Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXVI, ãë. 49

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì Ì., «Íàóêà», 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ — Â. Ì. Ñìèðèí.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1950/1995.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ

49. (1) Ñöè­ïè­îí âåëåë ïîçâàòü çàëîæ­íè­êîâ-èñïàí­öåâ. Äîñà­äà áåðåò íàçû­âàòü èõ ÷èñ­ëî: ó îäíèõ ïèñà­òå­ëåé ÿ íàõî­æó, ÷òî èõ áûëî îêî­ëî òðåõ­ñîò206, ó äðó­ãèõ — òðè òûñÿ­÷è ñåìü­ñîò äâà­äöàòü ÷åòû­ðå; òàêîå æå ðàç­íî­ãëà­ñèå è â îñòàëü­íîì. (2) Îäèí ïèøåò, ÷òî êàð­ôà­ãåí­ñêî­ãî ãàð­íè­çî­íà áûëî äåñÿòü òûñÿ÷, äðó­ãîé — ñåìü, òðå­òèé207 — íå áîëü­øå äâóõ òûñÿ÷; â ïëåí âçÿ­òî, ñîãëàñ­íî îäíî­ìó208, äåñÿòü òûñÿ÷, ñîãëàñ­íî äðó­ãî­ìó, áîëü­øå äâà­äöà­òè ïÿòè. (3) Ñèëåí209, ãðå­÷å­ñêèé ïèñà­òåëü, ãîâî­ðèò, ÷òî çàõâà­òè­ëè îêî­ëî øåñòè­äå­ñÿ­òè áîëü­øèõ è ìàëûõ «ñêîð­ïè­î­íîâ»; Âàëå­ðèé Àíòè­àò210 — øåñòü òûñÿ÷ áîëü­øèõ è òðè­íà­äöàòü òûñÿ÷ ìàëûõ: ïðå­äå­ëà åãî âûìûñ­ëàì íåò. (4) Äàæå â èìå­íàõ ïîë­êî­âîä­öåâ åñòü ðàñ­õîæ­äå­íèÿ: áîëü­øèí­ñòâî ñ÷è­òà­åò íà÷àëü­íè­êîì ôëîòà Ëåëèÿ, íî íåêî­òî­ðûå — Ìàð­êà Þíèÿ Ñèëà­íà. (5) Íà÷àëü­íè­êà êàð­ôà­ãåí­ñêî­ãî ãàð­íè­çî­íà, ñäàâ­øå­ãî­ñÿ ðèì­ëÿ­íàì, Âàëå­ðèé Àíòè­àò íàçû­âà­åò Àðè­íîì, à äðó­ãèå ïèñà­òå­ëè — Ìàãî­íîì. (6) Ðàç­ëè÷­íî ÷èñ­ëî çàõâà­÷åí­íûõ êîðàá­ëåé, ðàç­ëè÷­íû ñóì­ìû çàõâà­÷åí­íûõ äåíåã è ñëèò­êîâ çîëîòà è ñåðåá­ðà. Åñëè íàäî ñ êåì-òî ñîãëà­øàòü­ñÿ, òî ïðàâ­äî­ïî­äîá­íåå ñðåä­íèå ÷èñ­ëà.

(7) Ñîçâàâ çàëîæ­íè­êîâ, Ñöè­ïè­îí ïðåæ­äå âñå­ãî óñïî­êî­èë èõ: (8) îíè òåïåðü âî âëà­ñòè ðèì­ñêî­ãî íàðî­äà, êîòî­ðûé ïðåä­ïî­÷è­òà­åò íå óñòðà­øàòü, à áëà­ãî­äå­òåëü­ñò­âî­âàòü è ïðè­âÿ­çû­âàòü ê ñåáå ÷óæèå íàðî­äû äîâå­ðè­åì è ñîþ­çà­ìè, à íå äåð­æàòü èõ â ïðè­ñêîðá­íîì ðàá­ñòâå. (9) Óçíàâ èìå­íà èõ ãîðî­äîâ, îí ïîä­ñ÷è­òàë, ñêîëü­êî ó íåãî ïëåí­íûõ, êàêî­ãî îíè ïëå­ìå­íè, è ïîñëàë ê íèì äîìîé: ïóñòü ïðè­õî­äÿò çà ñâî­è­ìè211. (10) Åñëè òóò æå ñëó­÷à­ëèñü ïîñëû êàêî­ãî-íèáóäü íàðî­äà, îí òóò æå âîç­âðà­ùàë èì èõ çåì­ëÿ­êîâ; îñòàëü­íûõ ïîðó­÷èë çàáîò­ëè­âî­ìó ïîïå­÷å­íèþ êâå­ñòî­ðà Ãàÿ Ôëà­ìè­íèÿ. (11) Ìåæ­äó òåì èç òîë­ïû çàëîæ­íè­êîâ âûñòó­ïè­ëà çíàò­íàÿ ñ.271 æåí­ùè­íà, ñóïðó­ãà Ìàí­äî­íèÿ, áðà­òà Èíäè­áè­ëè­ñà, öàðü­êà èëåð­ãå­òîâ; ïëà­÷à, ïàëà îíà ê íîãàì Ñöè­ïè­î­íà è çàêëè­íà­ëà åãî212: ïóñòü îí âíó­øèò èõ îõðàíå, ÷òî ñ æåí­ùè­íà­ìè íàäî îáðà­ùàòü­ñÿ ïî÷òè­òåëü­íåå è âíè­ìà­òåëü­íåå. (12) Ñöè­ïè­îí îòâå­òèë, ÷òî ó íèõ îòíûíå íè â ÷åì íå áóäåò íåäî­ñòàò­êà. «Äëÿ íàñ ýòî íåâàæ­íî, — ñêà­çà­ëà æåí­ùè­íà, — ÷åãî íå äîâîëü­íî â òàêîé ñóäü­áå! Ìîå­ìó äîñòî­èí­ñòâó æåí­ùè­íû íè÷òî íå óãðî­æà­åò: ÿ áîþñü çà ýòèõ ìîëî­äûõ äåâó­øåê». (13) Îêî­ëî íåå òîë­ïè­ëèñü äî÷å­ðè Èíäè­áè­ëè­ñà è äðó­ãèå ñòîëü æå çíàò­íûå äåâóø­êè; âñå â ðàñ­öâå­òå þíî­ñòè è êðà­ñîòû; âñå îíè ïî÷è­òà­ëè, êàê ìàòü, æåíó Ìàí­äî­íèÿ. (14) «Íè ÿ, íè íàðîä ðèì­ñêèé, — îòâå­òèë Ñöè­ïè­îí, — íå äîïó­ñòèì, ÷òîáû îñêîðá­ëå­íî áûëî òî, ÷òî ãäå-ëèáî ïî÷è­òà­åò­ñÿ ñâÿ­òû­íåé. (15) ß åùå âíè­ìà­òåëü­íåå îòíå­ñóñü ê âàì, óâà­æàÿ âàøå äîñòî­èí­ñòâî è ìóæå­ñòâî: è â áåäå íå çàáû­ëè î ÷åñòè ñâî­áîä­íîé æåí­ùè­íû». (16) Îí ïîðó­÷èë îõðà­íó èõ ÷åëî­âå­êó áåç­óïðå÷­íî­ìó è ïîñî­âå­òî­âàë åìó âåñòè ñåáÿ ñ ýòè­ìè æåí­ùè­íà­ìè òàê æå óâà­æè­òåëü­íî, êàê ñ æåíà­ìè è äî÷åðü­ìè ãîñòÿ.

49. Tum ob­si­des ci­vi­ta­tium His­pa­niae vo­ca­ri ius­sit; quo­rum quan­tus nu­me­rus fue­rit pi­get scri­be­re, quip­pe cum ali­bi tre­cen­tos fer­me, ali­bi tria mi­lia sep­tin­gen­tos vi­gin­ti quat­tuor fuis­se in­ve­niam. Aeque et alia in­ter auc­to­res discre­pant. [2] Prae­si­dium Pu­ni­cum ali­us de­cem, ali­us sep­tem, ali­us haud plus quam duum mi­lium fuis­se scri­bit. Cap­ta ali­bi de­cem mi­lia ca­pi­tum, ali­bi sup­ra quin­que et vi­gin­ti in­ve­nio. [3] Scor­pio­nes maio­res mi­no­res­que ad se­xa­gin­ta cap­tos scrip­se­rim, si auc­to­rem Grae­cum se­quar Si­le­num; si Va­le­rium An­tia­tem, maio­rum scor­pio­num sex mi­lia, mi­no­rum tre­de­cim mi­lia; adeo nul­lus men­tien­di mo­dus est. [4] Ne de du­ci­bus qui­dem con­ve­nit. Ple­ri­que Lae­lium prae­fuis­se clas­si, sunt qui M. Iuni­um Si­la­num di­cant; [5] Ari­nen prae­fuis­se Pu­ni­co prae­si­dio de­di­tum­que Ro­ma­nis An­tias Va­le­rius, Ma­go­nem alii scrip­to­res tra­dunt. [6] Non de nu­me­ro na­vium cap­ta­rum, non de pon­de­re auri at­que ar­gen­ti et re­dac­tae pe­cu­niae con­ve­nit. Si ali­quis ad­sen­ti­ri ne­ces­se est, me­dia si­mil­li­ma ve­ri sunt. [7] Ce­te­rum vo­ca­tis ob­si­di­bus pri­mum uni­ver­sos bo­num ani­mum ha­be­re ius­sit: [8] ve­nis­se enim eos in po­pu­li Ro­ma­ni po­tes­ta­tem, qui be­ne­fi­cio quam me­tu ob­li­ga­re ho­mi­nes ma­lit ex­te­ras­que gen­tis fi­de ac so­cie­ta­te iunctas ha­be­re quam tris­ti su­biec­tas ser­vi­tio. [9] Dein­de ac­cep­tis no­mi­ni­bus ci­vi­ta­tium re­cen­suit cap­ti­vos, quot cui­us­que po­pu­li es­sent, et nun­tios do­mum mi­sit ut ad suos quis­que re­ci­pien­dos ve­ni­ret. [10] Si qua­rum for­te ci­vi­ta­tium le­ga­ti ade­rant, eis prae­sen­ti­bus suos res­ti­tuit; ce­te­ro­rum cu­ram be­nig­ne tuen­do­rum C. Fla­mi­nio quaes­to­ri attri­buit.

[11] In­ter haec e me­dia tur­ba ob­si­dum mu­lier mag­no na­tu, Man­do­nii uxor, qui fra­ter In­di­bi­lis Iler­ge­tum re­gu­li erat, flens ad pe­des im­pe­ra­to­ris pro­cu­buit ob­tes­ta­ri­que coe­pit ut cu­ram cul­tum­que fe­mi­na­rum im­pen­sius cus­to­di­bus com­men­da­ret. [12] Cum Sci­pio ni­hil de­fu­tu­rum iis pro­fec­to di­ce­ret, tum rur­sus mu­lier «Haud mag­ni is­ta fa­ci­mus» in­quit; «quid enim huic for­tu­nae non sa­tis est? Alia me cu­ra aeta­tem ha­rum in­tuen­tem — nam ip­sa iam extra pe­ri­cu­lum iniu­riae mu­lieb­ris sum — sti­mu­lat». [13] Et aeta­te et for­ma flo­ren­tes cir­ca eam In­di­bi­lis fi­liae erant aliae­que no­bi­li­ta­te pa­ri, quae om­nes eam pro pa­ren­te co­le­bant. [14] Tum Sci­pio «Meae po­pu­li­que Ro­ma­ni dis­cip­li­nae cau­sa fa­ce­rem» in­quit «ne quid quod sanctum us­quam es­set apud nos vio­la­re­tur; [15] nunc ut id cu­rem in­pen­sius vestra quo­que vir­tus dig­ni­tas­que fa­cit, quae ne in ma­lis qui­dem ob­li­tae de­co­ris mat­ro­na­lis es­tis». [16] Spec­ta­tae dein­de in­teg­ri­ta­tis vi­ro tra­di­dit eas, tue­ri­que haud se­cus ve­re­cun­de ac mo­des­te quam hos­pi­tum co­niu­ges ac mat­res ius­sit.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 206Ó Ïîëè­áèÿ (X, 18, 3) — «òðè­ñòà ÷åëî­âåê ñ ëèø­íèì».
  • 207Ó Ïîëè­áèÿ (X, 12, 2—3) — ðåãó­ëÿð­íûé ãàð­íè­çîí — 1000 ÷åëî­âåê; âñïî­ìî­ãà­òåëü­íûé îòðÿä ãîðî­æàí — 2 òûñ.
  • 208Ñîãëàñ­íî Ïîëè­áèþ (X, 17, 6).
  • 209Ñèëåí â ãîäû âîé­íû íàõî­äèë­ñÿ ïðè Ãàí­íè­áà­ëå è íàïè­ñàë èñòî­ðèþ åãî âîéí (ñì.: Êîð­íå­ëèé Íåïîò. Ãàí­íè­áàë, 13, 3). Åãî ñî÷è­íå­íè­åì øèðî­êî ïîëü­çî­âàë­ñÿ Öåëèé Àíòè­ïàòð (ñì.: Öèöå­ðîí. Î ïðåä­âèäå­íèè, I, 49).
  • 210Ñì. ïðè­ìå÷. 138 ê êí. XXV.
  • 211Ñð. Ïîëè­áèé, X, 18, 4 ñë.
  • 212Ñð. òàì æå, § 7 ñë.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327007042 1327008013 1364002650 1364002651 1364002700