История Рима от основания города

Книга XXIV, гл. 14

14. Is­dem die­bus et Q. Fa­bius con­sul ad Ca­si­li­num temptan­dum, quod prae­si­dio Pu­ni­co te­ne­ba­tur, ve­nit et ad Be­ne­ven­tum ve­lut ex com­po­si­to par­te al­te­ra Han­no ex Brut­tiis cum mag­na pe­di­tum equi­tum­que ma­nu, al­te­ra Ti. Grac­chus ab Lu­ce­ria ac­ces­sit. [2] Qui pri­mo op­pi­dum intra­vit, dein­de, ut Han­no­nem tria mi­lia fer­me ab ur­be ad Ca­lo­rem flu­vium castra po­suis­se et in­de ag­rum po­pu­la­ri audi­vit, et ip­se eg­res­sus moe­ni­bus mil­le fer­me pas­sus ab hos­te castra lo­cat. Ibi con­tio­nem mi­li­tum ha­buit. [3] Le­gio­nes mag­na ex par­te vo­lo­num ha­be­bat, qui iam al­te­rum an­num li­ber­ta­tem ta­ci­te me­re­ri quam pos­tu­la­re pa­lam ma­lue­rant. Sen­se­rat ta­men hi­ber­nis eg­re­diens mur­mur in ag­mi­ne es­se quae­ren­tium, en um­quam li­be­ri mi­li­ta­tu­ri es­sent, [4] scrip­se­rat­que se­na­tui non tam quid de­si­de­ra­rent quam quid me­ruis­sent: bo­na for­ti­que ope­ra eorum se ad eam diem usum, ne­que ad exemplum ius­ti mi­li­tis quic­quam eis prae­ter li­ber­ta­tem dees­se. [5] De eo per­mis­sum ip­si erat fa­ce­ret quod e re pub­li­ca du­ce­ret es­se. Ita­que pri­us­quam cum hos­te ma­num con­se­re­ret, pro­nun­tiat tem­pus ve­nis­se eis li­ber­ta­tis quam diu spe­ras­sent po­tiun­dae; [6] pos­te­ro die sig­nis con­la­tis di­mi­ca­tu­rum pu­ro ac pa­ten­ti cam­po, ubi si­ne ul­lo in­si­dia­rum me­tu ve­ra vir­tu­te ge­ri res pos­set. [7] Qui ca­put hos­tis ret­tu­lis­set, eum se ex­templo li­be­rum ius­su­rum es­se; qui lo­co ces­sis­set, in eum ser­vi­li suppli­cio ani­mad­ver­su­rum; suam cui­que for­tu­nam in ma­nu es­se. [8] Li­ber­ta­tis auc­to­rem eis non se fo­re so­lum, sed con­su­lem M. Mar­cel­lum, sed uni­ver­sos pat­res, quos con­sul­tos ab se de li­ber­ta­te eorum si­bi per­mi­sis­se. [9] Lit­te­ras in­de con­su­lis ac se­na­tus con­sul­tum re­ci­ta­vit; ad quae cla­mor cum in­gen­ti ad­sen­su est sub­la­tus. Pug­nam pos­ce­bant sig­num­que ut da­ret ex­templo fe­ro­ci­ter insta­bant. [10] Grac­chus proe­lio in pos­te­rum diem pro­nun­tia­to con­tio­nem di­mi­sit. Mi­li­tes lae­ti, prae­ci­pue qui­bus mer­ces na­va­tae in unum diem ope­rae li­ber­tas fu­tu­ra erat, ar­mis ex­pe­dien­dis diei re­li­cum con­su­munt.