Ïåðåâîä Ì. Ï. Ôåäîðîâà, È. Ô. Ìàêàðåíêîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, A. C. Schlesinger, 1938/1991. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
13. (1) Îñòàëüíàÿ ÷àñòü ðå÷è Ýâìåíà ïðåäñòàâëÿëà óâåùåâàíèå: «ß ïåðåäàþ âàì, ñåíàòîðû, — ñêàçàë îí, — íå ñîìíèòåëüíûå ñëóõè, êîòîðûì ÿ âåðþ, æåëàÿ èç âðàæäû ê öàðþ, ÷òîáû îáâèíåíèÿ ïðîòèâ íåãî îêàçàëèñü èñòèííûìè, íî ñâåäåíèÿ, èññëåäîâàííûå è ïðîâåðåííûå, êàê åñëè áû ïîñëàííûé âàìè ëàçóò÷èêîì ÿ äîêëàäûâàë âàì î òîì, ÷òî âèäåë ñîáñòâåííûìè ãëàçàìè. (2) Íå äëÿ òîãî, ïîêèíóâ öàðñòâî ìîå, âàìè âîçâåëè÷åííîå è ðàñøèðåííîå, ïåðåñåê ÿ øèðîêîå ìîðå, ÷òîáû äîñòàâèòü âàì ëîæíûå ñëóõè è ÷åðåç ýòî ïîòåðÿòü âàøå äîâåðèå. (3) ß íàáëþäàë, êàê ñëàâíåéøèå ãîñóäàðñòâà Àçèè è Ãðåöèè âñå îòêðîâåííåå ñ êàæäûì äíåì îáíàðóæèâàþò ñâîè íàñòðîåíèÿ è âñêîðå, åñëè ïîçâîëèòü èì, äîéäóò äî òàêîãî ïðåäåëà, ÷òî ïîòåðÿþò âîçìîæíîñòü ðàñêàÿòüñÿ. (4) ß íàáëþäàë, êàê Ïåðñåé, íå äîâîëüñòâóÿñü Ìàêåäîíñêèì öàðñòâîì, îäíè îáëàñòè ïîä÷èíÿåò ñâîåé âëàñòè ñèëîé îðóæèÿ, äðóãèå ñòàðàåòñÿ ïðèâëå÷ü ê ñåáå áëàãîäåÿíèÿìè è ëàñêîé, åñëè íå â ñîñòîÿíèè ïîðàáîòèòü èõ ñèëîé. (5) ß âèäåë, ñêîëü â íåðàâíîì ïîëîæåíèè íàõîäÿòñÿ ñòîðîíû: îí ãîòîâèò âàì âîéíó èëè, ïî-ìîåìó, äàæå íå ãîòîâèò, à ïî÷òè ÷òî âåäåò åå, à âû ïðåäîñòàâëÿåòå åìó ìèð è áåçíàêàçàííîñòü. Âàøåãî ñîþçíèêà è äðóãà Àáðóïîëà31 îí èçãíàë èç åãî ñîáñòâåííîãî öàðñòâà; (6) îí óáèë èëëèðèéöà Àðôåòàâðà32, òîæå ñîþçíèêà è äðóãà âàøåãî, ïðîâåäàâ, ÷òî òîò ÷òî-òî âàì íàïèñàë; (7) îí ïîñòàðàåòñÿ ñòåðåòü ñ ëèöà çåìëè ôèâàíñêèõ ïðàâèòåëåé Ýâåðñó è Êàëëèêðàòà çà òî, ÷òî íà ñîáðàíèè áåîòèéöåâ îíè ñëèøêîì ñâîáîäíî âûñêàçûâàëèñü ïðîòèâ íåãî è îáåùàëè äîíåñòè âàì î ïåðåãîâîðàõ; (8) îí ïîñëàë, â íàðóøåíèå äîãîâîðà, âñïîìîãàòåëüíûé îòðÿä âèçàíòèéöàì; îí ïîøåë âîéíîé íà Äîëîïèþ; âòîðãñÿ ñ âîéñêàìè â Ôåññàëèþ è Äîðèäó, ÷òîáû â ìåæäîóñîáíîé ðàñïðå õóäøèå ãðàæäàíå ñ åãî ïîìîùüþ îäîëåëè ëó÷øèõ33; (9) â Ôåññàëèè è Ïåððåáèè îí ïðîèçâåë ñòðàøíûå ñìóòû è âîëíåíèÿ, ïîäàâ íàäåæäó íà îòìåíó äîëãîâûõ îáÿçàòåëüñòâ, äàáû ñ ïîìîùüþ ïðåäàííûõ åìó äîëæíèêîâ ñòåñíèòü îïòèìàòîâ. (10) Ïîñëå òîãî êàê âû ñïîêîéíî è òåðïåëèâî ïîçâîëèëè åìó ïðîäåëàòü âñå ýòî, îí, âèäÿ, ÷òî âû óñòóïèëè åìó Ãðåöèþ, ïðåáûâàåò â óâåðåííîñòè, ÷òî íèêòî íå âûñòóïèò ïðîòèâ íåãî ñ îðóæèåì, ïîêà îí íå ïåðåïðàâèòñÿ â Èòàëèþ. (11) Íàñêîëüêî ýòî áåçîïàñíî è ïî÷åòíî äëÿ âàñ — ñìîòðèòå ñàìè. ß æå ñ÷åë äëÿ ñåáÿ èñòèííûì ïîçîðîì äîïóñòèòü, ÷òîáû Ïåðñåé ïðèáûë â Èòàëèþ âîåâàòü ðàíüøå, ÷åì ÿ, âàø ñîþçíèê, ÿâëþñü ïðåäóïðåäèòü âàñ, ÷òîáû âû áûëè îñòîðîæíû. (12) Òåïåðü ÿ èñïîëíèë ñâîé ñâÿùåííûé äîëã è êàê áû î÷èñòèë è îáëåã÷èë ñâîþ ñîâåñòü; ÷òî åùå îñòàåòñÿ ìíå äåëàòü, êàê íå ìîëèòü áîãîâ è áîãèíü, ÷òîáû âû ïîçàáîòèëèñü î ñîáñòâåííîì ãîñóäàðñòâå è î íàñ, âàøèõ äðóçüÿõ è ñîþçíèêàõ, îò âàñ çàâèñÿùèõ?» |
13. Reliquum orationis adhortatio fuit. «Non ego haec» inquit «incertis iactata rumoribus et cupidius credita, quia vera esse de inimico crimina volebam, adfero ad vos, patres conscripti, sed comperta et explorata, haud secus quam si speculator missus a vobis subiecta oculis referrem; [2] neque relicto regno meo, quod amplum et egregium vos fecistis, mare tantum traiecissem ut vana ad vos afferendo fidem abrogarem mihi; [3] cernebam nobilissimas Asiae et Graeciae civitates in dies magis denudantes iudicia sua, mox, si permitteretur, eo processuras unde receptum ad paenitendum non haberent; [4] cernebam Persea non continentem se Macedoniae regno, alia armis occupantem, alia, quae vi subigi non possent, favore ac benevolentia complectentem; [5] videbam quam impar esset sors, cum ille vobis bellum pararet vos ei securam pacem praestaretis, quamquam mihi quidem non parare sed gerere paene bellum videbatur. Abrupolim, socium atque amicum vestrum, regno expulit; [6] Arthetaurum Illyrium, quia scripta ab eo quaedam vobis comperit, socium item atque amicum vestrum, interfecit; [7] Euersam et Callicritum Thebanos, principes civitatis, quia liberius adversus eum in concilio Boeotorum locuti fuerant delaturosque ad vos quae agerentur, professi erant, tollendos curavit; [8] auxilium Byzantiis adversus foedus tulit; Dolopiae bellum intulit; Thessaliam et Doridem cum exercitu pervasit ut in bello intestino deterioris partis auxilio meliorem affligeret; [9] confudit et miscuit omnia in Thessalia Perrhaebiaque spe novarum tabularum, ut manu debitorum obnoxia sibi optimates opprimeret. [10] Haec cum vobis quiescentibus et patientibus fecerit et concessam sibi Graeciam esse a vobis videat, pro certo habet neminem sibi antequam in Italiam traiecerit, armatum occursurum. [11] Hoc quam vobis tutum aut honestum sit, vos videritis: ego certe mihi turpe esse duxi, prius Persea ad bellum inferendum quam me socium ad praedicendum ut caveretis venire in Italiam. [12] Functus necessario mihi officio, et quodam modo liberata atque exonerata fide mea, quid ultra facere possum quam uti deos deasque precer ut vos et vestrae rei publicae et nobis sociis atque amicis, qui ex vobis pendemus, consulatis?» |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß