Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XLII, ãë. 14

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002.
Ïåðåâîä Ì. Ï. Ôåäîðîâà, È. Ô. Ìàêàðåíêîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, A. C. Schlesinger, 1938/1991.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

14. (1) Ðå÷ü ýòà ïðî­èç­âå­ëà ñèëü­íîå âïå­÷àò­ëå­íèå íà ñåíà­òî­ðîâ. Âïðî­÷åì, â òî âðå­ìÿ íèêòî íè÷å­ãî íå ìîã çíàòü î òîì, ÷òî ïðî­èñ­õî­äèò, êðî­ìå òîãî, ÷òî öàðü Ýâìåí ïðè­ñóò­ñò­âî­âàë â ñåíà­òå: òàêîé òàé­íîé áûëè îêðó­æå­íû çàñåäà­íèÿ êóðèè. Ëèøü ïî îêîí­÷à­íèè âîé­íû ñòà­ëî èçâåñò­íî, ÷òî ãîâî­ðèë öàðü è ÷òî åìó îòâå­òè­ëè.

(2) Íåñêîëü­êî äíåé ñïó­ñòÿ â ñåíàò áûëè äîïó­ùå­íû ïîñëû öàðÿ Ïåð­ñåÿ. Âïðî­÷åì, òàê êàê Ýâìåí óñïåë îâëà­äåòü íå òîëü­êî âíè­ìà­íè­åì, íî è ñî÷óâ­ñò­âè­åì ñëó­øà­òå­ëåé, âñå îïðàâ­äà­íèÿ è ìîëü­áû ïîñëîâ íå èìå­ëè óñïå­õà; (3) ê òîìó æå îòöîâ ðàç­äðà­æè­ëà ÷ðåç­ìåð­íàÿ çàíîñ­÷è­âîñòü Ãàð­ïà­ëà, ãëà­âû ïîñîëü­ñòâà. Îí çàÿâèë, ÷òî öàðü æåëà­åò è äîáè­âà­åò­ñÿ, ÷òîáû åãî îïðàâ­äà­íè­ÿì âåðè­ëè, èáî îí íå ñäå­ëàë è íå ñêà­çàë íè÷å­ãî âðàæ­äåá­íî­ãî Ðèìó; (4) îäíà­êî åñëè öàðü óâèäèò, ÷òî ðèì­ëÿíå óïîð­íî èùóò ïðåä­ëîã äëÿ âîé­íû, òî áóäåò õðàá­ðî çàùè­ùàòü­ñÿ. Âîåí­íîå ñ÷à­ñòüå ìîæåò îêà­çàòü­ñÿ íà òîé è äðó­ãîé ñòî­ðîíå, è íåèç­âåñò­íî, êàêîé èñõîä áóäåò èìåòü áîðü­áà.

(5) Äëÿ âñåõ ãîðî­äîâ Ãðå­öèè è Àçèè áûëî íåáåç­ðàç­ëè÷­íî, êàê âûñòó­ïÿò â ñåíà­òå ïîñëû Ïåð­ñåÿ è Ýâìåí. Îíè ñ÷è­òà­ëè, ÷òî åãî ïîÿâ­ëå­íèå íåïðå­ìåí­íî âîçû­ìå­åò êàêîå-íèáóäü äåé­ñò­âèå, è ïîòî­ìó ìíî­ãèå ãîñóäàð­ñòâà ïîä ðàç­íû­ìè ïðåä­ëî­ãà­ìè çàðà­íåå íàïðàâ­ëÿ­ëè â Ðèì ñâî­èõ ïîñëîâ. (6) ßâè­ëîñü òóäà è ïîñîëü­ñòâî ðîäî­ñ­öåâ âî ãëà­âå ñ Ñàòè­ðîì34, íåñî­ìíåí­íî îïà­ñàâ­øåì­ñÿ, êàê áû Ýâìåí íå ïðè­ñî­åäè­íèë ê îáâè­íå­íè­ÿì ïðî­òèâ Ïåð­ñåÿ è íàâå­òû íà èõ ãîñóäàð­ñòâî. (7) Ïîýòî­ìó îí âñå­ìè ñïî­ñî­áà­ìè ÷åðåç ñâî­èõ ïîêðî­âè­òå­ëåé è äðó­çåé äîáè­âàë­ñÿ âîç­ìîæ­íî­ñòè îáú­ÿñ­íèòü­ñÿ ñ Ýâìå­íîì â ñåíà­òå. (8) Ýòî åìó íå óäà­ëîñü, è òîãäà îí â ñàìûõ ðåç­êèõ âûðà­æå­íè­ÿõ ñòàë îáâè­íÿòü öàðÿ â òîì, ÷òî îí áóä­òî áû ïîáóäèë ëèêèé­öåâ ê âîéíå ñ ðîäîñ­öà­ìè è ÷òî åãî ïðàâ­ëå­íèå åùå òÿãîñò­íåå äëÿ íàðî­äîâ Àçèè, ÷åì ïðàâ­ëå­íèå Àíòèî­õà. (9) Ðå÷ü ýòà èìå­ëà óñïåõ è áûëà ïðè­ÿò­íà íàðî­äàì Àçèè, òàê ñèëü­íà áûëà óæå â íèõ ïðè­âÿ­çàí­íîñòü ê Ïåð­ñåþ, íî âûçâà­ëà íåäî­âîëü­ñòâî ñåíà­òà è íå ïðè­íåñ­ëà ïîëü­çû íè Ñàòè­ðó, íè åãî îòå­÷å­ñòâó. (10) ×òî æå êàñà­åò­ñÿ Ýâìå­íà, òî çàãî­âî­ðû âðà­ãîâ, íàïðàâ­ëåí­íûå ïðî­òèâ íåãî, ñíèñ­êà­ëè òîìó ëèøü ðàñ­ïî­ëî­æå­íèå ðèì­ëÿí35. Öàðþ áûëè îêà­çà­íû âñå­âîç­ìîæ­íûå ïî÷å­ñòè è ïîä­íå­ñå­íû ïî÷åò­íåé­øèå äàðû, â èõ ÷èñ­ëå êóðóëü­íîå êðåñ­ëî è æåçë èç ñëî­íî­âîé êîñòè.

14. Haec ora­tio mo­vit pat­res conscrip­tos. Ce­te­rum in prae­sen­tia ni­hil, prae­ter­quam fuis­se in cu­ria re­gem, sci­re quis­quam po­tuit: eo si­len­tio clau­sa cu­ria erat. Bel­lo de­ni­que per­fec­to, quae­que dic­ta ab re­ge quae­que res­pon­sa es­sent ema­na­ve­re.

[2] Per­sei dein­de re­gis le­ga­tis post pau­cos dies se­na­tus da­tus est. Ce­te­rum praeoc­cu­pa­tis non auri­bus ma­gis quam ani­mis ab Eume­ne re­ge, om­nis et de­fen­sio et dep­re­ca­tio le­ga­to­rum res­pue­ba­tur; [3] et exas­pe­ra­vit ani­mos fe­ro­cia ni­mia Har­pa­li, qui prin­ceps le­ga­tio­nis erat. Is vel­le qui­dem et la­bo­ra­re di­xit re­gem, ut pur­gan­ti se ni­hil hos­ti­le di­xis­se aut fe­cis­se fi­des ha­bea­tur: [4] ce­te­rum si per­vi­ca­cius cau­sam bel­li quae­ri vi­deat, for­ti ani­mo de­fen­su­rum se. Mar­tem com­mu­nem es­se et even­tum in­cer­tum bel­li.

[5] Om­ni­bus ci­vi­ta­ti­bus Grae­ciae at­que Asiae cu­rae erat, quid Per­sei le­ga­ti, quid Eume­nes in se­na­tu egis­set; et prop­ter ad­ven­tum eius quem mo­tu­rum ali­quid re­ban­tur, mi­se­rant ple­rae­que ci­vi­ta­tes alia in spe­ciem prae­fe­ren­tes le­ga­tos. [6] Et le­ga­tio Rho­dio­rum . . . ade­rat Ro­mae, cui­us fe­rox erat nec fal­sa dic­tu­rus prin­ceps, haud du­bius quin Eume­nes ci­vi­ta­tis quo­que suae cri­mi­na Per­sei cri­mi­ni­bus iun­xis­set. [7] Ita­que om­ni mo­do per pat­ro­nos hos­pi­tes­que dis­cep­tan­di cum re­ge lo­cum in se­na­tu quae­re­bat. [8] Quod cum non con­ti­gis­set, li­ber­ta­te in­tem­pe­ran­ti in­vec­tus in re­gem, quod Ly­cio­rum gen­tem ad­ver­sus Rho­dios con­ci­tas­set gra­vior­que Asiae es­set quam An­tio­chus fuis­set, po­pu­la­rem qui­dem ne­que Asiae ingra­tam po­pu­lis — [9] nam eo quo­que iam fa­vor Per­sei ve­ne­rat — ora­tio­nem ha­buit, ce­te­rum in­vi­sam se­na­tui inu­ti­lem­que si­bi et ci­vi­ta­ti suae. [10] Eume­ni ve­ro conspi­ra­tio ad­ver­sus eum fa­vo­rem maio­rem apud Ro­ma­nos fe­cit. Ita om­nes ei ho­no­res ha­bi­ti do­na­que quam amplis­si­ma da­ta cum sel­la cu­ru­li at­que ebur­neo sci­pio­ne.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 34 ëàòèí­ñêîì òåê­ñòå çäåñü ëàêó­íà, çàïîë­íÿ­å­ìàÿ èçäà­òå­ëÿ­ìè è ïåðå­âîä­÷è­êà­ìè íà îñíî­âà­íèè òåê­ñòà Àïïè­à­íà (Ìàêåäîí­ñêèå âîé­íû, XI, ôðàãì. 3).
  • 35Ðèì­ëÿíå ðàñ­öå­íè­ëè èõ ðå÷è êàê ñâèäå­òåëü­ñò­âó­þ­ùèå î ñãî­âî­ðå.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1364004208 1364004212 1260010223 1364004215 1364004216 1364004217