Ïåðåâîä À. È. Ñîëîïîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1983. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
50. (1)  ýòîò äåíü îáâèíåíèÿ îäåðæàëè áû âåðõ íàä çàùèòîé, íå çàòÿíèñü ïðåíèÿ äîïîçäíà. Ñåíàòîðû ðàñõîäèëèñü ñ çàñåäàíèÿ â òàêîì ðàñïîëîæåíèè äóõà, ÷òî, êàçàëîñü, íàìåðåíû áûëè îòêàçàòü â òðèóìôå. (2) Íà äðóãîé äåíü ðîäíûå è äðóçüÿ Ãíåÿ Ìàíëèÿ ñäåëàëè âñå, ÷òî ìîãëè, è âîçîáëàäàëî âëèÿíèå ñòàðåéøèõ ñåíàòîðîâ, (3) óòâåðæäàâøèõ, ÷òî íèêòî íå âñïîìíèò òàêîãî ïðèìåðà, ÷òîáû ïîëêîâîäåö, êîòîðûé, ïîáåäèâ âðàãîâ, çàâåðøèë ïîðó÷åííóþ åìó âîéíó è ïðèâåë âîéñêî îáðàòíî, âñòóïèë áû â Ãîðîä áåç òðèóìôàëüíîé êîëåñíèöû è áåç ëàâðîâîãî âåíêà, êàê ÷àñòíûé ÷åëîâåê, íè÷åì íå îòìå÷åííûé. Òàêèå ÷óâñòâà âîñòîðæåñòâîâàëè íàä çëîáîé, è áîëüøèíñòâî âûñêàçàëîñü çà òðèóìô. ñ.310 (4) À ïîòîì âñå ðàçãîâîðû îá ýòîì ñïîðå áûëè îñòàâëåíû è çàáûòû — âñå çàñëîíèëà íà÷àâøàÿñÿ áîðüáà ñ áîëåå âåëèêèì è áîëåå ñëàâíûì ìóæåì. (5) Ïóáëèÿ Ñöèïèîíà Àôðèêàíñêîãî, êàê ðàññêàçûâàåò Âàëåðèé Àíòèàò, ïîòðåáîâàëè â ñóä äâà Êâèíòà Ïåòèëèÿ. Îá ýòîì òîëêîâàëè êòî êàê — êàæäûé â ìåðó ñâîåãî óìà è äóøåâíîãî ñêëàäà. (6) Îäíè ïîðèöàëè íå íàðîäíûõ òðèáóíîâ, íî ãîñóäàðñòâî â öåëîì çà òî, ÷òî îíî ìîãëî äîïóñòèòü òàêîå. (7) Äâà âåëè÷àéøèõ ãîðîäà âñåé çåìëè, ãîâîðèëè îíè, ïî÷òè â òî æå ñàìîå âðåìÿ îêàçàëèñü íåáëàãîäàðíû ê ñâîèì âîæäÿì, è Ðèì — íåáëàãîäàðíåå; Êàðôàãåí, áóäó÷è ïîáåæäåí, îòïðàâèë â èçãíàíèå ïîáåæäåííîãî Ãàííèáàëà, à çäåñü ïîáåäîíîñíûé Ðèì èçãîíÿåò ïîáåäèòåëÿ Ñöèïèîíà Àôðèêàíñêîãî. (8) Äðóãèå íà ýòî âîçðàæàëè: «Íè îäèí îòäåëüíûé ãðàæäàíèí íå äîëæåí ñòîÿòü òàê âûñîêî, ÷òîáû åãî íåëüçÿ áûëî, ñîãëàñíî çàêîíàì, ïðèçâàòü ê îòâåòó. Íè÷òî òàê íå îòâå÷àåò ðàâåíñòâó è ñâîáîäå, êàê âîçìîæíîñòü ïðèâëåêàòü ê ñóäó ëþáîãî, è äàæå ñàìîå ìîãóùåñòâåííîå ëèöî. (9) ×òî æå (íå ãîâîðÿ óæå î âûñøåé äîëæíîñòè â ãîñóäàðñòâå) ìîæíî áûëî á áåç ñòðàõà êîìó áû òî íè áûëî ïîðó÷èòü, åñëè áû íå íóæíî áûëî îò÷èòûâàòüñÿ â ñâîèõ äåéñòâèÿõ? Êòî íå ìîæåò ñíîñèòü ðàâåíñòâà ïåðåä çàêîíîì, ê òîìó ìîæíî ïðèìåíèòü ñèëó, è ýòî íå íåñïðàâåäëèâî». (10) Òàêîâû áûëè ñïîðû è òîëêè, à ìåæäó òåì ïîäîøåë äåíü, íàçíà÷åííûé äëÿ ñóäà. Íèêîãî è íèêîãäà ïðåæäå, äàæå òîãî æå Ñöèïèîíà â áûòíîñòü åãî êîíñóëîì èëè öåíçîðîì, íå ñîïðîâîæäàëà íà ôîðóì áîëåå ìíîãî÷èñëåííàÿ òîëïà âñÿêîãî ðîäà ëþäåé, ÷åì ïðîâîæàâøàÿ â òîò äåíü ïîäñóäèìîãî. (11) Êîãäà åìó âåëåíî áûëî îòâåòèòü íà îáâèíåíèå, îí, äàæå íå óïîìÿíóâ î íåì, íà÷àë ðå÷ü î ñâîèõ äåÿíèÿõ, ñòîëü áëèñòàòåëüíóþ, ÷òî ñòàëî ÿñíî: íèêîãî è íèêîãäà íå õâàëèëè ëó÷øå è ñïðàâåäëèâåå. (12) Èáî ãîâîðèë îí ñ òåì æå óìîì, ñ òîé æå ñèëîé äóõà, ñ êàêèìè îí âñå ñîâåðøèë, è ñëóøàëè åãî ñ íåîñëàáíûì âíèìàíèåì, âåäü ýòî áûëà çàùèòèòåëüíàÿ ðå÷ü, à íå ïðîñòîå ïîõâàëüíîå ñëîâî. |
50. Plus crimina eo die quam defensio valuisset, ni altercationem in serum perduxissent. Dimittitur senatus in ea opinione ut negaturus triumphum fuisse videretur. [2] Postero die et cognati amicique Cn. Manlii summis opibus adnisi sunt, et auctoritas seniorum valuit, [3] negantium exemplum proditum memoriae esse, ut imperator, qui devictis perduellibus, confecta provincia exercitum reportasset, sine curru et laurea privatus inhonoratusque urbem iniret. Hic pudor malignitatem vicit, triumphumque frequentes decreverunt. [4] Oppressit deinde mentionem memoriamque omnem contentionis huius maius et cum maiore et clariore viro certamen ortum. [5] P. Scipioni Africano, ut Valerius Antias auctor est, duo Q. Petillii diem dixerunt. Id prout cuiusque ingenium erat interpretabantur. [6] Alii non tribunos plebis, sed universam civitatem quae id pati posset incusabant: [7] duas maximas orbis terrarum urbes ingratas uno prope tempore in principes inventas, Romam ingratiorem, si quidem victa Carthago victum Hannibalem in exilium expulisset, Roma victrix victorem Africanum expellat. [8] Alii, neminem unum civem tantum eminere debere ut legibus interrogari non possit; nihil tam aequandae libertatis esse quam potentissimum quemque posse dicere causam. [9] Quid autem tuto cuiquam, nedum summam rem publicam, permitti, si ratio non sit reddenda? Qui ius aequum pati non possit, in eum vim haud iniustam esse. [10] Haec agitata sermonibus, donec dies causae dicendae venit. Nec alius antea quisquam nec ille ipse Scipio consul censorve maiore omnis generis hominum frequentia quam reus illo die in forum est deductus. [11] Iussus dicere causam sine ulla criminum mentione orationem adeo magnificam de rebus ab se gestis est exorsus ut satis constaret neminem umquam neque melius neque verius laudatum esse. [12] Dicebantur enim ab eo eodem animo ingenioque quo gesta erant, et aurium fastidium aberat, quia pro periculo non in gloriam referebantur. |