Ïåðåâîä Ã. Ñ. Êíàáå.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1985. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
9. (1) Óæå òîãäà Ýìïîðèè ïðåäñòàâëÿëè ñîáîé äâà ãîðîäà, ðàçäåëåííûõ ñòåíîé.  îäíîì æèëè ãðåêè, ïåðåñåëèâøèåñÿ èç Ôîêåè, êàê è ìàññèëèéöû, â äðóãîì — èñïàíöû. (2) Ãðå÷åñêèé ãîðîä âûäàâàëñÿ â ìîðå è áûë îêðóæåí ñòåíîé ïðîòÿæåííîñòüþ ìåíåå ÷åòûðåõñîò øàãîâ; èñïàíñêèé æå ãîðîä, áîëåå îòäàëåííûé îò ìîðÿ, îêðóæàëà ñïëîøíàÿ ñòåíà äëèíîþ â òðè ìèëè. (3) Ðèìñêèå êîëîíèñòû (òðåòèé ðîä æèòåëåé Ýìïîðèè) ïîñåëåíû çäåñü áûëè áîæåñòâåííûì Öåçàðåì ïîñëå åãî ïîáåäû íàä ñûíîâüÿìè Ïîìïåÿ34. Íûíå âñå îíè ñëèëèñü â åäèíîå öåëîå, ïîñëå òîãî êàê âñå æèòåëè òîãî ãîðîäà, ñíà÷àëà èñïàíöû, à ïîòîì è ãðåêè, ïîëó÷èëè ïðàâà ðèìñêèõ ãðàæäàí35. (4) À â òå âðåìåíà ìîæíî áûëî ïîäèâèòüñÿ, êàê îáåñïå÷èâàëè ñâîþ áåçîïàñíîñòü òå, êòî áûë îòêðûò ñ îäíîé ñòîðîíû ìîðþ, à ñ äðóãîé — èñïàíöàì, ïëåìåíè ñâèðåïîìó è âîèíñòâåííîìó. Îõðàíÿëî èõ òî, ÷òî îáû÷íî ñîñòàâëÿåò çàùèòó ñëàáûõ — ñòðîæàéøàÿ áäèòåëüíîñòü, ïîääåðæèâàåìàÿ ñòðàõîì â îêðóæåíèè áîëåå ñèëüíûõ. (5) ×àñòü ñòåíû, îáðàùåííàÿ ê ïîëÿì, áûëà î÷åíü õîðîøî óêðåïëåíà, è â íåé áûëè òîëüêî îäíè âîðîòà, êîòîðûå âñåãäà îõðàíÿë êòî-ëèáî èç äîëæíîñòíûõ ëèö. (6) Êàæäóþ íî÷ü òðåòü ãðàæäàí ïðîâîäèëà íà ñòåíàõ; äîçîð è îáõîäû äåëàëè íå ïðîñòî ïî îáû÷àþ èëè ïîòîìó, ÷òî òàê ïîëàãàëîñü, à ñ òàêèì òùàíèåì, êàê åñëè áû âðàã ñòîÿë ó âîðîò. (7) Íè îäíîãî èñïàíöà â ãîðîäå íå ïðèíèìàëè, è ñàìè æèòåëè íå âûõîäèëè çà ñòåíû áåç âàæíîãî íà òî ïîâîäà. (8) Ñî ñòîðîíû ìîðÿ, îäíàêî, âñå âûõîäû áûëè îòêðûòû. ×åðåç âîðîòà, êîòîðûå âåëè â èñïàíñêèé ãîðîä, ãðåêè õîäèëè òîëüêî ñðàçó ïî ìíîãó ÷åëîâåê, è ýòî îáû÷íî áûëà òà òðåòü ãðàæäàí, ÷òî íåñëè ñòðàæó íà ñòåíàõ ïðîøëîé íî÷üþ. (9) Õîäèëè æå îíè òóäà ïîòîìó, ÷òî èñïàíöû, ìàëî ñâåäóùèå â ìîðåïëàâàíèè, è ñ îõîòîé ïîêóïàëè ïðèâîçèìîå íà ÷óæèõ êîðàáëÿõ, è ðàäû áûëè ïðîäàâàòü ïëîäû ñâîèõ ïîëåé. Ðàäè ýòîé âçàèìíîé âûãîäû èñïàíöû è îòêðûëè ãðåêàì âõîä â ñâîé ãîðîä. (10) Ãðåêè è îòòîãî åùå íå ñëèøêîì îïàñàëèñü, ÷òî æèëè êàê áû ïîä ñåíüþ äðóæáû ñ ðèìëÿíàìè. Äðóæáó ýòó îíè õðàíèëè ñòîëü æå èñòîâî, êàê è ïðåâîñõîäèâøèå èõ ìîãóùåñòâîì ìàññèëèéöû. È â òîò ðàç ãðåêè ïðèíÿëè êîíñóëà è åãî âîéñêî ñî âñåì ãîñòåïðèèìñòâîì è ðàäóøèåì. (11) Êàòîí ïðîáûë ó íèõ íåñêîëüêî äíåé, ïîêà ðàçóçíàë, ãäå íàõîäèòñÿ ïðîòèâíèê è ñêîëüêî ó íåãî âîéñêà. Íå æåëàÿ òåðÿòü âðåìÿ â áåçäåéñòâèè, îí èñïîëüçîâàë åãî äëÿ îáó÷åíèÿ ñîëäàò. (12) Ñòîÿëî êàê ðàç òî âðåìÿ ãîäà, êîãäà èñïàíöû ñîáèðàþò çåðíî â ðèãè; Êàòîí çàïðåòèë ïîäðÿä÷èêàì çàêóïàòü õëåá äëÿ âîéñêà è îòîñëàë èõ îáðàòíî â Ðèì, ñêàçàâøè: «Âîéíà ñàìà ñåáÿ êîðìèò». (13) Âûñòóïèâ èç Ýìïîðèé, îïóñòîøàåò îí âðàæåñêèå ïîëÿ, ææåò óðîæàé, âñå âîêðóã ïðåèñïîëíÿåò óæàñîì è îáðàùàåò â áåãñòâî. |
9. Iam tunc Emporiae duo oppida erant muro divisa. Unum Graeci habebant, a Phocaea, unde et Massilienses, oriundi, alterum Hispani; [2] sed Graecum oppidum in mare expositum totum orbem muri minus quadringentos passus patentem habebat, Hispanis retractior a mare trium milium passuum in circuitu murus erat. [3] Tertium genus Romani coloni ab divo Caesare post devictos Pompei liberos adiecti. Nunc in corpus unum confusi omnes Hispanis prius, postremo et Graecis in civitatem Romanam adscitis. [4] Miraretur qui tum cerneret, aperto mare ab altera parte, ab altera Hispanis, tam fera et bellicosa gente, obiectis, quae res eos tutaretur. Disciplina erat custos infirmitatis, quam inter validiores optime timor continet. [5] Partem muri versam in agros egregie munitam habebant, una tantum in eam regionem porta imposita, cuius adsiduus custos semper aliquis ex magistratibus erat. [6] Nocte pars tertia civium in muris excubabat; neque moris causa tantum aut legis, sed quanta si hostis ad portas esset et servabant vigilias et circumibant cura. [7] Hispanum neminem in urbem recipiebant; ne ipsi quidem temere urbe excedebant. Ad mare patebat omnibus exitus. [8] Porta ad Hispanorum oppidum versa numquam nisi frequentes, pars tertia fere, cuius proxima nocte vigiliae in muris fuerant, egrediebantur. [9] Causa exeundi haec erat: commercio eorum Hispani, imprudentes maris, gaudebant mercarique et ipsi ea quae externa navibus inveherentur et agrorum exigere fructus volebant. Huius mutui usus desiderium, ut Hispana urbs Graecis pateret, faciebat. [10] Erant etiam eo tutiores quod sub umbra Romanae amicitiae latebant quam sicut minoribus viribus quam Massilienses pari colebant fide. Tum quoque consulem exercitumque comiter ac benigne acceperunt. [11] Paucos ibi moratus dies Cato, dum exploraret ubi et quantae hostium copiae essent, ut ne mora quidem segnis esset, omne id tempus exercendis militibus consumpsit. [12] Id erat forte tempus anni ut frumentum in areis Hispani haberent; itaque redemptoribus vetitis frumentum parare ac Romam dimissis «bellum» inquit «se ipsum alet». [13] Profectus ab Emporiis agros hostium urit vastatque, omnia fuga et terrore complet. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß