Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì è Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1940/1984. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
15. (1) Íà ñëåäóþùèé äåíü îíè, òîëüêî ïðîòðóáèëè òðóáû, ïåðâûìè â ïîëíîé ãîòîâíîñòè ñîáðàëèñü ó ïàëàòêè êîìàíäóþùåãî. Ïî âîñõîäå ñîëíöà Ãðàêõ âûâåë èõ â áîåâîì ñòðîþ; íå ñîáèðàëèñü îòêëàäûâàòü ñðàæåíèÿ è âðàãè. (2) Ó íèõ áûëî ñåìíàäöàòü òûñÿ÷ ïåõîòû (ïðåèìóùåñòâåííî áðóòòèéöû è ëóêàíöû) è òûñÿ÷à äâåñòè âñàäíèêîâ, ïî÷òè âñå ìàâðû, à çàòåì íóìèäèéöû; èòàëèéöåâ áûëî ñîâñåì ìàëî. (3) Ñðàæàëèñü óïîðíî è äîëãî.  òå÷åíèå ÷åòûðåõ ÷àñîâ ñðàæåíèå îñòàâàëîñü íåðåøåííûì. Ïîáåäå ðèìëÿí áîëüøå âñåãî ìåøàëî îáåùàíèå ñâîáîäû çà ãîëîâó âðàãà: (4) õðàáðåö, óáèâøèé âðàãà, âî-ïåðâûõ, òåðÿë âðåìÿ, îòðåçàÿ ãîëîâó â ñóìàòîõå è áåñïîðÿäêå áîÿ; à çàòåì ïðàâàÿ ðóêà ó íåãî áûëà çàíÿòà ýòîé ãîëîâîé è îí íå ìîã ïðîÿâèòü ñåáÿ â ïîëíîé ìåðå; âîåâàòü ïðåäîñòàâëÿëîñü âÿëûì òðóñàì. (5) Âîåííûå òðèáóíû äîëîæèëè Ãðàêõó: íèêòî íå íàïàäàåò íà âðàãà, ñòîÿùåãî íà íîãàõ, âîèíû, áóäòî ïàëà÷è, êðîìñàþò ëåæàùèõ è îòðóáàþò èì ãîëîâû, íå ìå÷è ó íèõ â ðóêàõ — ÷åëîâå÷åñêèå ãîëîâû. Ãðàêõ íåìåäëåííî ïðèêàçàë áðîñèòü ãîëîâû è ðèíóòüñÿ íà âðàãà: (6) äîáëåñòü ñîëäàò î÷åâèäíà è çàìå÷àòåëüíà; òàêèõ óäàëüöîâ íåñîìíåííî æäåò ñâîáîäà. Ñðàæåíèå âîçîáíîâèëîñü; íà âðàãà âûïóñòèëè êîííèöó. (7) Íóìèäèéöû íå äðîãíóëè; ó âñàäíèêîâ è ó ïåõîòèíöåâ çàâÿçàëñÿ æàðêèé áîé; èñõîä ñðàæåíèÿ îïÿòü ñòàë ñîìíèòåëüíûì. Ïîëêîâîäöû — è ðèìëÿíèí è ïóíèåö — îñûïàëè ïðîòèâíèêà áðàíüþ: ðèìëÿíèí êîðèë áðóòòèéöåâ è ëóêàíöåâ, ñòîëüêî ðàç ïîáåæäåííûõ è ïîêîðåííûõ åãî ïðåäêàìè, ïóíèåö íàçûâàë ðèìñêèõ ñîëäàò ðàáàìè, æàëêèìè êîëîäíèêàìè. (8) Ãðàêõ íàêîíåö îáúÿâèë: åñëè â ýòîò äåíü âðàã íå áóäåò ðàçáèò è îáðàùåí â áåãñòâî, òî íå÷åãî è íàäåÿòüñÿ íà ñâîáîäó. |
15. Postero die ubi signa coeperunt canere, primi omnium parati instructique ad praetorium conveniunt. Sole orto Gracchus in aciem copias educit; nec hostes moram dimicandi fecerunt. [2] Decem septem milia peditum erant, maxima ex parte Bruttii ac Lucani, equites mille ducenti, inter quos pauci admodum Italici, ceteri Numidae fere omnes Maurique. [3] Pugnatum est et acriter et diu; quattuor horis neutro inclinata est pugna. Nec alia magis Romanum impediebat res quam capita hostium pretia libertatis facta; [4] nam ut quisque hostem inpigre occiderat, primum capite aegre inter turbam tumultumque abscidendo terebat tempus; deinde occupata dextra tenendo caput fortissimus quisque pugnator esse desierat, segnibus ac timidis tradita pugna erat. [5] Quod ubi tribuni militum Graccho nuntiaverunt, neminem stantem iam vulnerari hostem, carnificari iacentes, et in dextris militum pro gladiis humana capita esse, signum dari propere iussit, proicerent capita invaderentque hostem: [6] claram satis et insignem virtutem esse nec dubiam libertatem futuram strenuis viris. Tum redintegrata pugna est, et eques etiam in hostes emissus. [7] Quibus cum inpigre Numidae occurrissent, nec segnior equitum quam peditum pugna esset, iterum in dubium adducta res. Cum utrimque duces, Romanus Bruttium Lucanumque totiens a maioribus suis victos subactosque, Poenus mancipia Romana et ex ergastulo militem verbis obtereret, [8] postremo pronuntiat Gracchus esse nihil quod de libertate sperarent, nisi eo die fusi fugatique hostes essent. |