Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXXIV, ãë. 9

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1994.
Ïåðåâîä Ã. Ñ. Êíàáå.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1985.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

9. (1) Óæå òîãäà Ýìïî­ðèè ïðåä­ñòàâ­ëÿ­ëè ñîáîé äâà ãîðî­äà, ðàçäå­ëåí­íûõ ñòå­íîé.  îäíîì æèëè ãðå­êè, ïåðå­ñå­ëèâ­øè­å­ñÿ èç Ôîêåè, êàê è ìàñ­ñè­ëèé­öû, â äðó­ãîì — èñïàí­öû. (2) Ãðå­÷å­ñêèé ãîðîä âûäà­âàë­ñÿ â ìîðå è áûë îêðó­æåí ñòå­íîé ïðî­òÿ­æåí­íî­ñòüþ ìåíåå ÷åòû­ðåõ­ñîò øàãîâ; èñïàí­ñêèé æå ãîðîä, áîëåå îòäà­ëåí­íûé îò ìîðÿ, îêðó­æà­ëà ñïëîø­íàÿ ñòå­íà äëè­íîþ â òðè ìèëè. (3) Ðèì­ñêèå êîëî­íè­ñòû (òðå­òèé ðîä æèòå­ëåé Ýìïî­ðèè) ïîñå­ëå­íû çäåñü áûëè áîæå­ñò­âåí­íûì Öåçà­ðåì ïîñëå åãî ïîáåäû íàä ñûíî­âüÿ­ìè Ïîì­ïåÿ34. Íûíå âñå îíè ñëè­ëèñü â åäè­íîå öåëîå, ïîñëå òîãî êàê âñå æèòå­ëè òîãî ãîðî­äà, ñíà­÷à­ëà èñïàí­öû, à ïîòîì è ãðå­êè, ïîëó­÷è­ëè ïðà­âà ðèì­ñêèõ ãðàæ­äàí35. (4) À â òå âðå­ìå­íà ìîæ­íî áûëî ïîäè­âèòü­ñÿ, êàê îáåñ­ïå­÷è­âà­ëè ñâîþ áåç­îïàñ­íîñòü òå, êòî áûë îòêðûò ñ îäíîé ñòî­ðî­íû ìîðþ, à ñ äðó­ãîé — èñïàí­öàì, ïëå­ìå­íè ñâè­ðå­ïî­ìó è âîèí­ñò­âåí­íî­ìó. Îõðà­íÿ­ëî èõ òî, ÷òî îáû÷­íî ñîñòàâ­ëÿ­åò çàùè­òó ñëà­áûõ — ñòðî­æàé­øàÿ áäè­òåëü­íîñòü, ïîä­äåð­æè­âàå­ìàÿ ñòðà­õîì â îêðó­æå­íèè áîëåå ñèëü­íûõ. (5) ×àñòü ñòå­íû, îáðà­ùåí­íàÿ ê ïîëÿì, áûëà î÷åíü õîðî­øî óêðåï­ëå­íà, è â íåé áûëè òîëü­êî îäíè âîðîòà, êîòî­ðûå âñå­ãäà îõðà­íÿë êòî-ëèáî èç äîëæ­íîñò­íûõ ëèö. (6) Êàæ­äóþ íî÷ü òðåòü ãðàæ­äàí ïðî­âî­äè­ëà íà ñòå­íàõ; äîçîð è îáõî­äû äåëà­ëè íå ïðî­ñòî ïî îáû­÷àþ èëè ïîòî­ìó, ÷òî òàê ïîëà­ãà­ëîñü, à ñ òàêèì òùà­íè­åì, êàê åñëè áû âðàã ñòî­ÿë ó âîðîò. (7) Íè îäíî­ãî èñïàí­öà â ãîðî­äå íå ïðè­íè­ìà­ëè, è ñàìè æèòå­ëè íå âûõî­äè­ëè çà ñòå­íû áåç âàæ­íî­ãî íà òî ïîâî­äà. (8) Ñî ñòî­ðî­íû ìîðÿ, îäíà­êî, âñå âûõî­äû áûëè îòêðû­òû. ×åðåç âîðîòà, êîòî­ðûå âåëè â èñïàí­ñêèé ãîðîä, ãðå­êè õîäè­ëè òîëü­êî ñðà­çó ïî ìíî­ãó ÷åëî­âåê, è ýòî îáû÷­íî áûëà òà òðåòü ãðàæ­äàí, ÷òî íåñ­ëè ñòðà­æó íà ñòå­íàõ ïðî­øëîé íî÷üþ. (9) Õîäè­ëè æå îíè òóäà ïîòî­ìó, ÷òî èñïàí­öû, ìàëî ñâå­äó­ùèå â ìîðå­ïëà­âà­íèè, è ñ îõîòîé ïîêó­ïà­ëè ïðè­âî­çè­ìîå íà ÷óæèõ êîðàá­ëÿõ, è ðàäû áûëè ïðî­äà­âàòü ïëî­äû ñâî­èõ ïîëåé. Ðàäè ýòîé âçà­èì­íîé âûãî­äû èñïàí­öû è îòêðû­ëè ãðå­êàì âõîä â ñâîé ãîðîä. (10) Ãðå­êè è îòòî­ãî åùå íå ñëèø­êîì îïà­ñà­ëèñü, ÷òî æèëè êàê áû ïîä ñåíüþ äðóæ­áû ñ ðèì­ëÿ­íà­ìè. Äðóæ­áó ýòó îíè õðà­íè­ëè ñòîëü æå èñòî­âî, êàê è ïðå­âîñ­õî­äèâ­øèå èõ ìîãó­ùå­ñò­âîì ìàñ­ñè­ëèé­öû. È â òîò ðàç ãðå­êè ïðè­íÿ­ëè êîí­ñó­ëà è åãî âîé­ñêî ñî âñåì ãîñòå­ïðè­èì­ñò­âîì è ðàäó­øè­åì. (11) Êàòîí ïðî­áûë ó íèõ íåñêîëü­êî äíåé, ïîêà ðàç­óç­íàë, ãäå íàõî­äèò­ñÿ ïðî­òèâ­íèê è ñêîëü­êî ó íåãî âîé­ñêà. Íå æåëàÿ òåðÿòü âðå­ìÿ â áåç­äåé­ñò­âèè, îí èñïîëü­çî­âàë åãî äëÿ îáó­÷å­íèÿ ñîë­äàò. (12) Ñòî­ÿ­ëî êàê ðàç òî âðå­ìÿ ãîäà, êîãäà èñïàí­öû ñîáè­ðà­þò çåð­íî â ðèãè; Êàòîí çàïðå­òèë ïîä­ðÿä­÷è­êàì çàêó­ïàòü õëåá äëÿ âîé­ñêà è îòî­ñëàë èõ îáðàò­íî â Ðèì, ñêà­çàâ­øè: «Âîé­íà ñàìà ñåáÿ êîð­ìèò». (13) Âûñòó­ïèâ èç Ýìïî­ðèé, îïó­ñòî­øà­åò îí âðà­æå­ñêèå ïîëÿ, ææåò óðî­æàé, âñå âîêðóã ïðå­èñ­ïîë­íÿ­åò óæà­ñîì è îáðà­ùà­åò â áåã­ñòâî.

9. Iam tunc Em­po­riae duo op­pi­da erant mu­ro di­vi­sa. Unum Grae­ci ha­be­bant, a Pho­caea, un­de et Mas­si­lien­ses, oriun­di, al­te­rum His­pa­ni; [2] sed Grae­cum op­pi­dum in ma­re ex­po­si­tum to­tum or­bem mu­ri mi­nus quad­rin­gen­tos pas­sus pa­ten­tem ha­be­bat, His­pa­nis ret­rac­tior a ma­re tri­um mi­lium pas­suum in cir­cui­tu mu­rus erat. [3] Ter­tium ge­nus Ro­ma­ni co­lo­ni ab di­vo Cae­sa­re post de­vic­tos Pom­pei li­be­ros adiec­ti. Nunc in cor­pus unum con­fu­si om­nes His­pa­nis pri­us, postre­mo et Grae­cis in ci­vi­ta­tem Ro­ma­nam adsci­tis. [4] Mi­ra­re­tur qui tum cer­ne­ret, aper­to ma­re ab al­te­ra par­te, ab al­te­ra His­pa­nis, tam fe­ra et bel­li­co­sa gen­te, obiec­tis, quae res eos tu­ta­re­tur. Dis­cip­li­na erat cus­tos in­fir­mi­ta­tis, quam in­ter va­li­dio­res op­ti­me ti­mor con­ti­net. [5] Par­tem mu­ri ver­sam in ag­ros eg­re­gie mu­ni­tam ha­be­bant, una tan­tum in eam re­gio­nem por­ta im­po­si­ta, cui­us ad­si­duus cus­tos sem­per ali­quis ex ma­gistra­ti­bus erat. [6] Noc­te pars ter­tia ci­vium in mu­ris ex­cu­ba­bat; ne­que mo­ris cau­sa tan­tum aut le­gis, sed quan­ta si hos­tis ad por­tas es­set et ser­va­bant vi­gi­lias et cir­cu­mi­bant cu­ra. [7] His­pa­num ne­mi­nem in ur­bem re­ci­pie­bant; ne ip­si qui­dem te­me­re ur­be ex­ce­de­bant. Ad ma­re pa­te­bat om­ni­bus exi­tus. [8] Por­ta ad His­pa­no­rum op­pi­dum ver­sa num­quam ni­si fre­quen­tes, pars ter­tia fe­re, cui­us pro­xi­ma noc­te vi­gi­liae in mu­ris fue­rant, eg­re­die­ban­tur. [9] Cau­sa exeun­di haec erat: com­mer­cio eorum His­pa­ni, impru­den­tes ma­ris, gau­de­bant mer­ca­ri­que et ip­si ea quae ex­ter­na na­vi­bus in­ve­he­ren­tur et ag­ro­rum exi­ge­re fruc­tus vo­le­bant. Hui­us mu­tui usus de­si­de­rium, ut His­pa­na urbs Grae­cis pa­te­ret, fa­cie­bat. [10] Erant etiam eo tu­tio­res quod sub umbra Ro­ma­nae ami­ci­tiae la­te­bant quam si­cut mi­no­ri­bus vi­ri­bus quam Mas­si­lien­ses pa­ri co­le­bant fi­de. Tum quo­que con­su­lem exer­ci­tum­que co­mi­ter ac be­nig­ne ac­ce­pe­runt. [11] Pau­cos ibi mo­ra­tus dies Ca­to, dum explo­ra­ret ubi et quan­tae hos­tium co­piae es­sent, ut ne mo­ra qui­dem seg­nis es­set, om­ne id tem­pus exer­cen­dis mi­li­ti­bus con­sumpsit. [12] Id erat for­te tem­pus an­ni ut fru­men­tum in areis His­pa­ni ha­be­rent; ita­que re­dempto­ri­bus ve­ti­tis fru­men­tum pa­ra­re ac Ro­mam di­mis­sis «bel­lum» in­quit «se ip­sum alet». [13] Pro­fec­tus ab Em­po­riis ag­ros hos­tium urit vas­tat­que, om­nia fu­ga et ter­ro­re complet.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 34Ò. å. ïîñëå áèò­âû ïðè Ìóí­äå (45 ã. äî í. ý.).
  • 35Ñð.: Ñòðà­áîí, III, 160: «Ñ òå÷å­íè­åì âðå­ìå­íè îáå íàðîä­íî­ñòè îáú­åäè­íè­ëèñü â îäíó îáùè­íó ñ îäè­íà­êî­âûì ãîñóäàð­ñò­âåí­íûì óñòðîé­ñò­âîì, êîòî­ðîå ïðåä­ñòàâ­ëÿ­ëî íåêî­òî­ðîå ñìå­øå­íèå èç âàð­âàð­ñêèõ è ãðå­÷å­ñêèõ óñòà­íîâ­ëå­íèé…» (ïåð. Ã. À. Ñòðà­òà­íîâ­ñêî­ãî).
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364003410 1364003411 1364003412