Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXXVIII, ãë. 50

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1994.
Ïåðåâîä À. È. Ñîëîïîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1983.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

50. (1)  ýòîò äåíü îáâè­íå­íèÿ îäåð­æà­ëè áû âåðõ íàä çàùè­òîé, íå çàòÿ­íèñü ïðå­íèÿ äîïîçä­íà. Ñåíà­òî­ðû ðàñ­õî­äè­ëèñü ñ çàñåäà­íèÿ â òàêîì ðàñ­ïî­ëî­æå­íèè äóõà, ÷òî, êàçà­ëîñü, íàìå­ðå­íû áûëè îòêà­çàòü â òðè­óì­ôå. (2) Íà äðó­ãîé äåíü ðîä­íûå è äðó­çüÿ Ãíåÿ Ìàí­ëèÿ ñäå­ëà­ëè âñå, ÷òî ìîã­ëè, è âîç­îá­ëà­äà­ëî âëè­ÿ­íèå ñòà­ðåé­øèõ ñåíà­òî­ðîâ, (3) óòâåð­æäàâ­øèõ, ÷òî íèêòî íå âñïîì­íèò òàêî­ãî ïðè­ìå­ðà, ÷òîáû ïîë­êî­âî­äåö, êîòî­ðûé, ïîáåäèâ âðà­ãîâ, çàâåð­øèë ïîðó­÷åí­íóþ åìó âîé­íó è ïðè­âåë âîé­ñêî îáðàò­íî, âñòó­ïèë áû â Ãîðîä áåç òðè­óì­ôàëü­íîé êîëåñ­íè­öû è áåç ëàâ­ðî­âî­ãî âåí­êà, êàê ÷àñò­íûé ÷åëî­âåê, íè÷åì íå îòìå­÷åí­íûé. Òàêèå ÷óâ­ñòâà âîñ­òîð­æå­ñò­âî­âà­ëè íàä çëî­áîé, è áîëü­øèí­ñòâî âûñêà­çà­ëîñü çà òðè­óìô.

ñ.310 (4) À ïîòîì âñå ðàç­ãî­âî­ðû îá ýòîì ñïî­ðå áûëè îñòàâ­ëå­íû è çàáû­òû — âñå çàñëî­íè­ëà íà÷àâ­øà­ÿ­ñÿ áîðü­áà ñ áîëåå âåëè­êèì è áîëåå ñëàâ­íûì ìóæåì. (5) Ïóá­ëèÿ Ñöè­ïè­î­íà Àôðè­êàí­ñêî­ãî, êàê ðàñ­ñêà­çû­âà­åò Âàëå­ðèé Àíòè­àò, ïîòðå­áî­âà­ëè â ñóä äâà Êâèí­òà Ïåòè­ëèÿ. Îá ýòîì òîë­êî­âà­ëè êòî êàê — êàæ­äûé â ìåðó ñâî­åãî óìà è äóøåâ­íî­ãî ñêëà­äà. (6) Îäíè ïîðè­öà­ëè íå íàðîä­íûõ òðè­áó­íîâ, íî ãîñóäàð­ñòâî â öåëîì çà òî, ÷òî îíî ìîã­ëî äîïó­ñòèòü òàêîå. (7) Äâà âåëè­÷àé­øèõ ãîðî­äà âñåé çåì­ëè, ãîâî­ðè­ëè îíè, ïî÷òè â òî æå ñàìîå âðå­ìÿ îêà­çà­ëèñü íåáëà­ãî­äàð­íû ê ñâî­èì âîæäÿì, è Ðèì — íåáëà­ãî­äàð­íåå; Êàð­ôà­ãåí, áóäó÷è ïîáåæ­äåí, îòïðà­âèë â èçãíà­íèå ïîáåæ­äåí­íî­ãî Ãàí­íè­áà­ëà, à çäåñü ïîáåäî­íîñ­íûé Ðèì èçãî­íÿ­åò ïîáåäè­òå­ëÿ Ñöè­ïè­î­íà Àôðè­êàí­ñêî­ãî. (8) Äðó­ãèå íà ýòî âîç­ðà­æà­ëè: «Íè îäèí îòäåëü­íûé ãðàæ­äà­íèí íå äîë­æåí ñòî­ÿòü òàê âûñî­êî, ÷òîáû åãî íåëü­çÿ áûëî, ñîãëàñ­íî çàêî­íàì, ïðè­çâàòü ê îòâå­òó. Íè÷òî òàê íå îòâå­÷à­åò ðàâåí­ñòâó è ñâî­áî­äå, êàê âîç­ìîæ­íîñòü ïðè­âëå­êàòü ê ñóäó ëþáî­ãî, è äàæå ñàìîå ìîãó­ùå­ñò­âåí­íîå ëèöî. (9) ×òî æå (íå ãîâî­ðÿ óæå î âûñ­øåé äîëæ­íî­ñòè â ãîñóäàð­ñòâå) ìîæ­íî áûëî á áåç ñòðà­õà êîìó áû òî íè áûëî ïîðó­÷èòü, åñëè áû íå íóæ­íî áûëî îò÷è­òû­âàòü­ñÿ â ñâî­èõ äåé­ñò­âè­ÿõ? Êòî íå ìîæåò ñíî­ñèòü ðàâåí­ñòâà ïåðåä çàêî­íîì, ê òîìó ìîæ­íî ïðè­ìå­íèòü ñèëó, è ýòî íå íåñïðà­âåä­ëè­âî». (10) Òàêî­âû áûëè ñïî­ðû è òîë­êè, à ìåæ­äó òåì ïîäî­øåë äåíü, íàçíà­÷åí­íûé äëÿ ñóäà. Íèêî­ãî è íèêî­ãäà ïðåæ­äå, äàæå òîãî æå Ñöè­ïè­î­íà â áûò­íîñòü åãî êîí­ñó­ëîì èëè öåí­çî­ðîì, íå ñîïðî­âîæ­äà­ëà íà ôîðóì áîëåå ìíî­ãî­÷èñ­ëåí­íàÿ òîë­ïà âñÿ­êî­ãî ðîäà ëþäåé, ÷åì ïðî­âî­æàâ­øàÿ â òîò äåíü ïîä­ñóäè­ìî­ãî. (11) Êîãäà åìó âåëå­íî áûëî îòâå­òèòü íà îáâè­íå­íèå, îí, äàæå íå óïî­ìÿ­íóâ î íåì, íà÷àë ðå÷ü î ñâî­èõ äåÿ­íè­ÿõ, ñòîëü áëè­ñòà­òåëü­íóþ, ÷òî ñòà­ëî ÿñíî: íèêî­ãî è íèêî­ãäà íå õâà­ëè­ëè ëó÷­øå è ñïðà­âåä­ëè­âåå. (12) Èáî ãîâî­ðèë îí ñ òåì æå óìîì, ñ òîé æå ñèëîé äóõà, ñ êàêè­ìè îí âñå ñîâåð­øèë, è ñëó­øà­ëè åãî ñ íåîñëàá­íûì âíè­ìà­íè­åì, âåäü ýòî áûëà çàùè­òè­òåëü­íàÿ ðå÷ü, à íå ïðî­ñòîå ïîõâàëü­íîå ñëî­âî.

50. Plus cri­mi­na eo die quam de­fen­sio va­luis­set, ni al­ter­ca­tio­nem in se­rum per­du­xis­sent. Di­mit­ti­tur se­na­tus in ea opi­nio­ne ut ne­ga­tu­rus tri­um­phum fuis­se vi­de­re­tur. [2] Pos­te­ro die et cog­na­ti ami­ci­que Cn. Man­lii sum­mis opi­bus ad­ni­si sunt, et auc­to­ri­tas se­nio­rum va­luit, [3] ne­gan­tium exemplum pro­di­tum me­mo­riae es­se, ut im­pe­ra­tor, qui de­vic­tis per­duel­li­bus, con­fec­ta pro­vin­cia exer­ci­tum re­por­tas­set, si­ne cur­ru et lau­rea pri­va­tus in­ho­no­ra­tus­que ur­bem ini­ret. Hic pu­dor ma­lig­ni­ta­tem vi­cit, tri­um­phum­que fre­quen­tes dec­re­ve­runt.

[4] Oppres­sit dein­de men­tio­nem me­mo­riam­que om­nem con­ten­tio­nis hui­us mai­us et cum maio­re et cla­rio­re vi­ro cer­ta­men or­tum. [5] P. Sci­pio­ni Af­ri­ca­no, ut Va­le­rius An­tias auc­tor est, duo Q. Pe­til­lii diem di­xe­runt. Id prout cui­us­que in­ge­nium erat in­terpre­ta­ban­tur. [6] Alii non tri­bu­nos ple­bis, sed uni­ver­sam ci­vi­ta­tem quae id pa­ti pos­set in­cu­sa­bant: [7] duas ma­xi­mas or­bis ter­ra­rum ur­bes ingra­tas uno pro­pe tem­po­re in prin­ci­pes in­ven­tas, Ro­mam ingra­tio­rem, si qui­dem vic­ta Car­tha­go vic­tum Han­ni­ba­lem in exi­lium ex­pu­lis­set, Ro­ma victrix vic­to­rem Af­ri­ca­num ex­pel­lat. [8] Alii, ne­mi­nem unum ci­vem tan­tum emi­ne­re de­be­re ut le­gi­bus in­ter­ro­ga­ri non pos­sit; ni­hil tam aequan­dae li­ber­ta­tis es­se quam po­ten­tis­si­mum quem­que pos­se di­ce­re cau­sam. [9] Quid autem tu­to cui­quam, ne­dum sum­mam rem pub­li­cam, per­mit­ti, si ra­tio non sit red­den­da? Qui ius aequ­um pa­ti non pos­sit, in eum vim haud ini­us­tam es­se. [10] Haec agi­ta­ta ser­mo­ni­bus, do­nec dies cau­sae di­cen­dae ve­nit. Nec ali­us an­tea quis­quam nec il­le ip­se Sci­pio con­sul cen­sor­ve maio­re om­nis ge­ne­ris ho­mi­num fre­quen­tia quam reus il­lo die in fo­rum est de­duc­tus. [11] Ius­sus di­ce­re cau­sam si­ne ul­la cri­mi­num men­tio­ne ora­tio­nem adeo mag­ni­fi­cam de re­bus ab se ges­tis est exor­sus ut sa­tis consta­ret ne­mi­nem um­quam ne­que me­lius ne­que ve­rius lau­da­tum es­se. [12] Di­ce­ban­tur enim ab eo eodem ani­mo in­ge­nio­que quo ges­ta erant, et auri­um fas­ti­dium abe­rat, quia pro pe­ri­cu­lo non in glo­riam re­fe­re­ban­tur.

ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
1327007031 1327008013 1327009001 1364003851 1364003852 1364003853