Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXVI, ãë. 48

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì Ì., «Íàóêà», 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ — Â. Ì. Ñìèðèí.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1950/1995.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

48. (1)  òîò äåíü Ñöè­ïè­îí ïðè­êà­çàë Ãàþ Ëåëèþ è ìîðÿ­êàì îõðà­íÿòü ãîðîä, (2) à ñàì îòâåë ëåãè­î­íû â ëàãåðü, ïóñòü îòäîõ­íóò ñîë­äà­òû, êîòî­ðûå çà îäèí òàêîé äåíü âûïîë­íè­ëè òðóäû öåëîé âîé­íû: âåäü îíè è ñðà­æà­ëèñü â ñòðîþ, è ñ òàêèì òðóäîì ïðè òàêîé îïàñ­íî­ñòè áðà­ëè ãîðîä, è, âçÿâ ãîðîä, ñðà­æà­ëèñü â íåâû­ãîä­íûõ óñëî­âè­ÿõ ñ óêðûâ­øè­ìè­ñÿ â êðå­ïî­ñòè. (3) Íà ñëå­äóþ­ùèé äåíü ñîçâàë îí ñîë­äàò è ìîðÿ­êîâ. Ïðåæ­äå âñå­ãî îí âîçäàë õâà­ëó è ïðè­íåñ áëà­ãî­äàð­íîñòü áåñ­ñìåðò­íûì áîãàì, êîòî­ðûå çà îäèí äåíü íå òîëü­êî ñäå­ëà­ëè åãî õîçÿ­è­íîì áîãà­òåé­øå­ãî èç âñåõ ãîðî­äîâ Èñïà­íèè, íî è åùå äî òîãî ñîáðà­ëè â íåì áîãàò­ñòâà âñåé Èñïà­íèè è Àôðè­êè, ÷òîáû íè÷å­ãî íå îñòà­ëîñü âðà­ãàì, à âñå áûëî ñîõðà­íå­íî äëÿ íåãî è åãî âîé­ñêà. (4) Çàòåì îí ïîõâà­ëèë âîè­íîâ çà ìóæå­ñòâî: èõ íå èñïó­ãà­ëè íè âûëàç­êà âðà­ãîâ, íè âûñîòà ñòåí, íè íåçíà­êî­ìîå èì äíî ëàãó­íû, íè óêðåï­ëå­íèå íà âûñî­êîì õîë­ìå, íè õîðî­øî çàùè­ùåí­íàÿ êðå­ïîñòü: îíè ñîêðó­øè­ëè è ïðå­îäî­ëå­ëè âñå ïðå­ãðà­äû. (5) È õîòÿ êàæ­äî­ìó ñîë­äà­òó îáÿ­çàí îí âñåì, íî ïîëó­÷èòü «ñòåí­íîé âåíîê» óäî­ñòî­èò­ñÿ òîò, êòî ïåð­âûì âçî­øåë íà ñòå­íó: ïóñòü îáú­ÿâèò­ñÿ òîò, êòî ñ÷è­òà­åò ñåáÿ äîñòîé­íûì ýòî­ãî ïî÷åò­íî­ãî äàðà. (6) Îáú­ÿâè­ëèñü äâîå: Êâèíò Òðå­áåë­ëèé, öåí­òó­ðè­îí ÷åò­âåð­òî­ãî ëåãè­î­íà, è ìîðÿê Ñåêñò Äèãè­òèé. Îíè îæå­ñòî­÷åí­íî ñïî­ðè­ëè, (7) íî åùå áîëü­øå âîë­íî­âà­ëèñü òå, êòî ïðåä­ñòàâ­ëÿë ñòî­ðî­íó êàæ­äî­ãî: ìîðÿ­êîâ ïîä­äåð­æè­âàë Ãàé Ëåëèé, íà÷àëü­íèê ôëîòà, ëåãè­î­íå­ðîâ — Ìàðê Ñåì­ï­ðî­íèé Òóäè­òàí. (8) Íåìíî­ãî­ãî íåäî­ñòà­âà­ëî äëÿ ìÿòå­æà, íî Ñöè­ïè­îí çàÿâèë, ÷òî îí íàçíà­÷à­åò òðåõ òðå­òåé­ñêèõ ñóäåé, êîòî­ðûå, ðàçî­áðàâ äåëî è âûñëó­øàâ ñâèäå­òå­ëåé, ðåøàò, êòî èç íèõ ïåð­âûì âçî­øåë íà ñòå­íó. (9) Îò îáå­èõ ñòî­ðîí ïðè­ãëà­øå­íû áûëè Ãàé Ëåëèé è Ìàðê Ñåì­ï­ðî­íèé, òðåòüèì áûë Ïóá­ëèé Êîð­íå­ëèé Êàâ­äèí, ÷åëî­âåê ñòî­ðîí­íèé. Ñöè­ïè­îí âåëåë èì âî âñåì ðàçî­áðàòü­ñÿ. (10) Âîë­íå­íèå ðîñ­ëî — îò ïîêà­çà­íèé îòñòðà­íå­íû áûëè äîñòîé­íåé­øèå ëþäè, íå ñòîëü­êî ñ.270 ïîä­äåð­æè­âàâ­øèå, ñêîëü­êî óìå­ðÿâ­øèå ïðè­òÿ­çà­íèÿ ñòî­ðîí. (11) Òîãäà Ãàé Ëåëèé îñòà­âèë ñîâå­ùà­íèå è, ïîäîé­äÿ ê Ñöè­ïè­î­íó, ñèäåâ­øå­ìó íà òðè­áó­íà­ëå, îáú­ÿñ­íèë, ÷òî ñòî­ðî­íû ïðè ðàç­áè­ðà­òåëü­ñòâå âåäóò ñåáÿ áåñ­÷èí­íî — ñêî­ðî äîé­äåò äî ðóêî­ïàø­íîé, à åñëè äàæå îáîé­äåò­ñÿ áåç äðà­êè, òî âñå ðàâ­íî áóäåò äàí ñàìûé ãíóñ­íûé ïðè­ìåð — âåäü ëîæüþ è êëÿò­âî­ïðå­ñòóï­ëå­íè­åì äîáè­âà­þò­ñÿ íàãðà­äû çà äîá­ëåñòü. (12) Òóò ñòî­ÿò ëåãè­î­íå­ðû, òàì — ìîðÿ­êè; òå è äðó­ãèå ãîòî­âû ïîêëÿñòü­ñÿ âñå­ìè áîãà­ìè â èñòèí­íî­ñòè òîãî, ÷òî èì íå ñòîëü­êî èçâåñò­íî, ñêîëü­êî æåëàí­íî. Îíè íàâëå­êà­þò ïðî­êëÿ­òèå êëÿò­âî­ïðå­ñòóï­ëå­íèÿ íå òîëü­êî íà ñåáÿ ñàìèõ, íî íà îðëîâ è çíà­ìå­íà: îíè êîùóí­ñò­âó­þò. (13) Îí, Ãàé Ëåëèé, ãîâî­ðèò ýòî Ñöè­ïè­î­íó ñ âåäî­ìà è ñîãëà­ñèÿ Ïóá­ëèÿ Êîð­íå­ëèÿ è Ìàð­êà Ñåì­ï­ðî­íèÿ. Ñöè­ïè­îí, ïîáëà­ãî­äà­ðèâ Ëåëèÿ, ñîçâàë ñîë­äàò è ïðî­âîç­ãëà­ñèë: îí óäî­ñòî­âå­ðèë­ñÿ — Êâèíò Òðå­áåë­ëèé è Ñåêñò Äèãè­òèé îäíî­âðå­ìåí­íî âçî­øëè íà ñòå­íó, è îí îáî­èõ íàãðàæ­äà­åò çà äîá­ëåñòü «ñòåí­íûì âåí­êîì». (14) Çàòåì îí íàãðà­äèë îñòàëü­íûõ ñîë­äàò ñîîò­âåò­ñò­âåí­íî çàñëó­ãàì êàæ­äî­ãî. Íàè­âûñ­øèõ ïîõâàë óäî­ñòî­èë­ñÿ Ãàé Ëåëèé, íà÷àëü­íèê ôëîòà, — Ñöè­ïè­îí ïðè­ðàâ­íÿë åãî ê ñåáå è äàðî­âàë çîëî­òîé âåíîê è òðèä­öàòü áûêîâ.

48. Eo die Sci­pio, C. Lae­lio cum so­ciis na­va­li­bus ur­bem cus­to­di­re ius­so, [2] ip­se in castra le­gio­nes re­du­xit fes­sos­que mi­li­tes om­ni­bus uno die bel­li ope­ri­bus, quip­pe qui et acie di­mi­cas­sent et ca­pien­da ur­be tan­tum la­bo­ris pe­ri­cu­li­que adis­sent et cap­ta cum iis qui in ar­cem con­fu­ge­rant ini­quo etiam lo­co pug­nas­sent, cu­ra­re cor­po­ra ius­sit. [3] Pos­te­ro die mi­li­ti­bus na­va­li­bus­que so­ciis con­vo­ca­tis pri­mum dis im­mor­ta­li­bus lau­des gra­tes­que egit, qui se non ur­bis so­lum opu­len­tis­si­mae om­nium in His­pa­nia uno die com­po­tem fe­cis­sent, sed an­te eo con­ges­sis­sent om­nis Af­ri­cae at­que His­pa­niae opes, ut ne­que hos­ti­bus quic­quam re­lin­que­re­tur, et si­bi ac suis om­nia su­pe­res­sent. [4] Mi­li­tum dein­de vir­tu­tem con­lau­da­vit quod eos non erup­tio hos­tium, non al­ti­tu­do moe­nium, non inexplo­ra­ta stag­ni va­da, non cas­tel­lum in al­to tu­mu­lo si­tum, non mu­ni­tis­si­ma arx de­ter­ruis­set quo mi­nus transcen­de­rent om­nia per­rum­pe­rentque. [5] Ita­que quam­quam om­ni­bus om­nia de­be­ret, prae­ci­puum mu­ra­lis co­ro­nae de­cus eius es­se qui pri­mus mu­rum as­cen­dis­set; pro­fi­te­re­tur qui se dig­num eo du­ce­ret do­no. [6] Duo pro­fes­si sunt, Q. Tre­bel­lius, cen­tu­rio le­gio­nis quar­tae, et Sex. Di­gi­tius, so­cius na­va­lis. Nec ip­si tam in­ter se ac­ri­ter con­ten­de­bant quam stu­dia ex­ci­ta­ve­rant uter­que sui cor­po­ris ho­mi­num. [7] So­ciis C. Lae­lius, prae­fec­tus clas­sis, le­gio­na­riis M. Sempro­nius Tu­di­ta­nus ade­rat. [8] Ea con­ten­tio cum pro­pe se­di­tio­nem ve­ni­ret, Sci­pio tris re­cu­pe­ra­to­res cum se da­tu­rum pro­nun­tias­set qui cog­ni­ta cau­sa tes­ti­bus­que audi­tis iudi­ca­rent uter prior in op­pi­dum transcen­dis­set, [9] C. Lae­lio et M. Sempro­nio, ad­vo­ca­tis par­tis ut­rius­que, P. Cor­ne­lium Cau­di­num de me­dio adie­cit eos­que tris re­cu­pe­ra­to­res con­si­de­re et cau­sam cog­nos­ce­re ius­sit. [10] Cum res eo maio­re age­re­tur cer­ta­mi­ne quod amo­ti tan­tae dig­ni­ta­tis non tam ad­vo­ca­ti quam mo­de­ra­to­res stu­dio­rum fue­rant, C. Lae­lius re­lic­to con­si­lio ad tri­bu­nal ad Sci­pio­nem ac­ce­dit, [11] eum­que do­cet rem si­ne mo­do ac mo­des­tia agi, ac pro­pe es­se ut ma­nus in­ter se con­fe­rant. Ce­te­rum, etiam si vis ab­sit, ni­hi­lo mi­nus de­tes­ta­bi­li exemplo rem agi, quip­pe ubi frau­de ac pe­riu­rio de­cus pe­ta­tur vir­tu­tis. [12] Sta­re hinc le­gio­na­rios mi­li­tes, hinc clas­si­cos, per om­nis deos pa­ra­tos iura­re ma­gis quae ve­lint quam quae sciant ve­ra es­se, et obstrin­ge­re pe­riu­rio non se so­lum suum­que ca­put, sed sig­na mi­li­ta­ria et aqui­las sac­ra­men­ti­que re­li­gio­nem. [13] Haec se ad eum de sen­ten­tia P. Cor­ne­lii et M. Sempro­nii de­fer­re. Sci­pio con­lau­da­to Lae­lio ad con­tio­nem ad­vo­ca­vit pro­nun­tia­vit­que se sa­tis com­per­tum ha­be­re Q. Tre­bel­lium et Sex. Di­gi­tium pa­ri­ter in mu­rum es­cen­dis­se, se­que eos am­bos vir­tu­tis cau­sa co­ro­nis mu­ra­li­bus do­na­re. [14] Tum re­li­quos prout cui­us­que me­ri­tum vir­tus­que erat do­na­vit; an­te om­nis C. Lae­lium prae­fec­tum clas­sis et om­ni ge­ne­re lau­dis si­bi­met ip­se aequa­vit et co­ro­na aurea ac tri­gin­ta bu­bus do­na­vit.

ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
1327007032 1327008059 1327009004 1364002649 1364002650 1364002651