit; castris deinde positis moenibus hostem inclusit; oppugnatum oppidum captumque. [11] In his tribus urbibus capta aut caesa ad decem milia hominum, ita ut parvo admodum plures caperentur. Sortientibus provincias consulibus Etruria Carvilio evenit secundum vota militum, qui vim frigoris iam in Samnio non patiebantur. [12] Papirio ad Saepinum maior vis hostium restitit. Saepe in acie, saepe in agmine, saepe circa ipsam urbem adversus eruptiones hostium pugnatum. Nec obsidio sed bellum ex aequo erat; non enim muris magis se Samnites quam armis ac viris moenia tutabantur. [13] Tandem pugnando in obsidionem iustam coegit hostes obsidendoque vi atque operibus urbem expugnavit. [14] Itaque ab ira plus caedis editum capta urbe; septem milia quadringenti caesi, capta minus tria milia hominum. Praeda, quae plurima fuit congestis Samnitium rebus in urbes paucas, militi concessa est. |