Ïëèíèé Ñòàðøèé

Åñòåñòâåííàÿ èñòîðèÿ

Êí. II, ãë. 68

<<<
ÎÃËÀÂËÅÍÈÅ
>>>
Òåêñò ïî èçäàíèþ: Àðõèâ èñòîðèè íàóêè è òåõíèêè. Âûï. 3. Ñáîðíèê ñòàòåé. Íàóêà, Ìîñêâà, 2007. Ñ. 287—366.
Ïåðåâîä ñ ëàò. è êîììåíòàðèè Á. À. Ñòàðîñòèíà.
Ëàò. òåêñò: C. Plini Secundi Naturalis Historiae Libri XXXVII. Vol. 1, ed. C. Mayhoff. Lipsiae, Teubner, 1906.
Ñêàí òîéáíåðîâñêîãî èçä. 1906.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
171 172 173 174 175
  • 68. (68) 171  ïðåæ­íèå âðå­ìå­íà ñ÷è­òà­ëè, êàê êàæåò­ñÿ, ÷òî ñóøà çàíè­ìà­åò ïîëî­âè­íó [çåì­íîé ïîâåðõ­íî­ñòè], íè÷óòü íå óñòó­ïàÿ ðàç­ìå­ðà­ìè îêå­à­íó, êîòî­ðûé îãè­áàÿ è îòî­âñþäó îêðó­æàÿ åå, îòïóñ­êà­åò è âíîâü â ñåáÿ ïðè­íè­ìà­åò âñå âîäû è âñå íèñ­õî­äÿ­ùåå îò îáëà­êîâ, è âñå — äàæå è çâåçäû — ñîáîé ïèòà­åò. Íî êàêîé æå ïðî­òÿ­æåí­íî­ñòè ïðî­ñòîð îí òîãäà äîë­æåí çàíè­ìàòü? Áåç­ìå­ðåí è íåîáú­ÿòåí äîë­æåí áûòü óäåë, äîñòàâ­øèé­ñÿ âî âëà­äå­íèå ýòîé ãèãàíò­ñêîé ìàñ­ñå.
  • 172 Äîáà­âèì, ÷òî è èç îñòàëü­íîé ÷àñòè Çåì­ëè íåáî ó íàñ îòíÿ­ëî áîëü­øå ïîëî­âè­íû. Îíî ñîñòî­èò èç ïÿòè òàê íàçû­âàå­ìûõ ïîÿ­ñîâ (zo­nas). Âðàæ­äåá­íûé íàì õîëîä è âå÷­íàÿ ñòó­æà îõâà­òû­âà­þò âñå, ÷òî ëåæèò ïîä îáî­è­ìè êðàé­íè­ìè ïîÿ­ñà­ìè: âîêðóã ñåâåð­íî­ãî ïîëþ­ñà è ëåæà­ùå­ãî íàïðî­òèâ íåãî þæíî­ãî. Âå÷­íàÿ ìãëà öàðèò è òàì è òàì, ñëåã­êà îñâå­ùàå­ìàÿ òîëü­êî îòáëåñ­êà­ìè îò ñíå­ãà. Çëîé è ìîðîç­íûé îáëèê ïðè­ðî­äû çäåñü ÷óæ­äà­åò­ñÿ ìÿã­êèõ ñîçâåçäèé [áîëåå þæíûõ ñòðàí]. Îäíà­êî è ñðåä­íèé ïîÿñ, ãäå ïðî­õî­äèò îðáè­òà Ñîëí­öà, [íåáëà­ãî­ïðè­ÿ­òåí]: îí îïà­ëåí ïëà­ìå­íåì [ñâå­òèë] è ñæè­ãà­åò­ñÿ íåïðå­ðûâ­íî èñõî­äÿ­ùè­ìè îò íèõ æàð­êè­ìè èñïà­ðå­íè­ÿ­ìè. Ìåæ­äó ýòîé ñîææåí­íîé è òåìè çàìî­ðî­æåí­íû­ìè çîíà­ìè ëåæàò óìå­ðåí­íûå, èõ ëèøü äâå. Ñîîá­ùàòü­ñÿ ìåæ­äó ñîáîé èì íå äàåò îãîíü ñæè­ãàþ­ùèõ [ñðåä­íþþ çîíó] ñâå­òèë.
  • 173 Èòàê, íåáî ïîõè­ùà­åò òðè ïÿòûõ Çåì­ëè, à ñêîëü­êî åùå ñòà­ëî äîáû­÷åé îêå­à­íà, ìû â òî÷­íî­ñòè íå çíà­åì.

    Íî ÿ íå çíàþ, íå ñëå­äó­åò ëè óìåíü­øèòü è ðàç­ìåð îñòàþ­ùåé­ñÿ íàì ÷àñòè. Èáî òîò æå îêå­àí, ðàç­ëèâ­øèé­ñÿ íà ìíî­ãèå çàëè­âû, î êîòî­ðûõ ìû åùå ñêà­æåì, áóøó­åò â òàêîì áëèç­êîì ñîñåä­ñòâå ñ [íàøè­ìè] âíóò­ðåí­íè­ìè ìîðÿ­ìè, ÷òî Àðà­âèé­ñêèé çàëèâ îòäà­ëåí îò Åãè­ïåò­ñêî­ãî ìîðÿ òîëü­êî íà 115 ìèëü, à Êàñ­ïèé­ñêîå ìîðå îò Ïîí­òà íà 375 ìèëü. Êàêîå æå ïðî­ñòðàí­ñòâî îí çàíè­ìà­åò, ðàñ­òå­êà­ÿñü ñòîëü­êè­ìè ìîðÿ­ìè, êîòî­ðû­ìè îí ðàçäå­ëÿ­åò Àôðè­êó, Åâðî­ïó è Àçèþ?

  • 174 À âåäü íàäî åùå ñîñ÷è­òàòü ïëî­ùàäü ñòîëü­êèõ ðåê è áîëîò, îçåð è ïðóäîâ è ïðè­áà­âèòü åå [ê îáùåé ïëî­ùà­äè âîäû].

    Çàòî íàäî èñêëþ­÷èòü [ïëî­ùàäü] âçäû­ìàþ­ùèõ­ñÿ ê íåáó êðó­òûõ ãîð­íûõ õðåá­òîâ, ëåñà, äîëè­íû, êðÿ­æè, ïóñòû­íè è íåîáè­òàå­ìûå ïî òûñÿ­÷å ðàç­íûõ ïðè­÷èí ìåñòà. Âñå ýòè ÷àñòè Çåì­ëè èëè, â ñóù­íî­ñòè, êàê ìíî­ãèå è ïðè­âûê­ëè ãîâî­ðèòü, òî÷­êè ìèðà (äðó­ãîé âåäü Çåì­ëè âî Âñå­ëåí­íîé íåò), âñå ýòî — îñíî­âà è àðå­íà íàøåé ñëà­âû. Çäåñü ìû èñïîë­íÿ­åì ñâîè îáÿ­çàí­íî­ñòè, çäåñü ïðè­ìå­íÿ­åì âëàñòü, æåëà­åì áîãàòñòâ, âîë­íó­åì­ñÿ, êàê ñâîé­ñò­âåí­íî ëþäÿì, âîþ­åì, äàæå ìåæ­äó ñîáîé, è óáè­âàÿ äðóã äðó­ãà, ðàñ­øè­ðÿ­åì ñâîè çåì­ëè.

  • 175 Îáîé­äó ìîë­÷à­íè­åì áåçóì­ñòâà â îáëà­ñòè ïîëè­òè­êè, èëè òî, êàê ìû íàïà­äà­åì íà ñîñåäåé, èëè êàê íå÷åñò­íû­ìè ñðåä­ñòâà­ìè ïðè­ðå­çà­åì ê ñâî­åé çåì­ëå èõ ëóã. Ðàñ­øè­ðèâ­øèé êàê ìîæ­íî áîëü­øå ñâîè ïîëÿ, èçãíàâ­øèé çà èõ ïðå­äå­ëû áûëûõ æèòå­ëåé, áóäåò ëè îí ðàä ñâî­å­ìó íàäå­ëó? èëè åñëè îí ñìî­æåò ðàñ­øè­ðèòü âëà­äå­íèÿ â ìåðó ñâî­åé àë÷­íî­ñòè, êàêóþ â êîí­öå êîí­öîâ èõ ÷àñòü îí çàé­ìåò ñâî­åé ìîãè­ëîé?
  • 68. (68) [171] Iam pri­mum in di­mi­dio con­pu­ta­ri vi­de­tur, tam­quam nul­la por­tio ip­si de­ce­dat ocea­no, qui to­to cir­cum­da­tus me­dio et om­nes ce­te­ras fun­dens re­ci­piensque aquas et quic­quid exit in nu­bes ac si­de­ra ip­sa tot ac tan­tae mag­ni­tu­di­nis pas­cens, quo tan­dem ampli­tu­di­nis spa­tio cre­de­tur ha­bi­ta­re? inpro­ba et in­fi­ni­ta de­bet es­se tam vas­tae mo­lis pos­ses­sio.
  • [172] ad­de quod ex re­lic­to plus abstu­lit cae­lum. nam cum sint eius quin­que par­tes, quas vo­cant zo­nas, in­fes­to ri­go­re et aeter­no ge­lu pre­mi­tur om­ne, quic­quid est su­biec­tum dua­bus extre­mis ut­rim­que cir­ca ver­ti­ces, hunc, qui trio­num sep­tem vo­ca­tur, eum­que, qui ad­ver­sus il­li austri­nus ap­pel­la­tur. per­pe­tua ca­li­go ut­ro­bi­que et alie­no mol­lio­rum si­de­rum adspec­tu ma­lig­na ac prui­na tan­tum al­bi­cans lux. verum me­dia ter­ra­rum, qua so­lis or­bi­ta est, exus­ta flam­mis et cre­ma­ta com­mi­nus va­po­re tor­re­tur. cir­ca duae tan­tum in­ter exus­tam et ri­gen­tes tem­pe­ran­tur eae­que ip­sae in­ter se non per­viae prop­ter in­cen­dium si­de­rum.
  • [173] ita ter­rae tres par­tes abstu­lit cae­lum; ocea­ni ra­pi­na in in­cer­to est. sed et re­lic­ta no­bis una por­tio haud scio an etiam in maio­re dam­no sit, idem si­qui­dem ocea­nus in­fu­sus in mul­tos, ut di­ce­mus, si­nus adeo vi­ci­no ac­ces­su in­ter­na ma­ria ad­lat­rat, ut cen­tum quin­de­cim mi­li­bus pas­suum Ara­bi­cus si­nus dis­tet ab Aegyp­tio ma­ri, Cas­pius ve­ro CCCLXXV a Pon­ti­co, idem in­ter­fu­sus intrat per tot ma­ria, qui­bus Af­ri­cam, Euro­pam, Asiam dis­pes­cit, ut quan­tum ter­ra­rum oc­cu­pet?
  • [174] con­pu­te­tur etiam­num men­su­ra tot flu­mi­num, tan­ta­rum pa­lu­dium, ad­dan­tur et la­cus, stag­na, iam ela­ta in cae­lum et ar­dua as­pec­tu quo­que iuga, iam sil­vae val­les­que prae­rup­tae et so­li­tu­di­nes ac mil­le cau­sis de­ser­ta; det­ra­han­tur hae tot por­tio­nes ter­rae, im­mo ve­ro, ut plu­res tra­di­de­re, mun­di puncto (ne­que enim aliud est ter­ra in uni­ver­so): haec est ma­te­ria glo­ria nostrae, haec se­des. hic ho­no­res ge­ri­mus, hic exer­ce­mus im­pe­ria, hic opes cu­pi­mus, hic tu­mul­tua­mur hu­ma­num ge­nus, hic instau­ra­mus bel­la etiam ci­vi­lia mu­tuis­que cae­di­bus la­xio­rem fa­ci­mus ter­ram!
  • [175] et, ut pub­li­cos gen­tium fu­ro­res tran­seam, haec, in qua con­ter­mi­nos pel­li­mus fur­to­que vi­ci­ni caes­pi­tem nostro so­lo ad­fo­di­mus, ut, qui la­tis­si­me ru­ra me­ta­tus fue­rit ultra­que fa­mam exe­ge­rit ad­co­las, quo­ta ter­ra­rum par­te gau­deat vel, cum ad men­su­ram ava­ri­tiae suae pro­pa­ga­ve­rit, quam tan­dem por­tio­nem eius de­functus ob­ti­neat?
<<<
ÎÃËÀÂËÅÍÈÅ
>>>
ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
1260010301 1260010302 1260010303 1327002069 1327002070 1327002071