Íà ãëàâíóþ | Àíòè÷íàÿ ëèòåðàòóðà | Ðèìñêîå ïðàâî | Ñâîä ãðàæäàíñêîãî ïðàâà
Ñâîä ãðàæäàíñêîãî ïðàâà

Äèãåñòû Þñòèíèàíà

Êí. 30, ôð. 84

Äèãåñòû Þñòèíèàíà. Ò. 5 (1). Êí. 28—32. Ì.: «Ñòàòóò», 2004.
Ïåðåâîä ñ ëàò. Å. Â. Ëÿïóñòèíîé.
Îáù. ðåäàêöèÿ ïåðåâîäà: Ë. Ë. Êîôàíîâ; ðåäàêöèÿ ïåðåâîäà êí. 30: Å. À. Ñóõàíîâ.
Digesta Iustiniani Augusti. Ed. Mommsen — Krüger. Vol. II. Berolini, 1870.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
  • 84. Þëè­àí â 33-é êíè­ãå «Äèãåñò».
  • (pr.) Îòêàç òàêî­ãî ðîäà: «Åñëè Òèöèé ïîðó­÷èò­ñÿ ìîå­ìó íàñëåä­íè­êó â òîì, ÷òî äàñò 100 Ìåâèþ, ïóñòü è íàñëåä­íèê ìîé äàñò Òèöèþ 100» èìå­åò ñèëó, ïîäîá­íî òîìó êàê òî, ÷òî îòêà­çà­íî êîìó-òî, âûäà­åò­ñÿ íà îñíî­âà­íèè ôèäå­è­êî­ìèñ­ñà.
  • (1) Ïî ýòîé æå ïðè­÷èíå äåé­ñò­âè­òå­ëåí è òàêîé ëåãàò: «Åñëè Òèöèé ïîðó­÷èò­ñÿ ìîå­ìó íàñëåä­íè­êó, ÷òî íà 100 çîëîòûõ îñó­ùå­ñò­âèò ñòðî­è­òåëü­ñòâî â ìóíè­öè­ïèè, òîãäà ïóñòü ìîé íàñëåä­íèê áóäåò îáÿ­çàí äàòü åìó 100 çîëîòûõ».
  • (2) Åñëè Ñåì­ï­ðî­íèé íàçíà­÷èë Òèöèÿ íàñëåä­íè­êîì è ïðè­êà­çàë åìó ÷åðåç äâà ãîäà îòäàòü ïîìå­ñòüå Ìåâèþ, ïîòîì Òèöèé òî æå ïîìå­ñòüå îòêà­çàë Ìåâèþ ÷åðåç ñâî­åãî íàñëåä­íè­êà áåç âñÿ­êî­ãî îòëà­ãà­òåëü­íî­ãî ñðî­êà è Ìåâèé ïðè­íÿë îò íàñëåä­íè­êà Òèöèÿ öåíó ïîìå­ñòüÿ, òî, åñëè (Ìåâèé) ðåøèò èñòðå­áî­âàòü ïîìå­ñòüå íà îñíî­âà­íèè çàâå­ùà­íèÿ Ñåì­ï­ðî­íèÿ, åãî ìîæ­íî áóäåò îïðî­âåðã­íóòü èñêî­âûì âîç­ðà­æå­íè­åì, åñëè îí íå áóäåò äîâî­ëåí öåíîé ó÷àñò­êà.
  • (3) Åñëè êîìó-òî áûë îòêà­çàí ïî çàâå­ùà­íèþ ðàá è èç-çà îòêà­çî­ïî­ëó­÷à­òå­ëÿ ñëó­÷è­ëîñü òàê, ÷òî îí íå ïîëó­÷èë Ñòè­õà, êîãäà íàñëåä­íèê õîòåë åãî ïåðå­äàòü, â ñëó­÷àå ñìåð­òè Ñòè­õà íàñëåä­íè­êó ïîìî­æåò èñêî­âîå âîç­ðà­æå­íèå î çëîì óìûñ­ëå.
  • (4) Äîì, â ïîëü­çó êîòî­ðî­ãî áûë îáðå­ìå­íåí ñåðâè­òó­òîì äîì íàñëåä­íè­êà, áûë îòêà­çàí ïî çàâå­ùà­íèþ è ïåðå­äàí îòêà­çî­ïî­ëó­÷à­òå­ëþ áåç äîáàâ­ëå­íèÿ ñåðâè­òó­òà. ß ñêà­çàë, ÷òî ëåãà­òà­ðèé ìîæåò ïðåäú­ÿâ­ëÿòü èñê íà îñíî­âà­íèè çàâå­ùà­òåëü­íî­ãî îòêà­çà, òàê êàê ïîëó­÷èë îòêà­çàí­íîå íå ïîë­íî­ñòüþ: âåäü è òîò, êòî ïîëó­÷èë îò íàñëåä­íè­êà óâå÷­íî­ãî ðàáà, ïðà­âî­ìåð­íî ïðåäú­ÿâ­ëÿ­åò èñê íà îñíî­âà­íèè çàâå­ùà­òåëü­íî­ãî îòêà­çà.
  • (5) Òîò, êòî ðàáà, îòêà­çàí­íî­ãî åìó ïî çàâå­ùà­íèþ, íå çíàÿ, ÷òî òîò åìó îòêà­çàí, êóïèë ó íàñëåä­íè­êà, åñëè, óçíàâ î ëåãà­òå, ïðåäú­ÿâèò èñê íà îñíî­âà­íèè çàâå­ùà­òåëü­íî­ãî îòêà­çà è ïîëó­÷èò ðàáà, ïî èñêó èç ïðî­äà­æè îí äîë­æåí áûòü îïðàâ­äàí, èáî ýòî èñê äîá­ðîé ñîâå­ñòè è âêëþ­÷à­åò â ñåáÿ èñêî­âîå âîç­ðà­æå­íèå î çëîì óìûñ­ëå. Åñëè æå, óïëà­òèâ (ïîêóï­íóþ) öåíó, îí ðåøèò ïðåäú­ÿâèòü èñê î çàâå­ùà­òåëü­íîì îòêà­çå, îí äîë­æåí áóäåò ïîëó­÷èòü ðàáà, à ïî èñêó èç êóï­ëè âåðíåò óïëà­÷åí­íóþ öåíó, ïîäîá­íî òîìó êàê âåð­íóë áû åå íàçàä, åñëè áû ðàáà ó íåãî â ðåçóëü­òà­òå ýâèê­öèè îòî­áðà­ëè ïî ñóäó. Åñëè ðàç­áè­ðà­ëîñü äåëî ïî èñêó èç êóï­ëè, è òîãäà èñòåö óçíàë, ÷òî ðàá îòêà­çàí åìó ïî çàâå­ùà­íèþ, è ïðåäú­ÿâ­ëÿ­åò èñê î çàâå­ùà­òåëü­íîì îòêà­çå, íóæ­íî áóäåò, ÷òîáû íàñëåä­íèê áûë îïðàâ­äàí òîëü­êî â òîì ñëó­÷àå, åñëè îí âåðíåò óïëà­÷åí­íóþ öåíó è ïåðå­äàñò ðàáà â ñîá­ñò­âåí­íîñòü èñò­öà.
  • (6) Êîãäà îòåö äëÿ ñâî­åé äî÷å­ðè â êà÷å­ñòâå ïðè­äà­íî­ãî ïîîáå­ùàë 100, çàòåì åé æå îòêà­çàë ïî çàâå­ùà­íèþ òå æå 100, íàñëåä­íèê áóäåò çàùè­ùåí èñêî­âûì âîç­ðà­æå­íè­åì î çëîì óìûñ­ëå, åñëè è çÿòü ðåøèò ïðåäú­ÿâèòü èñê îá îáå­ùà­íèè, è äåâóø­êà — èñê î çàâå­ùà­òåëü­íîì îòêà­çå: èáî èì ñëå­äó­åò äîãî­âî­ðèòü­ñÿ ìåæ­äó ñîáîé, ÷òîáû äîâîëü­ñò­âî­âàòü­ñÿ ëèáî òåì, ëèáî äðó­ãèì èñêîì.
  • (7) Åñëè êîìó-òî áûëî îòêà­çà­íî òàê: «Åñëè òàá­ëè÷­êè ìîåé ðàñ­ïèñ­êè îòäàñò ìîå­ìó íàñëåä­íè­êó, ïóñòü ìîé íàñëåä­íèê äàñò åìó 10», òî ñìûñë ïîäîá­íî­ãî ðîäà óñëî­âèÿ òàêîâ: «åñëè îñâî­áî­äèò ìîå­ãî íàñëåä­íè­êà îò äîë­ãà». Ïîýòî­ìó, åñëè òàá­ëè÷­êè ñóùå­ñò­âó­þò, êðåäè­òîð íå ñ÷è­òà­åò­ñÿ âûïîë­íèâ­øèì óñëî­âèå, åñëè íå ñäå­ëàë íàñëåä­íè­êó ïîä­òâåð­æäå­íèå ïîëó­÷å­íèÿ (äåíåã), à åñëè òàá­ëè­÷åê íå ñóùå­ñò­âó­åò â ïðè­ðî­äå, òî îí ñ÷è­òà­åò­ñÿ âûïîë­íèâ­øèì óñëî­âèå, åñëè îñâî­áî­äèë íàñëåä­íè­êà (îò äîë­ãà), è ê äåëó íå îòíî­ñèò­ñÿ, áûëè ëè òàá­ëè÷­êè óíè­÷òî­æå­íû óæå òîãäà, êîãäà ñîñòàâ­ëÿ­ëîñü çàâå­ùà­íèå, èëè æå ïîçä­íåå èëè ïîñëå ñìåð­òè çàâå­ùà­òå­ëÿ[1].
  • (8) Åñëè Òèöèþ è Ìåâèþ îòêà­çàí Ñòèõ, êîòî­ðûé ïðè­íàä­ëå­æàë Òèöèþ, ÷àñòü Ñòè­õà áóäåò ïðè­÷è­òàòü­ñÿ Ìåâèþ: âåäü Òèöèé, õîòÿ ê ëåãà­òó è íå äîïóñ­êà­åò­ñÿ, âõî­äèò â äîëþ.
  • (9) «Ïóñòü ìîé íàñëåä­íèê äàñò Òèöèþ Ñòè­õà èëè Ïàì­ôè­ëà, êîãî èç íèõ ñàì îí (òî åñòü íàñëåä­íèê) ïîæå­ëà­åò». Åñëè íàñëåä­íèê ñêà­æåò, ÷òî ðåøèë äàòü Ñòè­õà, òî ñî ñìåð­òüþ Ñòè­õà îñâî­áîæ­äà­åò­ñÿ îò îáÿ­çà­òåëü­ñòâà, âåäü, êàê òîëü­êî îäíà­æäû ñêà­æåò íàñëåä­íèê, êîãî èç äâî­èõ æåëà­åò äàòü, òî ðåøå­íèå èçìå­íèòü îí áîëü­øå íå ñìî­æåò47.
  • (10) Îòêàç ñîñòàâ­ëåí òàê: «Êîð­íå­ëè­å­âî ïîìå­ñòüå è ðàáîâ, êîòî­ðûå â ýòîì ïîìå­ñòüå áóäóò ïðè­íàä­ëå­æàòü ìíå, êîãäà ÿ óìðó, ïóñòü ìîé íàñëåä­íèê îòäàñò Òèöèþ». Ðàáû­íÿ, êîòî­ðàÿ îáû÷­íî íàõî­äè­ëàñü â ýòîì ïîìå­ñòüå, áóäó÷è â áåãàõ â ìîìåíò ñìåð­òè ãîñ­ïî­äè­íà, ðîäè­ëà; ñïðà­øè­âàþ: âêëþ­÷à­þò­ñÿ ëè â ëåãàò ñàìà îíà èëè åå ðåáå­íîê? ß îòâå­òèë: ÿñíî, ÷òî ðàáû­íÿ, õîòÿ è áûëà â áåãàõ, îòêà­çà­íà ïî çàâå­ùà­íèþ, è, íåñìîò­ðÿ íà òî ÷òî óáå­æà­ëà, ñ÷è­òà­åò­ñÿ, áóä­òî îíà íàõî­äè­ëàñü â ýòîì ïîìå­ñòüå â ìîìåíò ñìåð­òè îòöà ñåìåé­ñòâà; èç ýòî­ãî ñëå­äó­åò, ÷òî è ðåáå­íîê ñëå­äó­åò çà ìàòå­ðüþ è âêëþ­÷à­åò­ñÿ â ëåãàò ñîâåð­øåí­íî òàê æå, êàê åñëè áû ïîÿâèë­ñÿ íà ñâåò â ïîìå­ñòüå.
  • (11) Åñëè Òèöèþ îòêà­çàí ïî çàâå­ùà­íèþ Ñòèõ èëè Ïàì­ôèë, êîãî èç íèõ îí ïðåä­ïî­÷òåò, à ïîç­æå çàâå­ùà­òåëü ïîäà­ðèë Ïàì­ôè­ëà Òèöèþ, ïðåä­ìå­òîì îáÿ­çà­òåëü­ñòâà îñòà­åò­ñÿ Ñòèõ.
  • (12) ßñíî, ÷òî ó òåõ, êîìó ëåãàò îñòàâ­ëåí òàê: «Òèöèþ è Ìåâèþ äàþ è îòêà­çû­âàþ (êàæ­äî­ìó) ïî ðàáó», ïðà­âî íà îäíî­ãî è òîãî æå ðàáà ñîâ­ïà­äàòü íå áóäåò, òàê æå êàê íå áóäåò îíî ñîâ­ïà­äàòü è êîãäà îòêà­çû­âà­þò òàê: «Òèöèþ äàþ è îòêà­çû­âàþ ðàáà; Ìåâèþ äàþ è îòêà­çû­âàþ äðó­ãî­ãî ðàáà».
  • (13)48 Åñëè òîò, â ÷üþ ïîëü­çó áûë îñòàâ­ëåí çàâå­ùà­òåëü­íûé îòêàç, åùå äî òîãî, êàê ðåøèë, êàêèì èñêîì âîñ­ïîëü­çî­âàòü­ñÿ, óìåð, îñòà­âèâ äâóõ íàñëåä­íè­êîâ, îíè, ÿâèâ­øèñü îäíî­âðå­ìåí­íî, íå ìîãóò ïîëó­÷èòü ëåãàò, åñëè íå äîñòèã­íóò ñîãëà­ñèÿ: âåäü ïîêóäà îäèí æåëà­åò ïðåäú­ÿâèòü âèí­äè­êà­öè­îí­íûé èñê, äðó­ãîé èñêà ëè÷­íî­ãî ïðåäú­ÿâ­ëÿòü íå ìîæåò. Íî åñëè äîñòèã­íóò ñîãëà­ñèÿ, áóäóò èìåòü âåùü ñîîá­ùà; ñîãëà­ñèÿ æå äîáè­âàòü­ñÿ îíè äîëæ­íû ëèáî ïî ñâî­åé âîëå, ëèáî ïîä íàáëþäå­íè­åì ñóäüè.
  • 84. Iulia­nus lib­ro tri­ge­si­mo ter­tio di­ges­to­rum
  • B. 44, 1, 80 (pr.) Hui­us­mo­di le­ga­tum: «Si Ti­tius he­re­di meo ca­ve­rit cen­tum Mae­vio se da­tu­rum, et he­res meus Ti­tio cen­tum da­to», uti­le le­ga­tum est, que­mad­mo­dum quod ali­cui le­ga­tum ex cau­sa fi­dei­com­mis­si res­ti­tua­tur.
  • (1) Eadem ra­tio­ne hoc quo­que le­ga­tum uti­le sit: «Si Ti­tius he­re­di meo ca­ve­rit se in mu­ni­ci­pio ex cen­tum aureis opus fac­tu­rum, tum ei cen­tum aureos he­res meus da­re dam­nas es­to».
  • (2) Si Sempro­nius Ti­tium he­re­dem insti­tue­rit et ab eo post bien­nium fun­dum da­ri ius­se­rit Mae­vio, Ti­tius dein­de ab he­re­de suo eun­dem fun­dum Mae­vio prae­sen­ti die le­ga­ve­rit et Mae­vius pre­tium fun­di ab he­re­de Ti­tii ac­ce­pe­rit: si ex tes­ta­men­to Sempro­nii fun­dum pe­te­re ve­lit, ex­cep­tio­ne re­pel­li po­te­rit si pre­tio fun­di con­ten­tus non erit.
  • (3) Si cui ho­mo le­ga­tus fuis­set et per le­ga­ta­rium ste­tis­set, quo mi­nus Sti­chum, cum he­res tra­de­re vo­le­bat, ac­ci­pe­ret, mor­tuo Sti­cho ex­cep­tio do­li ma­li he­re­di pro­de­rit.
  • (4) Aedes, qui­bus he­re­dis aedes ser­vie­bant, le­ga­tae sunt tra­di­tae le­ga­ta­rio non im­po­si­ta ser­vi­tu­te. di­xi pos­se le­ga­ta­rium ex tes­ta­men­to age­re, quia non ple­num le­ga­tum ac­ce­pis­set: nam et eum, qui de­bi­li­ta­tum ab he­re­de ser­vum ac­ce­pe­rit, rec­te ex tes­ta­men­to age­re.
  • (5) Qui ser­vum tes­ta­men­to si­bi le­ga­tum, ig­no­rans eum si­bi le­ga­tum, ab he­re­de emit, si cog­ni­to le­ga­to ex tes­ta­men­to ege­rit et ser­vum ac­ce­pe­rit, ac­tio­ne ex ven­di­to ab­sol­vi de­bet, quia hoc iudi­cium fi­dei bo­nae est et con­ti­net in se do­li ma­li ex­cep­tio­nem. quod si pre­tio so­lu­to ex tes­ta­men­to age­re insti­tue­rit, ho­mi­nem con­se­qui de­be­bit, ac­tio­ne ex empto pre­tium re­ci­pe­ra­bit, que­mad­mo­dum re­ci­pe­ra­ret, si ho­mo evic­tus fuis­set. quod si iudi­cio ex empto ac­tum fue­rit et tunc ac­tor com­pe­re­rit le­ga­tum si­bi ho­mi­nem es­se et agat ex tes­ta­men­to, non ali­ter ab­sol­vi he­re­dem opor­te­bit, quam si pre­tium res­ti­tue­rit et ho­mi­nem ac­to­ris fe­ce­rit.
  • (6) Cum pa­ter pro fi­lia sua do­tis no­mi­ne cen­tum pro­mi­sis­set, dein­de eidem cen­tum eadem le­gas­set, do­li ma­li ex­cep­tio­ne he­res tu­tus erit, si et ge­ner ex pro­mis­sio­ne et puel­la ex tes­ta­men­to age­re insti­tue­rit: con­ve­ni­re enim in­ter eos opor­tet, ut al­te­rut­ra ac­tio­ne con­ten­ti sint.
  • (7) Si ita cui le­ga­tum es­set: «Si ta­bu­las chi­rog­ra­phi mei he­re­di meo red­di­de­rit, he­res meus ei de­cem da­to», hui­us­mo­di con­di­cio hanc vim ha­bet «si he­re­dem meum de­bi­to li­be­ra­ve­rit». qua­re et, si ta­bu­lae exsta­bunt, non in­tel­le­ge­tur con­di­cio­ni sa­tis­fe­cis­se cre­di­tor, ni­si ac­cep­tum he­re­di fe­ce­rit, et, si ta­bu­lae in re­rum na­tu­ra non fue­rint, exis­ti­ma­bi­tur inples­se con­di­cio­nem, si he­re­dem li­be­ra­ve­rit, nec ad rem per­ti­ne­bit, iam tunc cum tes­ta­men­tum fie­bat ta­bu­lae in­ter­ci­de­rint an pos­tea vel mor­tuo tes­ta­to­re.
  • (8) Si Ti­tio et Mae­vio le­ga­tus fue­rit Sti­chus, qui Ti­tii erat, de­be­bi­tur pars Sti­chi Mae­vio: nam Ti­tius, quam­vis ad le­ga­tum non ad­mit­ta­tur, par­tem fa­ciet.
  • (9) «Sti­chum aut Pam­phi­lum, ut­rum he­res meus vo­let, Ti­tio da­to». si di­xe­rit he­res Sti­chum se vel­le da­re, Sti­cho mor­tuo li­be­ra­bi­tur. cum autem se­mel di­xe­rit he­res, ut­rum da­re ve­lit, mu­ta­re sen­ten­tiam non po­te­rit.
  • (10) Le­ga­tum est ita: «Fun­dum Cor­ne­lia­num et man­ci­pia, quae in eo fun­do cum mo­riar mea erunt, he­res meus Ti­tio da­to». an­cil­la, quae in eo fun­do es­se con­sue­ve­rat, mor­tis tem­po­re cum in fu­ga es­set, eni­xa est: quae­ro, an vel ip­sa vel par­tus eius le­ga­to ce­dat. res­pon­di: an­cil­la quam­vis in fu­ga sit, le­ga­ta vi­de­tur et, li­cet fu­gi­ti­va erat, pe­rin­de ha­be­tur ac si in eo fun­do fuis­set mo­rien­te pat­re fa­mi­lias: huic con­se­quens est, ut par­tus quo­que mat­rem se­qua­tur et pe­rin­de le­ga­to ce­dat, ac si in fun­do edi­tus fuis­set.
  • (11) Si Ti­tio Sti­chus aut Pam­phi­lus, ut­rum eorum ma­let, le­ga­tus est, dein­de Pam­phi­lum tes­ta­tor Ti­tio do­na­vit, Sti­chus in ob­li­ga­tio­ne re­ma­net.
  • (12) Qui­bus ita le­ga­tum fue­rit: «Ti­tio et Mae­vio sin­gu­los ser­vos do le­go», constat eos non con­cur­su­ros in eun­dem ser­vum, si­cu­ti non con­cur­runt, cum ita le­ga­tur: «Ti­tio ser­vum do le­go: Mae­vio al­te­rum ser­vum do le­go».
  • (13) Si is cui le­ga­tum fue­rat an­te­quam consti­tue­ret, qua ac­tio­ne uti vel­let, de­ces­sit duo­bus he­re­di­bus re­lic­tis, le­ga­tum ac­ci­pe­re si­mul ve­nien­tes, ni­si con­sen­se­rint, non pos­sunt: qua­re quam­diu al­ter rem vin­di­ca­re vult, al­ter in per­so­nam age­re non po­test. sed si con­sen­se­rint, rem com­mu­ni­ter ha­be­bunt: con­sen­ti­re autem vel sua spon­te de­bent vel iudi­ce im­mi­nen­te.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 47Ñð. D. 31. 11. 1 (ïðè­ìå÷. ðåä.).
  • 48Ñîãëàñ­íî Ô. Àéçå­ëþ, § 13 — èíòåð­ïî­ëÿ­öèÿ Þñòè­íè­à­íà (ïðè­ìå÷. ðåä.).
  • ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈÅ ÐÅÄÀÊÖÈÈ ÑÀÉÒÀ

  • [1]Â èçä. 2004 ã. ïðåä­ëî­æå­íèå ïðî­ïó­ùå­íî. Ïåðå­âîä Î. Â. Ëþáè­ìî­âîé.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1496002023 1496002029 1496002030 3303001085 3303001086 3303001087