Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXXIX, ãë. 5

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002.
Ïåðåâîä Ý. Ã. Þíöà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1983.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ

5. (1) Ñåíà­òî­ðû, îêðó­æèâ òðè­áó­íà ñî âñåõ ñòî­ðîí, ñòà­ëè åãî óãî­âà­ðè­âàòü, íî ðåøè­ëà äåëî ðå÷ü åãî êîë­ëå­ãè Òèáå­ðèÿ Ãðàê­õà. (2) Ëþáîå äîëæ­íîñò­íîå ëèöî, ñêà­çàë îí, íå äîëæ­íî ïîä­äà­âàòü­ñÿ íåïðè­ÿç­íè ê êîìó-ëèáî, íî äëÿ òðè­áó­íà ñëó­æèòü îðóäè­åì ÷óæîé íåïðè­ÿç­íè âäâîéíå ïîçîð­íî è íåäî­ñòîé­íî òðè­áóí­ñêîé âëà­ñòè è ñâÿ­ùåí­íûõ çàêî­íîâ, åå îõðà­íÿ­þ­ùèõ. (3) Ëþáèòü èëè íåíà­âèäåòü, îäîá­ðÿòü èëè ïîðè­öàòü ñëå­äó­åò, ðóêî­âîä­ñò­âó­ÿñü òîëü­êî ñîá­ñò­âåí­íûì ìíå­íè­åì, íî íå ïî ÷óæî­ìó ïðè­êà­çó, ñëå­äóÿ ÷óæîé ïðè­õî­òè, âñòó­ïàÿ ñ êîí­ñó­ëîì â ñãî­âîð, áóäó÷è ïëå­áåé­ñêèì òðè­áó­íîì. (4) Ïóñòü îí ïîì­íèò ëè÷­íîå ïîðó­÷å­íèå Ìàð­êà Ýìè­ëèÿ, íî íå çàáû­âà­åò, ÷òî òðè­áó­íîì åãî ñäå­ëàë ðèì­ñêèé íàðîä, è ñäå­ëàë íå äëÿ ðàá­ñêî­ãî ïðè­ñëó­æè­âà­íèÿ êîí­ñó­ëó, à äëÿ òîãî, ÷òîáû îòñòà­è­âàòü ïðà­âà è ñâî­áî­äû ãðàæ­äàí. (5) Îí äàæå íå ïîíè­ìà­åò, ÷òî îñòà­âèò ïîòîì­êàì ïðè­ìåð òîãî, êàê èç äâóõ òðè­áó­íîâ-êîë­ëåã ñ.322 îäèí îòêà­çû­âà­åò­ñÿ îò ñâî­åé ëè÷­íîé âðàæ­äû ðàäè ãîñóäàð­ñò­âåí­íûõ èíòå­ðå­ñîâ, à äðó­ãîé ðàçäó­âà­åò ññî­ðó, äà åùå íå èç ñâî­èõ ëè÷­íûõ ïîáóæ­äå­íèé, à ïî ïîðó­÷å­íèþ äðó­ãî­ãî ëèöà.

(6) Êîãäà òðè­áóí, ïðè­ñòû­æåí­íûé ýòè­ìè àðãó­ìåí­òà­ìè, ïîêè­íóë ñåíàò­ñêîå çàñåäà­íèå, òî ïî äîêëà­äó ïðå­òî­ðà Ñåð­âèÿ Ñóëü­ïè­öèÿ Ìàð­êó Ôóëü­âèþ áûë íàçíà­÷åí òðè­óìô. (7)  îòâåò­íîì ñëî­âå Ôóëü­âèé ïîáëà­ãî­äà­ðèë ñåíà­òî­ðîâ è äîáà­âèë, ÷òî îí â äåíü âçÿ­òèÿ Àìáðà­êèè äàë îáåò óñòðî­èòü Âåëè­êèå èãðû â ÷åñòü Þïè­òå­ðà Áëà­ãî­ãî Âñå­âûø­íå­ãî. Íà ýòó öåëü ãîðî­äà åìó ïðå­ïîä­íåñ­ëè ñòî ôóí­òîâ çîëîòà, (8) è îí ïðî­ñèò, ÷òîáû îò äåíåã, êîòî­ðûå áóäóò íåñòè â òðè­óì­ôå è êîòî­ðûå ïîñëå òðè­óì­ôà îí ñîáè­ðà­åò­ñÿ ñäàòü â êàç­íó22, åìó ðàç­ðå­øè­ëè îòäå­ëèòü ýòî çîëî­òî. (9) Ñåíàò ïîâå­ëåë îáðà­òèòü­ñÿ ê êîë­ëå­ãèè ïîí­òè­ôè­êîâ ñ çàïðî­ñîì, ïðà­âèëü­íûì ëè áóäåò âñå ýòî çîëî­òî èñòðà­òèòü íà èãðû. (10) Ïîí­òè­ôè­êè îòâå­òè­ëè, ÷òî ñ òî÷­êè çðå­íèÿ ðåëè­ãèè íå èìå­åò çíà­÷å­íèÿ, êàêàÿ íà èãðû áóäåò çàòðà­÷å­íà ñóì­ìà, è òîãäà ñåíàò óäî­âëå­òâî­ðèë ïðîñü­áó Ôóëü­âèÿ, ïðè óñëî­âèè, ÷òî îáùàÿ ñóì­ìà ðàñ­õî­äîâ íå ïðå­âû­ñèò âîñü­ìè­äå­ñÿ­òè òûñÿ÷ ñåñòåð­öè­åâ23.

(11) Ïðàçä­íî­âà­íèå òðè­óì­ôà Ôóëü­âèé íàìå­÷àë íà ÿíâàðü, íî óçíàâ, ÷òî êîí­ñóë Ìàðê Ýìè­ëèé, èçâå­ùåí­íûé ïèñü­ìîì ïëå­áåé­ñêî­ãî òðè­áó­íà Ìàð­êà Àáó­ðèÿ îá îòêà­çå èñïîëü­çî­âàòü ïðà­âî âåòî, (12) ëè÷­íî íàïðàâ­ëÿ­åò­ñÿ â Ðèì, ÷òîáû ïîìå­øàòü òðè­óì­ôó, è òîëü­êî áîëåçíü çàäåð­æè­âà­åò åãî â ïóòè, èñïó­ãàë­ñÿ, ÷òî òðè­óìô áóäåò ñòî­èòü åìó áîëü­øåé áîðü­áû, ÷åì ïîáåäà â âîéíå, è ïåðå­íåñ åãî íà áîëåå ðàí­íèé ñðîê. (13) Òðè­óìô íàä Ýòî­ëè­åé è Êåôàë­ëå­íè­åé ñîñòî­ÿë­ñÿ çà äåñÿòü äíåé äî ÿíâàð­ñêèõ êàëåíä. (14) Ïåðåä êîëåñ­íè­öåé òðè­óì­ôà­òî­ðà íåñ­ëè ñòî çîëîòûõ âåí­êîâ, êàæ­äûé âåñîì â äâå­íà­äöàòü ôóí­òîâ, âîñåìü­äå­ñÿò òðè òûñÿ­÷è ôóí­òîâ ñåðåá­ðà, äâå­ñòè ñîðîê òðè ôóí­òà çîëîòà, (15) ñòî âîñåì­íà­äöàòü òûñÿ÷ àòòè­÷å­ñêèõ òåò­ðà­ä­ðàõì, äâå­íà­äöàòü òûñÿ÷ ÷åòû­ðå­ñòà äâà­äöàòü äâà ôèëèï­ïî­âûõ çîëîòûõ, ñåìü­ñîò âîñåìü­äå­ñÿò ïÿòü áðîí­çî­âûõ ñòà­òóé, äâå­ñòè òðèä­öàòü ìðà­ìîð­íûõ ñòà­òóé, âåç­ëè ãðóäû îðó­æèÿ è âðà­æå­ñêèõ äîñïå­õîâ, (16) êàòà­ïóëü­òû, áàë­ëè­ñòû è äðó­ãèå ìåòà­òåëü­íûå îðóäèÿ; ÷èñ­ëî ïîë­êî­âîä­öåâ, ïðî­âåäåí­íûõ â ïðî­öåñ­ñèè (ëèáî ýòî­ëèé­öåâ è êåôàë­ëå­íÿí, ëèáî öàð­ñêèõ âîå­íà­÷àëü­íè­êîâ, îñòàâ­ëåí­íûõ â Ãðå­öèè Àíòèîõîì), áûëî íå ìåíü­øå äâà­äöà­òè ñåìè. (17)  òîò æå äåíü, åùå äî âúåçäà â ãîðîä, âî Ôëà­ìè­íè­å­âîì öèð­êå òðè­óì­ôà­òîð ðàçäàë áîå­âûå íàãðà­äû ñâî­èì òðè­áó­íàì, ïðå­ôåê­òàì, âñàä­íè­êàì, öåí­òó­ðè­î­íàì, èç ÷èñ­ëà êàê ðèì­ñêèõ ãðàæ­äàí, òàê è ñîþç­íè­êîâ24. Ñîë­äà­òàì îí èç äîáû­÷è ðàçäàë ïî äâà­äöàòü ïÿòü äåíà­ðè­åâ êàæ­äî­ìó, öåí­òó­ðè­î­íàì âäâîå áîëü­øå, âñàä­íè­êàì âòðîå.

5. Un­di­que om­nes alii dep­re­ca­ri tri­bu­num, alii cas­ti­ga­re. Ti. Grac­chi col­le­gae plu­ri­mum ora­tio mo­vit. [2] Ne suas qui­dem si­mul­ta­tes pro ma­gistra­tu exer­ce­re bo­ni exempli es­se: alie­na­rum ve­ro si­mul­ta­tum tri­bu­num ple­bis cog­ni­to­rem fie­ri tur­pe et in­dig­num col­le­gii eius po­tes­ta­te et sac­ra­tis le­gi­bus es­se. [3] Suo quem­que iudi­cio et ho­mi­nes odis­se aut di­li­ge­re et res pro­ba­re aut impro­ba­re de­be­re, non pen­de­re ex al­te­rius vul­tu ac nu­tu nec alie­ni mo­men­tis ani­mi cir­cu­ma­gi, adsti­pu­la­ri­que ira­to con­su­li tri­bu­num ple­bei; [4] et quid pri­va­tim M. Aemi­lius man­da­ve­rit me­mi­nis­se, tri­bu­na­tum si­bi a po­pu­lo Ro­ma­no man­da­tum ob­li­vis­ci, et man­da­tum pro auxi­lio ac li­ber­ta­te pri­va­to­rum, non pro con­su­la­ri reg­no. [5] Ne hoc qui­dem cer­ne­re eum, fo­re ut me­mo­riae ac pos­te­ri­ta­ti man­de­tur eius­dem col­le­gii al­te­rum ex duo­bus tri­bu­nis ple­bis suas ini­mi­ci­tias re­mi­sis­se rei pub­li­cae, al­te­rum alie­nas et man­da­tas exer­cuis­se. [6] His vic­tus cas­ti­ga­tio­ni­bus tri­bu­nus cum templo ex­ces­sis­set, re­fe­ren­te Ser. Sul­pi­cio prae­to­re tri­um­phus M. Ful­vio est dec­re­tus. [7] Is cum gra­tias pat­ri­bus conscrip­tis egis­set, adie­cit lu­dos mag­nos se Iovi op­ti­mo ma­xi­mo eo die quo Ambra­ciam ce­pis­set vo­vis­se; in eam rem si­bi cen­tum pon­do auri a ci­vi­ta­ti­bus col­la­tum; [8] pe­te­re ut ex ea pe­cu­nia quam in tri­um­pho la­tam in aera­rio po­si­tu­rus es­set id aurum se­cer­ni iube­rent. [9] Se­na­tus pon­ti­fi­cum col­le­gium con­su­li ius­sit, num om­ne id aurum in lu­dos con­su­mi ne­ces­se es­set. [10] Cum pon­ti­fi­ces ne­gas­sent ad re­li­gio­nem per­ti­ne­re quan­ta im­pen­sa in lu­dos fie­ret, se­na­tus Ful­vio quan­tum im­pen­de­ret per­mi­sit, dum ne sum­mam oc­to­gin­ta mi­lium ex­ce­de­ret. [11] Tri­um­pha­re men­se Ianua­rio sta­tue­rat: sed cum audis­set con­su­lem M. Aemi­lium, lit­te­ris M. Abu­rii tri­bu­ni ple­bis ac­cep­tis de re­mis­sa in­ter­ces­sio­ne, [12] ip­sum ad im­pe­dien­dum tri­um­phum Ro­mam ve­nien­tem aeg­rum in via sub­sti­tis­se, ne plus in tri­um­pho cer­ta­mi­num quam in bel­lo ha­be­ret, prae­tu­lit tri­um­phi diem. [13] Tri­um­pha­vit an­te diem de­ci­mum Kal. Ianua­rias de Aeto­lis et de Cephal­la­nia. [14] Aureae co­ro­nae cen­tum duo­de­cim pon­do an­te cur­rum la­tae sunt; ar­gen­ti pon­do mi­lia oc­to­gin­ta tria, auri pon­do du­cen­ta quad­ra­gin­ta tria, [15] tet­rach­ma At­ti­ca cen­tum oc­to­de­cim mi­lia, Phi­lip­pei num­mi duo­de­cim mi­lia tre­cen­ti vi­gin­ti duo, sig­na aenea sep­tin­gen­ta oc­to­gin­ta quin­que, sig­na mar­mo­rea du­cen­ta tri­gin­ta, ar­ma te­la ce­te­ra spo­lia hos­tium, mag­nus nu­me­rus, [16] ad hoc ca­ta­pul­tae, bal­lis­tae, tor­men­ta om­nis ge­ne­ris; du­ces aut Aeto­li et Cephal­la­nes aut re­gii ab An­tio­cho ibi re­lic­ti ad vi­gin­ti sep­tem. [17] Mul­tos eo die pri­us­quam in ur­bem in­ve­he­re­tur in cir­co Fla­mi­nio tri­bu­nos prae­fec­tos equi­tes cen­tu­rio­nes, Ro­ma­nos so­cios­que, do­nis mi­li­ta­ri­bus do­na­vit. Mi­li­ti­bus ex prae­da vi­ce­nos qui­nos de­na­rios di­vi­sit, dup­lex cen­tu­rio­ni, trip­lex equi­ti.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 22Íè ïðè­íî­øå­íèÿ ãîðî­äîâ, íè îáåò êîí­ñó­ëà âûøå íå óïî­ìè­íà­ëèñü. Î íåîáû÷­íî òîð­æå­ñò­âåí­íîì èõ ïðàçä­íî­âà­íèè, óñòðî­åí­íîì Ìàð­êîì Ôóëü­âè­åì, ñì. íèæå, ãë. 22, 1—2.
  • 23 ëàòèí­ñêîì òåê­ñòå óêà­çà­íèå íà íîìè­íàë ìîíåò îïó­ùå­íî. 80 òûñ. ñåñòåð­öè­åâ ñîñòà­âè­ëè áû âñå­ãî 12, à 80 òûñ. äåíà­ðè­åâ — öåëûõ 80 ôóí­òîâ çîëîòà. Îäíà­êî äåêðåò ñåíà­òà, î÷å­âèä­íî, íå çàïðå­ùàë Ìàð­êó Ôóëü­âèþ äîïîë­íè­òåëü­íûå ðàñ­õî­äû èç ëè÷­íûõ ñðåäñòâ.
  • 24Ñð.: Àâë Ãåë­ëèé, V, 6, 24—25 è öèòà­òó èç Êàòî­íà (î ùåä­ðîé ðàçäà­÷å Ôóëü­âè­åì íåóìåñò­íûõ íàãðàä).
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364003906 1364003907 1364003908