Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà I, ãë. 25

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Â. Ì. Ñìèðèíà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: W. Weissenborn, H. J. Müller, 1898.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

25. (1) Êîãäà çàêëþ­÷è­ëè äîãî­âîð, áëèç­íå­öû, êàê áûëî óñëîâ­ëå­íî, áåðóò­ñÿ çà îðó­æèå. Ñ îáå­èõ ñòî­ðîí îáî­ä­ðÿ­þò ñâî­èõ: íà èõ îðó­æèå, íà èõ ðóêè ñìîò­ðÿò ñåé­÷àñ îòå­÷å­ñêèå áîãè, îòå­÷å­ñòâî è ðîäè­òå­ëè, âñå ñîãðàæ­äàíå — è äîìà è â âîé­ñêå. Áîé­öû, è îò ïðè­ðî­äû âîèí­ñò­âåí­íûå, è îáî­ä­ðÿ­å­ìûå êðè­êà­ìè, âûñòó­ïà­þò íà ñåðåäè­íó ìåæ äâó­ìÿ ðàòÿ­ìè. (2) Îáà âîé­ñêà ñåëè ïåðåä ñâî­è­ìè ëàãå­ðÿ­ìè, ñâî­áîä­íûå îò ïðÿ­ìîé îïàñ­íî­ñòè, íî íå îò òðå­âî­ãè — ñïîð âåäü øåë î ïåð­âåí­ñòâå è ðåøå­íèå çàâè­ñå­ëî îò äîá­ëå­ñòè è óäà­÷è ñòîëü íåìíî­ãèõ.  íàïðÿ­æåí­íîì îæè­äà­íèè âñå ÷óâ­ñòâà îáðà­ùà­þò­ñÿ ê çðå­ëè­ùó, îòíþäü íå òåøà­ùå­ìó ãëàç.

(3) Ïîäà­þò çíàê, è øåñòü þíî­øåé ñ îðó­æè­åì íàèç­ãîòî­âå, ïî òðîå, êàê äâà ñòðîÿ, ñõî­äÿò­ñÿ, âîáðàâ â ñåáÿ âåñü ïûë äâóõ áîëü­øèõ ðàòåé. È òå è äðó­ãèå äóìà­þò íå îá îïàñ­íî­ñòè, ãðî­çÿ­ùåé èì ñàìèì, íî î ãîñ­ïîä­ñòâå èëè ðàá­ñòâå, îæè­äàþ­ùåì âåñü íàðîä, î ãðÿäó­ùåé ñóäü­áå ñâî­åãî îòå­÷å­ñòâà, íàõî­äÿ­ùåé­ñÿ òåïåðü â ñîá­ñò­âåí­íûõ èõ ðóêàõ. (4) Åäâà òîëü­êî â ïåð­âîé ñøèá­êå ñòóê­íó­ëè ùèòû, ñâåðê­íó­ëè áëè­ñòàþ­ùèå ìå÷è, ãëó­áî­êèé òðå­ïåò îõâà­òû­âà­åò âñåõ, è, ïîêóäà íè÷òî íå îáíà­äå­æè­âà­åò íè îäíó èç ñòî­ðîí, ãîëîñ è äûõà­íèå çàñòû­âà­þò â ãîð­ëå. (5) Êîãäà áîé­öû ñîøëèñü ñ.32 ãðóäü íà ãðóäü è óæå ìîæ­íî áûëî âèäåòü íå òîëü­êî äâè­æå­íèå òåë è ìåë­êà­íüå êëèí­êîâ è ùèòîâ, íî è ðàíû è êðîâü, òðîå àëü­áàí­öåâ áûëè ðàíå­íû, à äâîå ðèì­ëÿí ïàëè. (6) Èõ ãèáåëü èñòîðã­ëà êðèê ðàäî­ñòè ó àëü­áàí­ñêî­ãî âîé­ñêà, à ðèì­ñêèå ëåãè­î­íû îñòà­âè­ëà óæå âñÿ­êàÿ íàäåæ­äà, íî åùå íå òðå­âî­ãà: îíè ñîêðó­øà­ëèñü îá ó÷à­ñòè ïîñëåä­íå­ãî, êîòî­ðî­ãî îáñòó­ïè­ëè òðîå Êóðè­à­öè­åâ. (7) Âîëåþ ñëó­÷àÿ îí áûë íåâðåäèì, è åñëè ïðî­òèâ âñåõ âìå­ñòå áåñ­ñè­ëåí, òî êàæ­äî­ìó ïîðîçíü ãðî­çåí. ×òîáû ðàçú­åäè­íèòü ïðî­òèâ­íè­êîâ, îí îáðà­ùà­åò­ñÿ â áåã­ñòâî, ðàñ­ñ÷è­òàâ, ÷òî ïðå­ñëå­äî­âà­òå­ëè áåæàòü áóäóò òàê, êàê ïîç­âî­ëèò êàæ­äî­ìó ðàíà. (8) Óæå îòáå­æàë îí íà êàêîå-òî ðàñ­ñòî­ÿ­íüå îò ìåñòà áîÿ, êàê, îãëÿ­íóâ­øèñü, óâèäåë, ÷òî äîãî­íÿ­þ­ùèå ðàçäå­ëå­íû íåìà­ëû­ìè ïðî­ìå­æóò­êà­ìè è îäèí ñîâñåì áëèç­êî. (9) Ïðî­òèâ ýòî­ãî è îáðà­ùà­åò­ñÿ îí â ÿðîñò­íîì íàòèñ­êå, è, ïîêóäà àëü­áàí­ñêîå âîé­ñêî êðè­÷èò Êóðè­à­öè­ÿì, ÷òîáû ïîòî­ðî­ïè­ëèñü íà ïîìîùü áðà­òó, ïîáåäè­òåëü Ãîðà­öèé, óáèâ âðà­ãà, óæå óñòðåì­ëÿ­åò­ñÿ â íîâóþ ñõâàò­êó. Òåïåðü ðèì­ëÿíå ïîä­äåð­æè­âà­þò ñâî­åãî áîé­öà êðè­êîì, êàêîé âñå­ãäà ïîä­íè­ìà­þò ïðè íåîæè­äàí­íîì îáî­ðî­òå ïîåäèí­êà ñî÷óâ­ñò­âó­þ­ùèå çðè­òå­ëè, è Ãîðà­öèé ñïå­øèò çàêîí­÷èòü ñðà­æå­íèå. (10) Èòàê, îí, ïðåæ­äå ÷åì ñìîã ïîäî­ñïåòü ïîñëåä­íèé, êîòî­ðûé áûë íåäà­ëå­êî, ïðè­êàí­÷è­âà­åò åùå îäíî­ãî Êóðè­à­öèÿ: (11) è âîò óæå âîåí­íîå ñ÷à­ñòüå ñðàâ­íÿ­ëîñü — ïðî­òèâ­íè­êè îñòà­ëèñü îäèí íà îäèí, íî íå ðàâ­íû ó íèõ áûëè íè íàäåæ­äû, íè ñèëû. Ðèì­ëÿ­íèí, öåëûé è íåâðåäè­ìûé, îäåð­æàâ­øèé äâîé­íóþ ïîáåäó, áûë ãðî­çåí, èäÿ â òðå­òèé áîé; àëü­áà­íåö, èçíå­ìîã­øèé îò ðàíû, èçíå­ìîã­øèé îò áåãà, ñëîì­ëåí­íûé çðå­ëè­ùåì ãèáå­ëè áðà­òüåâ, ïîêîð­íî ñòà­íî­âèò­ñÿ ïîä óäàð. (12) È òî íå áûëî áîåì. Ðèì­ëÿ­íèí âîñ­êëè­öà­åò, ëèêóÿ: «Äâî­èõ ÿ ïðè­íåñ â æåðò­âó òåíÿì ìîèõ áðà­òüåâ, òðåòüå­ãî îòäàì íà æåðò­âåí­íèê òîãî äåëà, ðàäè êîòî­ðî­ãî èäåò ýòà âîé­íà, ÷òîáû ðèì­ëÿ­íèí âëàñò­âî­âàë íàä àëü­áàí­öåì». Óäà­ðîì ñâåð­õó âîí­çà­åò îí ìå÷ â ãîð­ëî ïðî­òèâ­íè­êó, åäâà äåð­æà­ùå­ìó ùèò; ñ ïàâ­øå­ãî ñíè­ìà­åò äîñïå­õè.

(13) Ðèì­ëÿíå âñòðå­òè­ëè Ãîðà­öèÿ ëèêî­âà­íè­åì è ïîçäðàâ­ëå­íè­ÿ­ìè, è òåì áîëü­øåþ áûëà èõ ðàäîñòü, ÷åì áëè­æå áûëè îíè ïðåæ­äå ê îò÷à­ÿ­íèþ. Îáå ñòî­ðî­íû çàíÿ­ëèñü ïîãðå­áå­íè­åì ñâî­èõ ìåðò­âûõ, íî ñ äàëå­êî íå îäè­íà­êî­âû­ìè ÷óâ­ñòâà­ìè — âåäü îäíè âûèã­ðà­ëè âëàñòü, à äðó­ãèå ïîä­ïà­ëè ÷óæî­ìó ãîñ­ïîä­ñòâó. (14) Ãðîá­íè­öû ìîæ­íî âèäåòü è äî ñèõ ïîð íà òåõ ñàìûõ ìåñòàõ, ãäå ïàë êàæ­äûé: äâå ðèì­ñêèå âìå­ñòå, áëè­æå ê Àëü­áå, òðè àëü­áàí­ñêèå ïîîäàëü, â ñòî­ðî­íó Ðèìà, è âðîçü — èìåí­íî òàê, êàê áîé­öû ñðà­æà­ëèñü.

25. Foe­de­re ic­to tri­ge­mi­ni, si­cut con­ve­ne­rat, ar­ma ca­piunt. cum sui ut­ros­que ad­hor­ta­ren­tur, deos pat­rios, pat­riam ac pa­ren­tes, quic­quid ci­vium do­mi, quic­quid in exer­ci­tu sit, il­lo­rum tunc ar­ma, il­lo­rum in­tue­ri ma­nus, fe­ro­ces et suop­te in­ge­nio et ple­ni ad­hor­tan­tium vo­ci­bus in me­dium in­ter duas acies pro­ce­dunt. [2] con­se­de­rant ut­rim­que pro castris duo exer­ci­tus pe­ri­cu­li ma­gis prae­sen­tis quam cu­rae ex­per­tes; quip­pe im­pe­rium age­ba­tur in tam pau­co­rum vir­tu­te at­que for­tu­na po­si­tum. ita­que er­go erec­ti sus­pen­si­que in mi­ni­me gra­tum spec­ta­cu­lum ani­mos in­ten­dunt.

[3] da­tur sig­num in­fes­tis­que ar­mis ve­lut acies ter­ni iuve­nes mag­no­rum exer­ci­tuum ani­mos ge­ren­tes con­cur­runt. nec his nec il­lis pe­ri­cu­lum suum, pub­li­cum im­pe­rium ser­vi­tium­que ob­ver­sa­tur ani­mo fu­tu­ra­que ea dein­de pat­riae for­tu­na, quam ip­si fe­cis­sent. [4] ut pri­mo sta­tim con­cur­su concre­pue­re ar­ma mi­can­tes­que ful­se­re gla­dii, hor­ror in­gens spec­tan­tis perstrin­git; et neut­ro incli­na­ta spe tor­pe­bat vox spi­ri­tus­que. [5] con­ser­tis dein­de ma­ni­bus cum iam non mo­tus tan­tum cor­po­rum agi­ta­tio­que an­ceps te­lo­rum ar­mo­rum­que sed vul­ne­ra quo­que et san­guis spec­ta­cu­lo es­sent, duo Ro­ma­ni, su­per ali­um ali­us, vul­ne­ra­tis tri­bus Al­ba­nis ex­pi­ran­tes cor­rue­runt. [6] ad quo­rum ca­sum cum concla­mas­set gau­dio Al­ba­nus exer­ci­tus, Ro­ma­nas le­gio­nes iam spes to­ta, non­dum ta­men cu­ra de­se­rue­rat, exa­ni­mes vi­ce uni­us, quem tres Cu­ria­tii cir­cumste­te­rant. [7] for­te is in­te­ger fuit, ut uni­ver­sis so­lus ne­qua­quam par, sic ad­ver­sus sin­gu­los fe­rox. er­go, ut seg­re­ga­ret pug­nam eorum, ca­pes­sit fu­gam, ita ra­tus se­cu­tu­ros, ut quem­que vul­ne­re ad­fec­tum cor­pus si­ne­ret. [8] iam ali­quan­tum spa­tii ex eo lo­co, ubi pug­na­tum est, aufu­ge­rat, cum res­pi­ciens vi­det mag­nis in­ter­val­lis se­quen­tes; unum haud pro­cul ab se­se abes­se. [9] in eum mag­no im­pe­tu re­diit, et dum Al­ba­nus exer­ci­tus incla­mat Cu­ria­tios, uti opem fe­rant frat­ri, iam Ho­ra­tius cae­so hos­te vic­tor se­cun­dam pug­nam pe­te­bat. tunc cla­mo­re, qua­lis ex inspe­ra­to fa­ven­tium so­let, Ro­ma­ni adiu­vant mi­li­tem suum; et il­le de­fun­gi proe­lio fes­ti­nat. [10] pri­us ita­que, quam al­ter, qui nec pro­cul abe­rat, con­se­qui pos­set, et al­te­rum Cu­ria­tium con­fi­cit; [11] iam­que aequa­to Mar­te sin­gu­li su­pe­re­rant, sed nec spe nec vi­ri­bus pa­res. al­te­rum in­tac­tum fer­ro cor­pus et ge­mi­na­ta vic­to­ria fe­ro­cem in cer­ta­men ter­tium da­bat; al­ter fes­sum vul­ne­re, fes­sum cur­su tra­hens cor­pus vic­tus­que frat­rum an­te se stra­ge vic­to­ri obi­ci­tur hos­ti. [12] nec il­lud proe­lium fuit. Ro­ma­nus ex­sul­tans «duos» in­quit «frat­rum Ma­ni­bus de­di; ter­tium cau­sae bel­li hui­us­ce, ut Ro­ma­nus Al­ba­no im­pe­ret, da­bo.» ma­le sus­ti­nen­ti ar­ma gla­dium su­per­ne iugu­lo de­fi­git; iacen­tem spo­liat.

[13] Ro­ma­ni ovan­tes ac gra­tu­lan­tes Ho­ra­tium ac­ci­piunt eo maio­re cum gau­dio, quo pro­pe me­tum res fue­rat. ad se­pul­tu­ram in­de suo­rum ne­qua­quam pa­ri­bus ani­mis ver­tun­tur, quip­pe im­pe­rio al­te­ri auc­ti, al­te­ri di­cio­nis alie­nae fac­ti. [14] se­pulcra ex­tant, quo quis­que lo­co ce­ci­dit, duo Ro­ma­na uno lo­co pro­pius Al­bam, tria Al­ba­na Ro­mam ver­sus, sed dis­tan­tia lo­cis, ut et pug­na­tum est.

ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
1327007031 1327008013 1327009001 1364000126 1364000127 1364000128