Åñòåñòâåííàÿ èñòîðèÿ

Êí. VIII, ãë. 37

Òåêñò ïî èçäàíèþ: Òðóäû Êàôåäðû äðåâíèõ ÿçûêîâ. Âûï. III. Òðóäû Èñòîðè÷åñêîãî ô-òà ÌÃÓ: Âûï. 53. Ñåðèÿ III. Instrumenta studiorum: 24. Èíäðèê, Ìîñêâà, 2012. Ñ. 186—227 (§§ 1—141).
Ïåðåâîä ñ ëàòèíñêîãî è êîììåíòàðèè È. Þ. Øàáàãè.
Ïåðåâîä ïî èçäàíèþ: Pliny. Natural History in 10 vol. (1st ed. 1940) / T. 3. With an English translation by H. Rackham. London, 1947.
Ëàò. òåêñò: C. Plini Secundi Naturalis Historiae Libri XXXVII. Vol. 2, ed. C. Mayhoff. Lipsiae, Teubner, 1909.
Ñêàí òîéáíåðîâñêîãî èçä. 1909 (äîñòóïåí òîëüêî äëÿ IP èç ÑØÀ).
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
  • 37. (55) 132 Ïîãðó­æà­þò­ñÿ â çèì­íþþ ñïÿ÷­êó è æèâó­ùèå íà Ïîí­òå ìûøè182, ïî êðàé­íåé ìåðå, áåëûå, îáëà­äàþ­ùèå î÷åíü òîí­êèì îáî­íÿ­íè­åì, õîòÿ ÿ óäèâ­ëÿ­þñü, êàêèì îáðà­çîì ïèñà­òå­ëè óçíà­ëè îá ýòîì. Àëü­ïèé­ñêèå ìûøè183 — âåëè­÷è­íîé ñ êóíè­öó — òàê­æå ïðÿ­÷óò­ñÿ íà çèìó, îäíà­êî çàðà­íåå ïðè­ïà­ñà­þò â ñâî­èõ óêðû­òè­ÿõ åäó. Íåêî­òî­ðûå ëþäè ðàñ­ñêà­çû­âà­þò, ÷òî ìûøè, ñàì­öû è ñàì­êè ïîïå­ðå­ìåí­íî, âöå­ïèâ­øèñü çóáà­ìè â õâîñò íàõî­äÿ­ùå­ãî­ñÿ ïåðåä íèìè ñîðî­äè­÷à, âûòÿ­ãè­âà­þò­ñÿ â öåïî÷­êó è, ëåæà íà ñïèíå, ñïóñ­êà­þò â íîðó ñîðâàí­íûå ïîä êîðåíü ïó÷­êè òðà­âû: ïîýòî­ìó ñïè­íû ó íèõ â ýòî âðå­ìÿ ñòåð­òû. Ïîõî­æèå íà íèõ ìûøè âîäÿò­ñÿ è â Åãèï­òå184: îíè òî÷­íî òàê æå ñèäÿò íà êîð­òî÷­êàõ è õîäÿò íà äâóõ çàä­íèõ ëàï­êàõ, ïîëü­çó­ÿñü ïåðå­ä­íè­ìè êàê ðóêà­ìè.
  • (56) 133 Çàïà­ñà­þò íà çèìó ïèùó è åæè185: íàêà­òàâ­øèñü íà óïàâ­øèõ ÿáëî­êàõ, åæè òàêèì îáðà­çîì çàêðåï­ëÿ­þò èõ íà ñïèíå è, äåð­æà åùå îäíî ÿáëî­êî âî ðòó, ïåðå­íî­ñÿò â äóï­ëà äåðå­âüåâ. Ïðÿ­÷àñü â ñâî­èõ óáå­æè­ùàõ, îíè òàê­æå ïðåä­ñêà­çû­âà­þò èçìå­íå­íèå ñåâåð­íî­ãî âåò­ðà íà þæíûé. Êîãäà îíè ÷óâ­ñò­âó­þò ïðè­áëè­æå­íèå îõîò­íè­êà, îíè òåñ­íî ïðè­æè­ìà­þò äðóã ê äðó­ãó ìîð­äî÷­êó, íîãè è âñþ íèæ­íþþ ÷àñòü òåëà, ïîêðû­òóþ ðåä­êîé øåë­êî­âè­ñòîé øåðñò­êîé, è ñâî­ðà­÷è­âà­þò­ñÿ â êëó­áîê, òàê ÷òîáû íåâîç­ìîæ­íî áûëî ñõâà­òèòü­ñÿ çà ÷òî-íèáóäü, êðî­ìå êîëþ­÷åê.
  • 134 À êîãäà åæè òåðÿ­þò íàäåæ­äó íà ñïà­ñå­íèå, îíè ïîëè­âà­þò ñåáÿ ìî÷îé, ðàçú­åäàþ­ùåé èõ êîæó è ïîð­òÿ­ùåé êîëþ÷­êè, ðàäè êîòî­ðûõ, êàê îíè çíà­þò, çà íèìè îõîòÿò­ñÿ. Ïîýòî­ìó ñëå­äó­åò óõèò­ðèòü­ñÿ è ïîé­ìàòü èõ ðàíü­øå, ÷åì îíè âûïó­ñòÿò ìî÷ó, ïîñêîëü­êó â ýòîì ñëó­÷àå øêóð­êà åæà èìå­åò îñî­áóþ öåí­íîñòü; â ïðî­òèâ­íîì ñëó­÷àå îíà áûâà­åò ïîïîð­÷åí­íîé è ëîì­êîé, à èãîë­êè ñòà­íî­âÿò­ñÿ õðóï­êè­ìè è ëåã­êî âûïà­äà­þò, äàæå åñëè æèâîò­íîå, ñïàñ­øèñü áåã­ñò­âîì, îñòà­åò­ñÿ â æèâûõ. Èç-çà ýòî­ãî åæ îáëè­âà­åò­ñÿ ýòîé ãóáè­òåëü­íîé äëÿ íåãî æèä­êî­ñòüþ, ëèøü ïîòå­ðÿâ íàäåæ­äó íà ñïà­ñå­íèå: âåäü îíè ñàìè íåíà­âèäÿò ñâîé ÿä, äî ïîñëåä­íå­ãî âîç­äåð­æè­âà­ÿñü îò åãî ïðè­ìå­íå­íèÿ, òàê ÷òî îáû÷­íî åæåé ëîâÿò äî òîãî, êàê îíè ïðè­áåã­íóò ê ýòî­ìó ñðåä­ñòâó.

    Äàëåå. Ñâåð­íó­òûé â êëó­áîê åæ ðàç­âî­ðà­÷è­âà­åò­ñÿ, åñëè íà íåãî ïîáðûç­ãàòü ãîðÿ­÷åé âîäîé; ïîé­ìàâ åæà çà îäíó èç çàä­íèõ ëàï, åãî ïîä­âå­øè­âà­þò è ìîðÿò ãîëî­äîì: óáèòü åãî èíà­÷å, íå ïîâðåäèâ ïðè ýòîì øêóð­êó, íåâîç­ìîæ­íî.

  • 135 Ñàìè ïî ñåáå åæè íåáåñ­ïî­ëåç­íû äëÿ æèç­íè ÷åëî­âå­êà, êàê äóìà­þò ìíî­ãèå èç íàñ, ïîñêîëü­êó, åñëè áû ó íèõ íå áûëî èãî­ëîê, ìÿã­êèå øêó­ðû äîìàø­íå­ãî ñêîòà áûëè áû áåñ­ïî­ëåç­íû äëÿ ñìåðò­íûõ: âåäü åæî­âàÿ øêóð­êà èñïîëü­çó­åò­ñÿ äëÿ âûäåë­êè îäåæ­äû. Îäíà­êî è çäåñü èñêëþ­÷è­òåëü­íîå ïðà­âî íà ïðî­äà­æó ýòî­ãî òîâà­ðà ïðè­âå­ëî ê òîìó, ÷òî îáëà­äàþ­ùèå èì òîð­ãîâ­öû ïîëó­÷à­þò âûãî­äó îò áåñ­÷èñ­ëåí­íûõ ïîä­äå­ëîê; íè îäíà äðó­ãàÿ ïðî­áëå­ìà íå òðå­áî­âà­ëà ñòîëü ÷àñòûõ ðàç­áè­ðà­òåëüñòâ â ñåíà­òå, è íå áûëî íè îäíî­ãî èìïå­ðà­òî­ðà, ê êîòî­ðî­ìó ïðî­âèí­öèè íå îáðà­ùà­ëèñü áû ñ æàëî­áà­ìè íà ïîä­äåë­êó åæî­âîé êîæè.
  • 37. (55) [132] Con­dun­tur hie­me et Pon­ti­ci mu­res, dum­ta­xat al­bi, quo­rum pa­la­tum in gus­tu sa­ga­cis­si­mum auc­to­res quo­nam mo­do in­tel­le­xe­rint mi­ror. con­dun­tur et Al­pi­ni, qui­bus mag­ni­tu­do me­lium est, sed hi pa­bu­lo an­te in spe­cus con­vec­to, cum qui­dem nar­rant al­ter­nos ma­rem ac fe­mi­nam sub­ro­sae conple­xos fas­cem her­bae su­pi­nos, cau­da mor­di­cus adpre­hen­sa, in­vi­cem det­ra­hi ad spe­cum ideo­que il­lo tem­po­re det­ri­to es­se dor­so. sunt his pa­res et in Aegyp­to si­mi­li­ter­que re­si­dent in clu­nes et bi­nis pe­di­bus gra­diun­tur prio­ri­bus­que ut ma­ni­bus utun­tur.
  • (56) [133] Prae­pa­rant hie­mi et ire­na­cei ci­bos ac vo­lu­ta­ti sup­ra iacen­tia po­ma ad­fi­xa spi­nis, unum ampli­us te­nen­tes ore, por­tant in ca­vas ar­bo­res. iidem mu­ta­tio­nem aqui­lo­nis in austrum con­den­tes se in cu­bi­le prae­sa­giunt. ubi ve­ro sen­se­re ve­nan­tem, contrac­to ore pe­di­bus­que ac par­te om­ni in­fe­rio­re, qua ra­ram et in­no­cuam ha­bent la­nu­gi­nem, con­vol­vun­tur in for­mam pi­lae, ne quid conpre­hen­di pos­sit prae­ter acu­leos.
  • [134] in des­pe­ra­tio­ne ve­ro uri­nam in se red­dunt ta­bi­fi­cam, ter­go­ri suo spi­nis­que no­xiam, prop­ter hoc se ca­pi gna­ri. quam ob rem exi­na­ni­ta pri­us uri­na ve­na­ri ars est, et tum prae­ci­pua dos ter­go­ri, alias cor­rup­to, fra­gi­li, put­ri­bus spi­nis at­que de­ci­duis, etiam si vi­vat subtrac­tus fu­ga. ob id non ni­si in no­vis­si­ma spe ma­le­fi­cio eo per­fun­di­tur, quip­pe et ip­si ode­re suum ve­ne­fi­cium, ita par­cen­tes si­bi ter­mi­num­que sup­re­mum op­pe­rien­tes, ut fer­me an­te cap­ti­vi­tas oc­cu­pet. ca­li­dae pos­tea aquae adsper­su re­sol­vi­tur pi­la, adpre­hen­sus­que pes al­ter e pos­te­rio­ri­bus sus­pen­dio­sa fa­me ne­cat. ali­ter non est oc­ci­de­re et ter­go­ri par­ce­re.
  • [135] ip­sum ani­mal non, ut re­mur ple­ri­que, vi­tae ho­mi­num su­per­va­cuum est, si non sint il­li acu­lei, frustra vel­le­rum mol­li­tia in pe­cu­de mor­ta­li­bus da­ta: hac cu­te ex­po­liun­tur ves­tes. mag­num fra­us et ibi luc­rum mo­no­po­lio in­ve­nit, de nul­la re creb­rio­ri­bus se­na­tus con­sul­tis nul­lo­que non prin­ci­pe adi­to que­ri­mo­niis provinciali­bus.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 182Mu­res.
  • 183Mu­res Al­pi­ni: âåðî­ÿò­íî, ðå÷ü èäåò îá àëü­ïèé­ñêîì ñóð­êå (arcto­mys mar­mo­ta).
  • 184Âåðî­ÿò­íî, èìå­åò­ñÿ â âèäó àôðè­êàí­ñêèé òóø­êàí­÷èê (di­pus aegyp­tia­cus).
  • 185Ire­na­ceus euro­pae­us.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327008012 1327008013 1327002100 1327008038 1327008039 1327008040