Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXXVIII, ãë. 52

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1994.
Ïåðåâîä À. È. Ñîëîïîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1983.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

52. (1) Âåëè­êî­ëåï­íûé òîò äåíü âîñ­ñè­ÿë äëÿ Ñöè­ïè­î­íà ïîñëåä­íèì. Ïðåä­âèäÿ â áóäó­ùåì ñèëó çàâè­ñòè è áîðü­áó ñ òðè­áó­íà­ìè, îí, êîãäà äåíü áûë íàäîë­ãî îòñðî­÷åí, óäà­ëèë­ñÿ â ñâîå ëèòåðí­ñêîå èìå­íèå ñ òâåð­äûì íàìå­ðå­íè­åì â ñóä íå ÿâëÿòü­ñÿ. (2) Ñëèø­êîì ãîð­äûé — è îò ïðè­ðî­äû, è îò ïðè­âû÷­êè ê áîëü­øèì óñïå­õàì, — îí çíàë, ÷òî íå ñìî­æåò ìèðèòü­ñÿ ñ ïîëî­æå­íè­åì ïîä­ñóäè­ìî­ãî è ñìè­ðåí­íî âûñëó­øè­âàòü ñóäåé. (3) Êîãäà íàñòó­ïèë äåíü ñóäà, è îí òóäà íå ÿâèë­ñÿ è åãî ñòà­ëè âûçû­âàòü, Ëóöèé Ñöè­ïè­îí îïðàâ­äû­âàë åãî íåÿâ­êó áîëåç­íüþ. (4) Òðè­áó­íû, ïîòðå­áî­âàâ­øèå Ïóá­ëèÿ â ñóä, ýòî­ãî èçâè­íå­íèÿ íå ïðè­íè­ìà­ëè è îáâè­íÿ­ëè åãî â òîì, ÷òî îí íå ÿâèë­ñÿ íà ñóä îò òîé æå íàä­ìåí­íî­ñòè, ñ êàêîé îñòà­âèë ñóä, íàðîä­íûõ òðè­áó­íîâ è íàðîä­íîå ñîáðà­íèå è ñîâåð­øèë òðè­óìô íàä ñàìèì ðèì­ñêèì íàðî­äîì â ñîïðî­âîæ­äå­íèè òåõ, (5) êîãî îí ëèøèë ïðà­âà è ñâî­áî­äû èçðå÷ü íàä ñîáîé ïðè­ãî­âîð, âëà­÷à èõ çà ñîáîé, áóä­òî ïëåí­íûõ, è óâåë â ýòîò äåíü ñîáðà­íèå îò íàðîä­íûõ òðè­áó­íîâ íà Êàïè­òî­ëèé146. «Èòàê, — ãîâî­ðè­ëè îíè, îáðà­ùà­ÿñü ê íàðî­äó, — âîò âàì ðàñ­ïëà­òà çà áåç­ðàñ­ñóä­ñòâî! (6) Ïîä åãî âîäè­òåëü­ñò­âîì, ïî åãî óêà­çà­íèþ âû íàñ îñòà­âè­ëè, à òåïåðü îí ñàìèõ âàñ ïîêè­íóë. (7) Ñ êàæ­äûì äíåì ìû ñëà­áå­åì äóõîì: çà òåì æå ÷åëî­âå­êîì, çà êîòî­ðûì ñåì­íà­äöà­òüþ ãîäà­ìè ðàíü­øå147, êîãäà îí èìåë è âîé­ñêî, è ôëîò, ìû ïîñìå­ëè ïîñëàòü â Ñèöè­ëèþ íàðîä­íûõ òðè­áó­íîâ ñ ýäè­ëîì — ñõâà­òèòü åãî è ñ.312 ïðè­âåç­òè â Ðèì, à íûíå çà òåì æå ÷åëî­âå­êîì, òåïåðü óæå ÷àñò­íûì ëèöîì, íå äåðç­íåì ïîñëàòü, ÷òîáû åãî âûòà­ùè­ëè èç óñàäü­áû è çàñòà­âè­ëè ãîâî­ðèòü â ñóäå». (8) Êîë­ëå­ãèÿ íàðîä­íûõ òðè­áó­íîâ, ê êîòî­ðîé âîç­çâàë Ëóöèé Ñöè­ïè­îí, ïîñòà­íî­âè­ëà òàê: «Åñëè ïîä­ñóäè­ìûé èçâè­íÿ­åò ñåáÿ áîëåç­íüþ, òî ìû ðåøà­åì óâà­æèòü ýòó ïðè­÷è­íó, è ïóñòü ñîòî­âà­ðè­ùè íàøè íàçíà­÷àò åìó äðó­ãîé ñðîê». (9)  òî âðå­ìÿ áûë íàðîä­íûì òðè­áó­íîì Òèáå­ðèé Ñåì­ï­ðî­íèé Ãðàêõ148, ó êîòî­ðî­ãî áûëè ññî­ðû ñ Ïóá­ëè­åì Ñöè­ïè­î­íîì. Êîãäà îí çàïðå­òèë ïðè­ïè­ñàòü ñâîå èìÿ ê ïîñòà­íîâ­ëå­íèþ ñîòî­âà­ðè­ùåé, âñå îæè­äà­ëè, ÷òî åãî ïðåä­ëî­æå­íèå áóäåò åùå ñóðî­âåå, íî îí ðåøèë òàê: (10) «Ðàç Ëóöèé Ñöè­ïè­îí èçâè­íÿ­åò íåÿâ­êó áðà­òà áîëåç­íüþ, òî è íàì íàäî ñ÷åñòü ýòî îáú­ÿñ­íå­íèå óäî­âëå­òâî­ðè­òåëü­íûì. ß íå äîïó­ùó, ÷òîáû êòî-ëèáî îáâè­íÿë Ïóá­ëèÿ Ñöè­ïè­î­íà äî åãî âîç­âðà­ùå­íèÿ â Ðèì; è äàæå òîãäà ÿ, åñëè îí îáðà­òèò­ñÿ êî ìíå çà ïîìî­ùüþ, îñâî­áî­æó åãî îò ÿâêè â ñóä149. (11) Ñâî­è­ìè äåÿ­íè­ÿ­ìè, ïî÷å­ñòÿ­ìè, ïîëó­÷åí­íû­ìè îò ðèì­ñêî­ãî íàðî­äà, Ïóá­ëèé Ñöè­ïè­îí, ñ ñîãëà­ñèÿ áîãîâ è ëþäåé, âîç­íå­ñåí òàê âûñî­êî, ÷òî çàçîð­íî åìó ñòî­ÿòü ïîä­ñóäè­ìûì ïîä ðîñò­ðà­ìè è ñëó­øàòü ïîïðå­êè þíöîâ, à äëÿ íàðî­äà ðèì­ñêî­ãî ýòî áûëî á åùå ïîñòûä­íåå».

52. Hic spe­cio­sus ul­ti­mus dies P. Sci­pio­ni il­lu­xit. Post quem cum in­vi­diam et cer­ta­mi­na cum tri­bu­nis pros­pi­ce­ret, die lon­gio­re pro­dic­ta in Li­ter­ni­num con­ces­sit cer­to con­si­lio ne ad cau­sam di­cen­dam ades­set. [2] Maior ani­mus et na­tu­ra erat ac maio­ri for­tu­nae ad­sue­tus quam ut reus es­se sci­ret et sum­mit­te­re se in hu­mi­li­ta­tem cau­sam di­cen­tium. [3] Ubi dies ve­nit ci­ta­ri­que ab­sens est coep­tus, L. Sci­pio mor­bum cau­sae es­se cur abes­set ex­cu­sa­bat. [4] Quam ex­cu­sa­tio­nem cum tri­bu­ni qui diem di­xe­rant non ac­ci­pe­rent, et ab eadem su­per­bia non ve­ni­re ad cau­sam di­cen­dam ar­gue­rent qua iudi­cium et tri­bu­nos ple­bis et con­tio­nem re­li­quis­set et, [5] qui­bus ius sen­ten­tiae de se di­cen­dae et li­ber­ta­tem ade­mis­set, his co­mi­ta­tus, ve­lut cap­tos tra­hens, tri­um­phum de po­pu­lo Ro­ma­no egis­set se­ces­sio­nem­que eo die in Ca­pi­to­lium a tri­bu­nis ple­bis fe­cis­set: «Ha­be­tis er­go te­me­ri­ta­tis il­lius mer­ce­dem; [6] quo du­ce et auc­to­re nos re­li­quis­tis, ab eo ip­si re­lic­ti es­tis, [7] et tan­tum ani­mo­rum in dies no­bis dec­res­cit ut, ad quem an­te an­nos sep­tem­de­cim exer­ci­tum et clas­sem ha­ben­tem tri­bu­nos ple­bis aedi­lem­que mit­te­re in Si­ci­liam ausi su­mus, qui pren­de­rent eum et Ro­mam re­du­ce­rent, ad eum pri­va­tum ex vil­la sua extra­hen­dum ad cau­sam di­cen­dam mit­te­re non audea­mus»; [8] tri­bu­ni ple­bis ap­pel­la­ti ab L. Sci­pio­ne ita dec­re­ve­runt: si mor­bi cau­sa ex­cu­sa­re­tur, si­bi pla­ce­re ac­ci­pi eam cau­sam diem­que a col­le­gis pro­di­ci. [9] Tri­bu­nus ple­bis eo tem­po­re Ti. Sempro­nius Grac­chus erat, cui ini­mi­ci­tiae cum P. Sci­pio­ne in­ter­ce­de­bant. Is, cum ve­tuis­set no­men suum dec­re­to col­le­ga­rum adscri­bi, tris­tio­rem­que om­nes sen­ten­tiam ex­pec­ta­rent, ita dec­re­vit: [10] cum L. Sci­pio ex­cu­sas­set mor­bum es­se cau­sae frat­ri, sa­tis id si­bi vi­de­ri; se P. Sci­pio­nem pri­us­quam Ro­mam re­dis­set ac­cu­sa­ri non pas­su­rum; tum quo­que, si se ap­pel­let, auxi­lio ei fu­tu­rum ne cau­sam di­cat: [11] ad id fas­ti­gium re­bus ges­tis, ho­no­ri­bus po­pu­li Ro­ma­ni P. Sci­pio­nem deo­rum ho­mi­num­que con­sen­su per­ve­nis­se, ut sub Rostris reum sta­re et prae­be­re aures ado­les­cen­tium con­vi­ciis po­pu­lo Ro­ma­no ma­gis de­for­me quam ip­si sit.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 146Ñëî­âî «ñåöåñ­ñèÿ» â ëàòèí­ñêîì òåê­ñòå, âèäè­ìî, ìîæåò óêà­çû­âàòü íà ñêðû­òîå ñîïî­ñòàâ­ëå­íèå (ïðî­òè­âî­ïî­ñòàâ­ëå­íèå) óõî­äà íàðî­äà ñî Ñöè­ïè­î­íîì îò òðè­áó­íîâ íà Êàïè­òî­ëèé è äàâ­íå­ãî (494 ã. äî í. ý.) óõî­äà ïëå­áå­åâ ñî ñâî­è­ìè âîæà­êà­ìè íà Ñâÿ­ùåí­íóþ ãîðó (èëè íà Àâåí­òèí). Ñð.: II, 32 è ïðè­ìå÷. 73 ê êí. II.
  • 147Ñð.: XXIX, 20, 4—9.
  • 148Î íåì ñì.: XXXVII, 7, 11.
  • 149Âîñ­ïîëü­çî­âàâ­øèñü äëÿ ýòî­ãî ñâî­èì ïðà­âîì íàëî­æèòü âåòî.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364003853 1364003854 1364003855