108. Àôðèêàí â 5-é êíèãå «Âîïðîñîâ».
( pr.) Åñëè ñêàæóò, ÷òî ðàá, îòêàçàííûé ïî çàâåùàíèþ, ñáåæàë ïðè æèçíè çàâåùàòåëÿ, òî èçäåðæêè è ðèñêè ïî åãî âîçâðàùåíèþ ëîæàòñÿ íà òîãî, êîìó îí îòêàçàí, òàê êàê íàñëåäíèê îòêàçàííóþ âåùü äîëæåí ïðåäîñòàâèòü â òîì ìåñòå, ãäå îíà áûëà îñòàâëåíà çàâåùàòåëåì.
( 1) Åñëè òî, ÷òî òû äîëæåí ìíå ïî çàâåùàíèþ, êòî-ëèáî äðóãîé ïîäàðèò ìîåìó ðàáó, ó ìåíÿ âñå åùå áóäåò îñòàâàòüñÿ èñê èç çàâåùàíèÿ, <îñîáåííî åñëè ÿ íå áóäó çíàòü, ÷òî âåùü ñòàëà ìîåé >59: èíà÷å ïîëó÷èòñÿ, ÷òî äàæå åñëè áû òû ñàì ïîäàðèë åå ìîåìó ðàáó, òî îñâîáîäèëñÿ áû îò îáÿçàòåëüñòâà áåç ìîåãî ñîãëàñèÿ, ÷åãî íèêîèì îáðàçîì ïðèçíàòü íåëüçÿ, êîëü ñêîðî òû íå îñâîáîäèëñÿ áû, äàæå è îñóùåñòâèâ èñïîëíåíèå áåç ìîåãî ñîãëàñèÿ.
( 2) Êîãäà Òèöèþ ïî çàâåùàíèþ áûë îòêàçàí ðàá, áûë çàäàí âîïðîñ: ïðèíàäëåæèò ëè ïðàâî ðåøàòü, êîãî èìåííî äàâàòü, íàñëåäíèêó èëè ñêîðåå ëåãàòàðèþ? ß îòâåòèë: ïðàâèëüíåå ñêàçàòü, ÷òî âûáîð çà òåì, êòî âîëåí ðåøàòü, ê êàêîìó èñêó ïðèáåãíóòü, òî åñòü çà ëåãàòàðèåì.
( 3) ×òî çàâåùàòåëüíûé îòêàç òàêîãî ðîäà: «Òàêîìó-òî èëè òàêîìó-òî, òîìó èç íèõ äâîèõ, êòî ðàíüøå ïîäíèìåòñÿ íà Êàïèòîëèé » èìååò ñèëó, ñ î÷åâèäíîñòüþ ïîäòâåðæäàåòñÿ äîâîäîì, ãîâîðèë îí, ñîñòîÿùèì â òîì, ÷òî, åñëè óçóôðóêò îòêàçàí ïî çàâåùàíèþ âîëüíîîòïóùåííèêàì, ñîáñòâåííîñòü âïîëíå ìîæíî îñòàâëÿòü ïî ëåãàòó òîìó èç íèõ, êòî ïðîæèâåò äîëüøå. Ñ÷èòàåòñÿ, ÷òî òî æå ñëåäóåò ñêàçàòü è î íàçíà÷åíèè íàñëåäíèêà.
( 4) Ñòèõà, îáåùàííîãî ìíå òîáîé ïî ñòèïóëÿöèè, Òèöèé îòêàçàë ìíå ïî çàâåùàíèþ, îáðåìåíèâ ýòèì òåáÿ êàê íàñëåäíèêà. Áûëî ðåøåíî, ÷òî, åñëè ñòèïóëÿöèÿ áûëà çàêëþ÷åíà íå ðàäè áåçâîçìåçäíîãî îáîãàùåíèÿ, ëåãàò èìååò ñèëó, åñëè æå ïî èíîìó îñíîâàíèþ, òîãäà ñêîðåå íå èìååò, èáî âñå óæå âûäàíî, à îäíà è òà æå âåùü äâàæäû ïðåäîñòàâëåíà áûòü íå ìîæåò.
( 5) Íî åñëè, â òî âðåìÿ êàê òû äîëæåí áûë ìíå Ñòèõà ïî çàâåùàíèþ Òèöèÿ, åãî æå îòêàçàë ìíå ïî çàâåùàíèþ Ñåìïðîíèé, îáðåìåíèâ ýòèì êàê íàñëåäíèêà òåáÿ, à ìåíÿ îáðåìåíèë ïðîñüáîé îòäàòü åãî êîìó-òî, ëåãàò áóäåò èìåòü ñèëó, èáî ÿ íå íàìåðåí èìåòü (åãî ó ñåáÿ); òàêîé æå áóäåò íîðìà ïðàâà è åñëè îí îòêàæåò ïî çàâåùàíèþ äåíüãè, îáðåìåíèâ ýòèì êàê íàñëåäíèêà ìåíÿ, òåì áîëåå, åñëè â ïðåäûäóùåì çàâåùàíèè èìååòñÿ ôèäåèêîìèññ. Òàêæå åñëè ê ïðåäûäóùåìó çàâåùàíèþ ïðèìåíÿåòñÿ íîðìà Ôàëüöèäèåâà çàêîíà, òî, ÷òî âñëåäñòâèå ýòîãî óáóäåò ñ ó÷åòîì Ôàëüöèäèåâà çàêîíà, ÿ ïîëó÷ó ïî ñëåäóþùåìó çàâåùàíèþ.
( 6) Òàêæå åñëè ÿ ñòàíó íàñëåäíèêîì íåïëàòåæåñïîñîáíîãî õîçÿèíà, ïîìåñòüå êîòîðîãî òåáå áûëî ïðèêàçàíî äàòü ìíå, òâîå îáÿçàòåëüñòâî îñòàíåòñÿ â ñèëå, òàê æå êàê îñòàëîñü áû, åñëè áû ÿ ýòî ïîìåñòüå êóïèë.
( 7) Åñëè áóäåò íàïèñàíî òàê: «Ñâåðõ òîãî, ÷òî ÿ îòêàçàë Òèöèþ, ïóñòü ìîé íàñëåäíèê äàñò Ñåþ 10 », íå ñëåäóåò ñîìíåâàòüñÿ, ÷òî è ó Òèöèÿ åãî ëåãàò îñòàåòñÿ, è Ñåþ íå ïðè÷èòàåòñÿ íè÷åãî ñâåðõ 10; âåäü ñòàëî ïî÷òè îáû÷íûì ôîðìóëèðîâàòü îòêàç òàê: «Ñòîëüêî-òî Ëóöèþ Òèöèþ è ñâåðõ òîãî ñòîëüêî-òî åãî æåíå è äåòÿì ».
( 8) Åñëè òîìó, â ÷üþ ïîëüçó íè÷åãî îòêàçàíî íå áûëî, ÷òî-ëèáî îòêàçûâàþò ñ òàêèì äîáàâëåíèåì: «ñâåðõ òîãî », íè÷óòü íå ñëåäóåò ñîìíåâàòüñÿ, ÷òî îòêàçàííîå òàêèì îáðàçîì ïðè÷èòàåòñÿ; è ãîðàçäî ìåíüøå ñëåäóåò ñîìíåâàòüñÿ â òîì, ÷òî åñëè îò òîãî, êòî ìíå íè÷åãî íå äîëæåí, ÿ ïîëó÷ó òàêîå îáåùàíèå ïî ñòèïóëÿöèè: «Ñâåðõ òîãî, ÷òî òû ìíå äîëæåí, îáåùàåøü ëè äàòü 10? », òî (ñ íåãî) ïðè÷èòàåòñÿ 10.
( 9) Åñëè ÷óæîé ðàá ïîëó÷èë ïî çàâåùàíèþ ñâîáîäó è áûë îòêàçàí, åãî ìîæíî, ãîâîðèò (ïðåòîð), èñòðåáîâàòü íà îñíîâàíèè ëåãàòà: âåäü êîãäà îñâîáîæäåíèå íè÷òîæíî, íåëåïî, ÷òîáû èç-çà íåãî óòðà÷èâàë ñèëó ëåãàò, êîòîðûé áûë áû äåéñòâèòåëüíûì â èíîì ñëó÷àå, åñëè áû áûë îñòàâëåí ïî ëåãàòó òîëüêî îäèí (ýòîò ðàá).
( 10) Òîò, ó êîãî â êàññå áûëî ïÿòü, è îòêàçàë ïî çàâåùàíèþ, è îáåùàë ïî ñòèïóëÿöèè òàê: «10, êîòîðûå èìåþòñÿ ó ìåíÿ â êàññå »: äåéñòâèòåëüíû áóäóò è ëåãàò, è ñòèïóëÿöèÿ, îäíàêî ñ òåì, ÷òîáû è ïî çàâåùàíèþ, è ïî ñòèïóëÿöèè ïðè÷èòàëîñü òîëüêî ïÿòü. À òîãî, ÷òîáû ìîæíî áûëî èñòðåáîâàòü ïî èñêó èç çàâåùàíèÿ ïÿòü, êîòîðûõ íå îêàæåòñÿ, ðàçóì åäâà ëè äîïóñòèò: âåäü ÿñíî, ÷òî ïî çàâåùàíèþ îòêàçàí îïðåäåëåííûé ïðåäìåò, êîòîðîãî íå ñóùåñòâóåò. Åñëè æå â ìîìåíò ñìåðòè áûëà ïîëíàÿ ñóììà, à çàòåì êàêàÿ-òî åå ÷àñòü ïîãèáíåò, íåñîìíåííî, ÷òî ðèñê ýòîé ãèáåëè ïàäàåò òîëüêî íà íàñëåäíèêà.
( 11) Åñëè ïî çàâåùàíèþ îòêàçàí ðàá, à íàñëåäíèê äîïóñòèë ïðîñðî÷êó (èñïîëíåíèÿ), òî íà íåãî ïàäàåò ðèñê è ãèáåëè, è óõóäøåíèÿ, òàê ÷òî, åñëè ïåðåäàñò, íàïðèìåð, êàëåêó, âñå ðàâíî áóäåò îòâå÷àòü (ïî èñêó èç çàâåùàíèÿ).
( 12) Êîãäà ÷òî-òî îòêàçàíî òåáå ïî çàâåùàíèþ è ïîðó÷åíî âûäàòü ýòî ìíå, â òîì ñëó÷àå, åñëè òû íè÷åãî, êðîìå ýòîãî ïî çàâåùàíèþ íå ïîëó÷èøü, ïðè èñòðåáîâàíèè ýòîãî ëåãàòà òû, ïî åãî ìíåíèþ, îòâå÷àåøü ïåðåäî ìíîé òîëüêî çà çëîé óìûñåë, à â èíîì ñëó÷àå — åùå è çà íåáðåæíîñòü; òàê æå 60 êàê â äîãîâîðàõ äîáðîé ñîâåñòè ñîáëþäàåòñÿ òàêîé ïîðÿäîê: åñëè ðå÷ü èäåò î âûãîäå îáåèõ ñòîðîí, âîçíèêàåò îòâåòñòâåííîñòü è çà íåáðåæíîñòü, åñëè æå (î âûãîäå) òîëüêî îäíîé (ñòîðîíû) — òî òîëüêî çà çëîé óìûñåë.
( 13) Òîò, êòî, îòäàâ æåì÷óã â çàëîã Òèöèþ, íàçíà÷èë íàñëåäíèêîì ñûíà, à äî÷ü íàñëåäñòâà ëèøèë, âïîñëåäñòâèè ðàñïîðÿäèëñÿ òàê: «Ïðîøó òåáÿ, Òèöèé, è ïîðó÷àþ òåáå: æåì÷óã, êîòîðûé ÿ îòäàë òåáå â çàëîã, ïðîäàé, è âñå, ÷òî îñòàíåòñÿ ñâåðõ òîãî, ÷òî ÿ áûë òåáå äîëæåí, ïåðåäàé ìîåé äî÷åðè ». Íà îñíîâàíèè ýòîé çàïèñè äî÷ü âïðàâå òðåáîâàòü ôèäåèêîìèññ ó áðàòà — ÷òîáû òîò ïðåäîñòàâèë åé ñâîè èñêè ê äîëæíèêó: âåäü â ýòîì ñëó÷àå áûâøåãî êðåäèòîðà, êîíå÷íî, ñëåäóåò ñ÷èòàòü åãî äîëæíèêîì, ïîñêîëüêó öåíà çàëîãà ïðåâûøàåò ñóììó äîëãà.
( 14) Íî íå ñëåäóåò óäèâëÿòüñÿ, åñëè ïîðó÷åíèå äàíî îäíîìó, à èñïîëíÿòü ôèäåèêîìèññ îáÿçàí äðóãîé: âåäü è êîãäà â çàâåùàíèè ïèøåòñÿ òàê: «Ïðîøó òåáÿ, Òèöèé: ïîëó÷èâ 100, îòïóñòè íà âîëþ òîãî ðàáà » èëè: «Ïðåäîñòàâü ÷òî-òî Ñåìïðîíèþ », êîíå÷íî, íàïèñàíî íåëîâêî, íî ïðàâèëüíî áóäåò ñ÷èòàòü, ÷òî íàñëåäíèêó äàíî ïîðó÷åíèå ïðåäîñòàâèòü Òèöèþ äåíüãè; ïîýòîìó ñàì Òèöèé ñìîæåò ïðåäúÿâèòü èñê ê íàñëåäíèêó, è åãî æå ïîýòîìó ìîæíî çàñòàâèòü ïðåäîñòàâèòü ðàáó ñâîáîäó èëè Ñåìïðîíèþ òî, î ÷åì åãî ïðîñèëè.
( 15) Àâèäèé ïîðó÷èë ñâîåìó ñûíó äàòü âçàéìû ÷åòûðåì åãî âîëüíîîòïóùåííèêàì îïðåäåëåííóþ ñóììó äåíåã è óñòàíîâèòü ïîíèæåííûé ïðîöåíò: áûëî ðåøåíî, ÷òî ýòîò ôèäåèêîìèññ èìååò ñèëó öåëèêîì.
|
108. Africanus libro quinto quaestionum
B. 44, 1, 103 (pr.) Si servus legatus vivo testatore fugisse dicatur, et impensa et periculo eius cui legatus sit reddi debet, quoniam rem legatam eo loco praestare heres debeat, in quo a testatore sit relicta.
(1) Si id quod ex testamento mihi debes quilibet alius servo meo donaverit, manebit adhuc mihi ex testamento actio et maxime, si ignorem meam factam esse: alioquin consequens erit, ut etiam, si tu ipse servo meo eam donaveris, invito me libereris: quod nullo modo recipiendum est, quando ne solutione quidem invito me facta libereris.
BS. 44, 1, 20 (2) Cum homo Titio legatus esset, quaesitum est, utrum arbitrium heredis est quem velit dandi an potius legatarii. respondi verius dici electionem eius esse, cui potestas sit qua actione uti velit, id est legatarii.
(BS) (3) Huiusmodi legatum «illi aut illi, uter eorum prior Capitolium ascenderit» utile esse evidenti argumento probari ait, quod constet usum fructum libertis legatum et qui eorum supervixerit proprietatem utiliter legari. idque et de herede instituendo dicendum existimavit.
(4) Stichum, quem de te stipulatus eram, Titius a te herede mihi legavit: si quidem non ex lucrativa causa stipulatio intercessit, utile legatum esse placebat, sin e duabus, tunc magis placet inutile esse legatum, quia nec absit quicquam nec bis eadem res praestari possit.
(5) Sed si, cum mihi ex testamento Titii Stichum deberes, eundem a te herede Sempronius mihi legaverit fideique meae commiserit, ut eum alicui restituam, legatum utile erit, quia non sum habiturus: idem iuris erit et si pecuniam a me legaverit: multo magis, si in priore testamento fideicommissum sit. item si in priore testamento Falcidiae locus sit, quod inde abscidit ratione Falcidiae, ex sequenti testamento consequar.
(6) Item si domino heres exstitero, qui non esset solvendo, cuius fundum tu mihi dare iussus esses, manebit tua obligatio, sicut maneret, si eum fundum emissem.
(7) Si ita scriptum erit: «amplius quam Titio legavi heres meus Seio decem dato», dubitandum non erit, quin et Titio suum legatum maneat et Seio nihil ultra decem debeatur: nam et usitatum fere est sic legare: «Lucio Titio tot et hoc amplius uxori et liberis eius tot».
(8) Si ei cui nihil legatum est cum hac adiectione «hoc amplius» aliquid legetur, minime dubitandum est, quin id quod ita legaverit debeatur: multoque minus dubitandum, si ab eo qui nihil mihi debet ita stipulatus fuero: «amplius quam mihi debes decem dare spondes»? quin decem debeantur.
(9) Si servus alienus liber esse iussus et legatus sit, peti eum ex legato posse ait: nam cum libertas nullius momenti sit, absurdum esse per eam legatum infirmari, quod alioquin valeret, et si solum datum fuisset.
(10) Qui quinque in arca habebat ita legavit vel stipulanti promisit «decem quae in arca habeo»: et legatum et stipulatio valebit, ita tamen, ut sola quinque vel ex stipulatione vel ex testamento debeantur. ut vero quinque quae deerunt ex testamento peti possint, vix ratio patietur: nam quodammodo certum corpus, quod in rerum natura non sit, legatum videtur. quod si mortis tempore plena summa fuerat et postea aliquod ex ea deperierit, sine dubio soli heredi deperit.
(11) Si servus legatus sit et moram heres fecerit, periculo eius et vivit et deterior fit, ut, si debilem forte tradat, nihilo minus teneatur.
(12) Cum quid tibi legatum fideive tuae commissum sit, ut mihi restituas, si quidem nihil praeterea ex testamento capias, dolum malum dumtaxat in exigendo eo legato, alioquin etiam culpam te mihi praestare debere existimavit: sicut in contractibus fidei bonae servatur, ut, si quidem utriusque contrahentis commodum versetur, etiam culpa, sin unius solius, dolus malus tantummodo praestetur.
(13) Qui margarita Titio pignori dederat, filium heredem instituit et filiam exheredavit, deinde ita cavit: «te, Titi, rogo fideique tuae committo, uti margarita, quae tibi pignori dedi, vendas et deducto omni debito tuo quod amplius erit id omne filiae meae restituas». ex ea scriptura filiam a fratre fidei commissum petere posse, ut is actiones suas adversus debitorem ei praestaret: hoc enim casu eum, qui creditor fuisset, debitorem intellegendum eius scilicet, quod pretium pignoris summam debiti excedat.
(14) Non autem mirandum, si, cum alius rogatus sit, alius fidei commisso obstringatur: nam et cum in testamento ita scribatur: «te, Titi, rogo, ut acceptis centum illum servum manumittas» vel «Sempronio quid praestes», parum quidem apte scribi, verum aeque intellegendum heredis fidei commissum, ut pecuniam Titio praestet: ideoque et ipsum Titium cum herede acturum et libertatem servo vel Sempronio quod rogatus sit praestare cogendum.
(15) Avidius filii sui fidei commisit, ut certam pecuniam quattuor libertis suis mutuam daret et usuras leviores taxaverat: placuit hoc fideicommissum utile totum esse.
|