Ïåðåâîä À. È. Ñîëîïîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1983. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
49. (1) ß, ãîâîðÿò ìíå, ñðàæàëñÿ â íåâûãîäíîì äëÿ òîãî ìåñòå. Òàê ñêàæè ìíå, ãäå îíî, áîëåå âûãîäíîå, â êîòîðîì ÿ ìîã áû ñðàæàòüñÿ! Âðàãè óæå îâëàäåëè ãîðîé è äåðæàëèñü òàì â óêðåïëåííîì ìåñòå; ðàçóìååòñÿ, äîëæåí ÿ áûë ïîäîéòè ê âðàãó, åñëè õîòåë åãî ñ.309 ïîáåäèòü. (2) Íó à áóäü ó íèõ â ýòîì ìåñòå ãîðîä, óêðîéñÿ îíè çà åãî ñòåíàìè? Ðàçóìååòñÿ, íóæíî áûëî á èäòè íà ïðèñòóï. À ïðè Ôåðìîïèëàõ ðàçâå â óäîáíîé ìåñòíîñòè ñðàæàëñÿ Ìàíèé Àöèëèé ñ öàðåì Àíòèîõîì? (3) À Ôèëèïïà, çàíÿâøåãî ãîðíûå âåðøèíû íàä ðåêîþ Àîé, ðàçâå íå òàê æå òî÷íî ñáðîñèë ñ íèõ Òèò Êâèíêöèé? Äà, óæ äî ñèõ ïîð íå ìîãó ÿ ïîíÿòü, êàêèì îíè âîîáðàæàþò ñåáå èëè êàêèì õîòÿò âàì ïðåäñòàâèòü âðàãà! (4) Åñëè âûðîäèâøèìñÿ, ðàññëàáëåííûì ïðåëåñòÿìè Àçèè, òî ÷òî æå îïàñíîãî áûëî íàïàñòü íà íåãî, õîòü áû è ïðè íåáëàãîïðèÿòíûõ óñëîâèÿõ? Åñëè æå îí âíóøàåò ñòðàõ è ñâèðåïîñòüþ, è òåëåñíîé ñèëîé, òî ïî÷åìó âû îòêàçûâàåòå â òðèóìôå çà òàêóþ ïîáåäó? (5) Îòöû-ñåíàòîðû, çàâèñòü ñëåïà, è óìååò ëèøü óíèæàòü äîáëåñòè è óìàëÿòü íàãðàäû çà íèõ. (6) Ïðîøó âàñ, îòöû-ñåíàòîðû, èçâèíèòü ìåíÿ, åñëè áû ÿ áûë ÷åðåñ÷óð ìíîãîñëîâåí â ñâîåé ðå÷è; íå ñòðàñòü ê ñàìîõâàëüñòâó òîìó ïðè÷èíîé, íî íåîáõîäèìîñòü çàùèùàòüñÿ îò îáâèíåíèé. (7) Äà è â ìîåé ëè âëàñòè áûëî âî Ôðàêèè ðàçäâèíóòü òåñíèíû, ðàçãëàäèòü êðó÷è, à äèêèå ëåñà îáðàòèòü â óõîæåííûå ðîùè? Êàê ÿ ìîã ïðåäîòâðàòèòü çàñàäó ôðàêèéñêèõ ðàçáîéíèêîâ â íèêîìó, êðîìå íèõ, íå èçâåñòíûõ äåáðÿõ, (8) óñòåðå÷ü îò íèõ âñå óçëû èç îáîçà, âñåõ ìóëîâ è ëîøàäåé èç òàêîé äëèííîé êîëîííû; ìîã ëè ÿ ñäåëàòü, ÷òîáû íèêòî íå áûë ðàíåí è ÷òîáû íå óìåð îò ðàíû Êâèíò Ìèíóöèé Òåðì, õðàáðûé è ðåøèòåëüíûé âîèí? (9) Îíè ïðèâÿçàëèñü ê ýòîìó ñëó÷àþ, ê çëîïîëó÷íîé ãèáåëè òàêîãî äîáëåñòíîãî ñîãðàæäàíèíà. (10) À î òîì, ÷òî â ëåñèñòîé òåñíèíå, â ìåñòíîñòè íåóäîáíîé è íåçíàêîìîé, ãäå âäðóã íàïàë íà íàñ âðàã, îáà îòðÿäà âîèíîâ — ïåðåäîâîé è çàìûêàþùèé, — äåéñòâóÿ ñðàçó ñ îáåèõ ñòîðîí, îêðóæèëè âîéñêî âàðâàðîâ, çàñòðÿâøåå â íàøåì îáîçå, î òîì, ÷òî ìíîãèå òûñÿ÷è èõ â òîò ñàìûé äåíü, (11) à åùå ìíîãî áîëüøå íåñêîëüêî äíåé ñïóñòÿ áûëî ïåðåáèòî è âçÿòî â ïëåí139, çàáûëè? Íåóæåëè íå ïîíèìàþò îíè, ÷òî åñëè óìîë÷àò î òîì ñàìè, òî âû îá ýòîì óçíàåòå, êîãäà ñâèäåòåëåì ìîåé ðå÷è áóäåò âñå âîéñêî? (12) Äà íå îáíàæàé ÿ âîâñå ìå÷à â Àçèè, íå âñòðå÷àéñÿ ÿ òàì ñ íåïðèÿòåëåì, ÿ è òóò êàê ïðîêîíñóë çàñëóæèë áû òðèóìô â äâóõ ñðàæåíèÿõ, âûèãðàííûõ âî Ôðàêèè. Íî óæå äîñòàòî÷íî ñêàçàíî. (13) À çà òî, ÷òî ÿ óòîìèë âàñ ðå÷üþ áîëåå ìíîãîñëîâíîé, ÷åì ìíå áû õîòåëîñü, ïðîøó ïðîùåíèÿ âàøåãî, îòöû-ñåíàòîðû, è õîòåë áû åãî îò âàñ ïîëó÷èòü140». |
49. «Iniquo enim loco dimicavi. Dic igitur, quo aequiore potuerim dimicare. Cum hostes montem cepissent, loco se munito tenerent, nempe eundum ad hostes erat, si vincere vellem. Quid? [2] Si urbem eo loco haberent et moenibus se tenerent? Nempe oppugnandi erant. Quid? Ad Thermopylas aequone loco M’. Acilius cum rege Antiocho pugnavit? Quid? [3] Philippum non eodem modo super Aoum amnem iuga tenentem montium T. Quinctius deiecit? Equidem adhuc qualem aut sibi fingant aut vobis videri velint hostem fuisse non invenio. [4] Si degenerem et emollitum amoenitate Asiae, quid periculi vel iniquo loco subeuntibus fuit? Si timendum et feritate animorum et robore corporum, huicine tantae victoriae triumphum negatis? [5] Caeca invidia est, patres conscripti, nec quicquam aliud scit quam detractare virtutes, corrumpere honores ac praemia earum. [6] Mihi quaeso ita ignoscatis, patres conscripti, si longiorem orationem non cupiditas gloriandi de me, sed necessaria criminum defensio fecit. [7] An etiam per Thraciam saltus patentes qui angusti erant et plana ex arduis et culta ex silvestribus facere potui et praestare, necubi notis sibi latebris delitescerent latrones Thraces, [8] ne quid sarcinarum raperetur, ne quod iumentum ex tanto agmine abstraheretur, ne quis vulneraretur, ne ex vulnere vir fortis ac strenuus Q. Minucius moreretur? [9] In hoc casu, quo infeliciter incidit ut talem civem amitteremus, haerent; [10] quod saltu iniquo, loco alieno cum adortus nos hostis esset, duae simul acies primi et novissimi agminis haerentem ad impedimenta nostra exercitum barbarorum circumvenerunt, quod multa milia illo ipso die, [11] plura multo post dies paucos ceciderunt et ceperunt, hoc, si ipsi tacuerint, vos scituros, cum testis orationis meae totus exercitus sit, non credunt? [12] Si gladium in Asia non strinxissem, si hostem non vidissem, tamen triumphum in Thracia duobus proeliis merueram. Sed iam dictum satis est; [13] quin pro eo, quod pluribus verbis vos quam vellem fatigavi, veniam a vobis petitam impetratamque velim, patres conscripti». |