Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà III, ãë. 61

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Ã. ×. Ãóñåéíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1922.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

61. (1) Ñî ñâî­åé ñòî­ðî­íû êîí­ñóë ïðè­çû­âàë ðèì­ëÿí ïîì­íèòü: â ýòîò äåíü îíè, ñâî­áîä­íûå, âïåð­âûå ñðà­æà­þò­ñÿ çà ñâî­áîä­íûé Ãîðîä, ïîáåäó îíè îäåð­æè­âà­þò äëÿ ñåáÿ, à íå ïðè­íî­ñÿò â äàð äåöåì­âè­ðàì. (2) È íå Àïïèé âåäåò èõ â áîé, à êîí­ñóë Âàëå­ðèé, ïîòî­ìîê îñâî­áî­äè­òå­ëåé íàðî­äà ðèì­ñêî­ãî è ñàì îñâî­áî­äè­òåëü106. Ïóñòü âñå óâèäÿò, ÷òî ïðåæ­íèå ñðà­æå­íèÿ áûëè ïðî­èã­ðà­íû ïî âèíå ïîë­êî­âîä­öåâ, à íå âîè­íîâ. (3) Ñòûä­íî, ñðà­æà­ÿñü ñ âðà­ãîì, âûêà­çû­âàòü ìåíü­øå õðàá­ðî­ñòè, ÷åì â áîðü­áå ñ ñîãðàæ­äà­íà­ìè, è ñòðà­øèòü­ñÿ ïîðà­áî­ùå­íèÿ äîìà, à íå íà âîéíå. (4)  ìèð­íîå âðå­ìÿ îïàñ­íîñòü ãðî­çè­ëà öåëî­ìóä­ðèþ îäíîé ëèøü Âåð­ãè­íèè è îïàñ­íà áûëà ïîõîòü ëèøü îäíî­ãî Àïïèÿ, à âîò åñëè âîåí­íîå ñ÷à­ñòüå îòâåð­íåò­ñÿ îò ðèì­ñêî­ãî âîé­ñêà, òî äåòÿì êàæ­äî­ãî ðèì­ëÿ­íè­íà áóäåò ãðî­çèòü îïàñ­íîñòü îò ìíî­ãèõ òûñÿ÷ âðà­ãîâ. (5) Îí, ñêà­çàë êîí­ñóë, íå õî÷åò ïðåä­ðå­êàòü, ÷åìó íå äàäóò ñëó­÷èòü­ñÿ Þïè­òåð è Ìàðñ â Ãîðî­äå, îñíî­âàí­íîì ïîä èõ ïîêðî­âè­òåëü­ñò­âîì. Îí ëèøü ïðè­çû­âà­åò ðèì­ëÿí âåð­íóòü ñëà­âó íåïî­êî­ëå­áè­ìî­ãî ìîãó­ùå­ñòâà íà Àâåí­òèí è Ñâÿ­ùåí­íóþ ãîðó, ãäå íåñêîëü­êî ìåñÿ­öåâ íàçàä îíè ïîëó­÷è­ëè ñâî­áî­äó, è ïîêà­çàòü âñåì, (6) ÷òî ðèì­ñêèå âîè­íû ïîñëå èçãíà­íèÿ äåöåì­âè­ðîâ — òå æå, ÷òî áûëè äî èõ èçáðà­íèÿ, à äîá­ëåñòü íàðî­äà ðèì­ñêî­ãî íå óìà­ëå­íà ðàâåí­ñò­âîì âñåõ ïåðåä çàêî­íîì. (7) Ñêà­çàâ ýòî ïåõî­òèí­öàì, êîí­ñóë ïîñïå­øèë ê âñàä­íè­êàì.

ñ.168 (8) «Âïå­ðåä, þíî­øè! Ïîêà­æè­òå ïåõî­òå, ÷òî äîá­ëå­ñòüþ âû ïðå­âîñ­õî­äè­òå åå òàê æå, êàê çâà­íüåì è ïî÷å­òîì!  ïåð­âîé ñòû÷­êå ïåõîòà ïîêî­ëå­áà­ëà íåïðè­ÿ­òå­ëÿ, íî ñ ïîëÿ áîÿ âðà­ãîâ ïðî­ãî́íèòå âû! Îíè íå âûäåð­æàò íàòèñ­êà è óæå òåïåðü êîëåá­ëþò­ñÿ âìå­ñòî òîãî, ÷òîá ñîïðî­òèâ­ëÿòü­ñÿ». (9) Âñàä­íè­êè ïðè­øïî­ðè­ëè êîíåé, ïóñòèâ èõ íà âðà­ãà, óæå ïîòðå­ïàí­íî­ãî â ñðà­æå­íèè ñ ïåõî­òèí­öà­ìè, ïðî­ðâà­ëè ïåðå­äî­âóþ ëèíèþ, âîðâà­ëèñü âî âðà­æå­ñêèé òûë, êóäà ÷àñòü êîí­íè­öû â îáú­åçä äîøëà íà ðûñÿõ, îòðå­çàÿ ïóòè îòñòóï­ëå­íèÿ òåì, êòî â ñòðà­õå ïûòàë­ñÿ áåæàòü ê ëàãå­ðþ. (10) Ïåõîòà âî ãëà­âå ñ ñàìèì êîí­ñó­ëîì áðî­ñà­åò âñå ñèëû íà çàõâàò ëàãå­ðÿ è ïîñëå êðî­âà­âî­ãî ïîáî­è­ùà çàâëà­äå­âà­åò áîãà­òîé äîáû­÷åé.

(11) Ñëóõ î ïîáåäå, äîñòèã­íóâ íå òîëü­êî Ãîðî­äà, íî è âîé­ñêà, âûñòó­ïèâ­øå­ãî ïðî­òèâ ñàáè­íÿí, âûçâàë ëèêî­âà­íèå â Ðèìå, à âîè­íîâ â ëàãå­ðå âäîõ­íî­âèë íà ñîñòÿ­çà­íüå ñ íèìè â ïîäâè­ãàõ. (12) Ìåë­êè­ìè ñòû÷­êà­ìè è íàáå­ãà­ìè Ãîðà­öèé óæå ïðè­ó÷èë ñâî­èõ âîè­íîâ áûòü áîëåå óâå­ðåí­íû­ìè â ñåáå è ïîìåíü­øå âñïî­ìè­íàòü î ïîçî­ðå ïîðà­æå­íèÿ ïîä ïðåä­âî­äè­òåëü­ñò­âîì äåöåì­âè­ðîâ; òàê â íåçíà­÷è­òåëü­íûõ ñòîëê­íî­âå­íè­ÿõ ðîñ­ëà è êðåï­ëà èõ íàäåæ­äà. (13) Ê òîìó æå, îáíàãëåâ­øèå ïîñëå ïðî­øëî­ãîä­íå­ãî óñïå­õà, ñàáè­íÿíå äðàç­íè­ëè ðèì­ëÿí âîïðî­ñà­ìè, ÷òî ýòî, ìîë, òå, òî÷­íî ðàç­áîé­íè­êè, øíû­ðÿ­þò òóäà-ñþäà è òðà­òÿò âðå­ìÿ íà ìíî­æå­ñòâî ìåë­êèõ ñòû­÷åê âìå­ñòî òîãî, ÷òîá äàòü îäíî, ðåøàþ­ùåå ñðà­æå­íèå. (14) Ïî÷å­ìó áû èì íå ñîé­òèñü â ÷èñòîì ïîëå è íå ïîïû­òàòü ñ÷à­ñòüÿ ðàçîì?

61. con­sul ex al­te­ra par­te Ro­ma­nos me­mi­nis­se iube­bat il­lo die pri­mum li­be­ros pro li­be­ra ur­be Ro­ma­na pug­na­re: si­bi­met ip­sis vic­tu­ros, non ut de­cem­vi­ro­rum vic­to­res prae­mium es­sent. [2] non Ap­pio du­ce rem ge­ri, sed con­su­le Va­le­rio, ab li­be­ra­to­ri­bus po­pu­li Ro­ma­ni or­to, li­be­ra­to­re ip­so. os­ten­de­rent prio­ri­bus proe­liis per du­ces, non per mi­li­tes ste­tis­se ne vin­ce­rent; [3] tur­pe es­se contra ci­ves plus ani­mi ha­buis­se quam contra hos­tes, et do­mi quam fo­ris ser­vi­tu­tem ma­gis ti­muis­se. [4] unam Ver­gi­niam fuis­se cui­us pu­di­ci­tiae in pa­ce pe­ri­cu­lum es­set, unum Ap­pium ci­vem pe­ri­cu­lo­sae li­bi­di­nis; at si for­tu­na bel­li incli­net, om­nium li­be­ris ab tot mi­li­bus hos­tium pe­ri­cu­lum fo­re; [5] nol­le omi­na­ri quae nec Iup­pi­ter nec Mars pa­ter pas­su­ri sint iis aus­pi­ciis con­di­tae ur­bi ac­ci­de­re. Aven­ti­ni Sac­ri­que mon­tis ad­mo­ne­bat, [6] ut ubi li­ber­tas par­ta es­set pau­cis an­te men­si­bus, eo im­pe­rium in­li­ba­tum re­fer­rent, os­ten­de­rentque ean­dem in­do­lem mi­li­ti­bus Ro­ma­nis post exac­tos de­cem­vi­ros es­se quae an­te crea­tos fue­rit, nec aequa­tis le­gi­bus im­mi­nu­tam vir­tu­tem po­pu­li Ro­ma­ni es­se. [7] haec ubi in­ter sig­na pe­di­tum dic­ta de­dit, avo­lat dein­de ad equi­tes: «agi­te, iuve­nes» in­quit, «praes­ta­te vir­tu­te pe­di­tem ut ho­no­re at­que or­di­ne praes­ta­tis. [8] pri­mo con­cur­su pe­des mo­vit hos­tem, pul­sum vos im­mis­sis equis exi­gi­te e cam­po. non sus­ti­ne­bunt im­pe­tum, et nunc cunctan­tur ma­gis quam re­sis­tunt.» [9] con­ci­tant equos per­mit­tuntque in hos­tem pe­destri iam tur­ba­tum pug­na et per­rup­tis or­di­ni­bus ela­ti ad no­vis­si­mam aciem, pars li­be­ro spa­tio cir­cum­vec­ti iam fu­gam un­di­que ca­pes­sen­tes ple­ros­que a castris aver­tunt prae­te­re­qui­tan­tes­que abster­rent. [10] pe­di­tum acies et con­sul ip­se vis­que om­nis bel­li fer­tur in castra, cap­tis­que cum in­gen­ti cae­de maio­re prae­da po­ti­tur.

[11] hui­us pug­nae fa­ma per­la­ta non in ur­bem mo­do sed in Sa­bi­nos ad al­te­rum exer­ci­tum, in ur­be lae­ti­tia ce­leb­ra­ta est, in castris ani­mos mi­li­tum ad aemu­lan­dum de­cus ac­cen­dit. [12] iam Ho­ra­tius eos ex­cur­sio­ni­bus proe­liis­que le­vi­bus ex­pe­riun­do ad­sue­fe­ce­rat si­bi po­tius fi­de­re quam me­mi­nis­se ig­no­mi­niae de­cem­vi­ro­rum duc­tu ac­cep­tae, par­va­que cer­ta­mi­na in sum­mam to­tius pro­fe­ce­rant spei. [13] nec ces­sa­bant Sa­bi­ni, fe­ro­ces ab re prio­re an­no be­ne ges­ta, la­ces­se­re at­que insta­re, ro­gi­tan­tes quid lat­ro­ci­nii mo­do pro­cur­san­tes pau­ci re­cur­ren­tes­que te­re­rent tem­pus et in mul­ta proe­lia par­va­que car­pe­rent sum­mam uni­us bel­li? [14] quin il­li congre­de­ren­tur acie incli­nan­dam­que se­mel for­tu­nae rem da­rent?

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 106Ñì.: III, 39, 3.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364000362 1364000363 1364000364