Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà I, ãë. 28

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Â. Ì. Ñìèðèíà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: W. Weissenborn, H. J. Müller, 1898.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

28. (1) Òîãäà àëü­áàí­ñêîå âîé­ñêî, îñòàâ­øå­å­ñÿ çðè­òå­ëåì áèò­âû, ñïó­ñòè­ëîñü íà ðàâ­íè­íó. Ìåò­òèé ïîçäðàâ­ëÿ­åò Òóë­ëà ñ ïîë­íîé ïîáåäîþ íàä âðà­ãà­ìè; ñî ñâî­åé ñòî­ðî­íû Òóëë ëþáåç­íî ðàç­ãî­âà­ðè­âà­åò ñ Ìåò­òè­åì. Îí âåëèò ñîåäè­íèòü, â äîá­ðûé ÷àñ, àëü­áàí­ñêèé ëàãåðü ñ ëàãå­ðåì ðèì­ñêèì è ãîòî­âèò î÷è­ñòè­òåëü­íîå æåðò­âî­ïðè­íî­øå­íèå ê ñëå­äóþ­ùå­ìó äíþ.

(2) Íà ðàñ­ñâå­òå, êîãäà âñå áûëî ïðè­ãîòîâ­ëå­íî ïî çàâåäåí­íî­ìó îáû­÷àþ, Òóëë ïðè­êà­çû­âà­åò ñîçâàòü íà ñõîä­êó îáà âîé­ñêà. Ãëà­øà­òàè, íà÷àâ ñ äàëü­íå­ãî êîí­öà ëàãå­ðÿ, ïåð­âû­ìè ïîä­íÿ­ëè àëü­áàí­öåâ. À òåõ è ñàìîå äåëî, áûâ­øåå èì â íîâèí­êó, ïîáóäè­ëî ñòàòü âïå­ðå­äè, ÷òîáû ïîñëó­øàòü ðå÷ü ðèì­ñêî­ãî öàðÿ. (3) Èõ îêðó­æà­åò ðèì­ñêèé ëåãè­îí ïîä îðó­æè­åì — òàê áûëî ðåøå­íî çàðà­íåå; öåí­òó­ðè­î­íàì áûëî âìå­íå­íî â îáÿ­çàí­íîñòü èñïîë­íÿòü ïðè­êà­çà­íèÿ áåç çàäåðæ­êè. (4) Òóëë íà÷è­íà­åò òàê:

«Ðèì­ëÿíå, åñëè â êàêîé-ëèáî èç âîéí ðàíü­øå âñå­ãî ñëå­äî­âà­ëî áëà­ãî­äà­ðèòü áåñ­ñìåðò­íûõ áîãîâ, à ïîòîì âàøó ñîá­ñò­âåí­íóþ äîá­ëåñòü, òàê ýòî âî â÷å­ðàø­íåì ñðà­æå­íèè. Áèòü­ñÿ ïðè­øëîñü íå ñòîëü­êî ñ âðà­ãà­ìè, ñêîëü­êî ñ ïðå­äà­òåëü­ñò­âîì è âåðî­ëîì­ñò­âîì ñîþç­íè­êîâ, à ýòà áèò­âà è òÿæå­ëåé, è îïàñ­íåé. (5) Ïóñòü íå áóäåò ó âàñ çàáëóæ­äå­íèé — áåç ìîå­ãî ïðè­êà­çà ïîä­íÿ­ëèñü àëü­áàí­öû ê ãîðàì, è íå ðàñ­ïî­ðÿ­æàë­ñÿ ÿ õîäîì áèò­âû, íî ñõèò­ðèë è ïðè­òâî­ðèë­ñÿ, ÷òîáû âû íå çíà­ëè, ÷òî áðî­øå­íû ñîþç­íè­êà­ìè, è íå îòâëåê­ëèñü îò ñðà­æå­íüÿ è ÷òîáû âðà­ãè, âîîá­ðà­çèâ ñåáÿ îáîé­äåí­íû­ìè ñ òûëà, â ñòðà­õå óäà­ðè­ëèñü â áåã­ñòâî. (6) Òà âèíà, î êîòî­ðîé ÿ ãîâî­ðþ, ëåæèò íå íà âñåõ àëü­áàí­öàõ: îíè ïîøëè çà ñâî­èì âîæäåì, êàê ïîñòó­ïè­ëè áû è âû, åñëè áû ÿ çàõî­òåë óâå­ñòè âàñ îòñþäà. Ìåò­òèé — âîò ïðåä­âî­äè­òåëü, çà êîòî­ðûì îíè ïîøëè, òîò æå Ìåò­òèé — çà÷èí­ùèê ýòîé âîé­íû, Ìåò­òèé — íàðó­øè­òåëü äîãî­âî­ðà ìåæ Ðèìîì è Àëü­áîé. Êîãäà-íèáóäü è äðó­ãîé äåðçíåò íà ñ.36 ïîäîá­íîå, åñëè ñåãî­äíÿ íå ïîêà­æó ÿ ïðè­ìåð, êîòî­ðûé áóäåò íàó­êîé âñåì ñìåðò­íûì».

(7) Âîîðó­æåí­íûå öåí­òó­ðè­î­íû îáñòó­ïà­þò Ìåò­òèÿ, à öàðü ïðî­äîë­æà­åò: «Äà ïîñëó­æèò ýòî êî áëà­ãó, ïîëü­çå è ñ÷à­ñòüþ ðèì­ñêî­ãî íàðî­äà, ìîå­ìó è âàøå­ìó ñ÷à­ñòüþ, àëü­áàí­öû, — âîç­íà­ìå­ðèë­ñÿ ÿ âåñü àëü­áàí­ñêèé íàðîä ïåðå­âå­ñòè â Ðèì, ïðî­ñòî­ìó ëþäó äàðî­âàòü ãðàæ­äàí­ñòâî, ñòà­ðåé­øèí çà÷èñ­ëèòü â îòöû, ñîçäàòü îäèí ãîðîä, îäíî ãîñóäàð­ñòâî. Êàê îäèí íàðîä, ñîñòàâ­ëÿâ­øèé îáùè­íó àëü­áàí­öåâ, áûë ïîäå­ëåí íåêî­ãäà íà äâà, òàê òåïåðü ïóñòü îíè âîñ­ñî­åäè­íÿò­ñÿ â îäèí». (8) Íà ýòî àëü­áàí­öû, áåç­îðóæ­íûå â êîëü­öå âîîðó­æåí­íûõ, õîòü è äóìà­þò îá ýòîì ïî-ðàç­íî­ìó, íî, îáú­åäè­íåí­íûå îáùèì ñòðà­õîì, îòâå­÷à­þò ìîë­÷à­íè­åì. (9) Òîãäà Òóëë ãîâî­ðèò: «Ìåò­òèé Ôóôå­òèé, åñëè áû è òû ìîã íàó÷èòü­ñÿ õðà­íèòü âåð­íîñòü è ñîáëþäàòü äîãî­âî­ðû, ÿ áû òåáÿ ýòî­ìó ïîó÷èë, îñòà­âèâ â æèâûõ; íî òû íåèñ­ïðà­âèì, à ïîòî­ìó óìðè, è ïóñòü òâîÿ êàçíü íàó÷èò ÷åëî­âå­÷å­ñêèé ðîä óâà­æàòü ñâÿ­òîñòü òîãî, ÷òî áûëî îñêâåð­íå­íî òîáîþ. Ñîâñåì íåäàâ­íî òû ðàç­äâà­è­âàë­ñÿ äóøîþ ìåæ ðèì­ëÿ­íà­ìè è ôèäå­íÿ­íà­ìè, òåïåðü ðàç­äâî­èøü­ñÿ òåëîì». (10) Òóò æå ïîäà­ëè äâå ÷åò­âåð­íè, è öàðü ïðè­êà­çàë ïðè­âÿ­çàòü Ìåò­òèÿ ê êîëåñ­íè­öàì, ïîòîì ïóùåí­íûå â ïðî­òè­âî­ïî­ëîæ­íûå ñòî­ðî­íû êîíè ðâà­íó­ëè è, ðàçî­äðàâ òåëî íàäâîå, ïîâî­ëîê­ëè çà ñîáîé ïðè­êðó­÷åí­íûå âåðåâ­êà­ìè ÷ëå­íû. (11) Âñå îòâå­ëè ãëà­çà îò ãíóñ­íî­ãî çðå­ëè­ùà.  ïåð­âûé ðàç è â ïîñëåä­íèé âîñ­ïîëü­çî­âà­ëèñü ðèì­ëÿíå ýòèì ñïî­ñî­áîì êàç­íè, ìàëî ñîãëàñ­íûì ñ çàêî­íà­ìè ÷åëî­âå÷­íî­ñòè; â îñòàëü­íîì æå ìîæ­íî ñìå­ëî ñêà­çàòü, ÷òî íè îäèí íàðîä íå íàçíà­÷àë áîëåå ìÿã­êèõ íàêà­çà­íèé.

28. tum Al­ba­nus exer­ci­tus, spec­ta­tor cer­ta­mi­nis, de­duc­tus in cam­pos. Met­tius Tul­lo de­vic­tos hos­tes gra­tu­la­tur; contra Tul­lus Met­tium be­nig­ne ad­lo­qui­tur. quod be­ne ver­tat, castra Al­ba­nos Ro­ma­nis castris iun­ge­re iubet; sac­ri­fi­cium lustra­le in diem pos­te­rum pa­rat.

[2] ubi in­lu­xit, pa­ra­tis om­ni­bus, ut ad­so­let, vo­ca­ri ad con­tio­nem ut­rum­que exer­ci­tum iubet. prae­co­nes ab extre­mo or­si pri­mos ex­ci­ve­re Al­ba­nos. hi no­vi­ta­te etiam rei mo­ti, ut re­gem Ro­ma­num con­tio­nan­tem audi­rent, pro­xi­mi consti­te­re. [3] ex con­po­si­to ar­ma­ta cir­cum­da­tur Ro­ma­na le­gio; cen­tu­rio­ni­bus da­tum ne­go­tium erat, ut si­ne mo­ra im­pe­ria exe­que­ren­tur. [4] tum ita Tul­lus in­fit: «Ro­ma­ni, si um­quam an­te alias ul­lo in bel­lo fuit, quod pri­mum dis im­mor­ta­li­bus gra­tias age­re­tis, dein­de vestrae ip­so­rum vir­tu­ti, hes­ter­num id proe­lium fuit. di­mi­ca­tum est enim non ma­gis cum hos­ti­bus quam, quae di­mi­ca­tio maior at­que pe­ri­cu­lo­sior est, cum pro­di­tio­ne ac per­fi­dia so­cio­rum. [5] nam, ne vos fal­sa opi­nio te­neat, ini­us­su meo Al­ba­ni su­bie­re ad mon­tes, nec im­pe­rium il­lud meum, sed con­si­lium et im­pe­rii si­mu­la­tio fuit, ut nec vo­bis ig­no­ran­ti­bus de­se­ri vos aver­te­re­tur a cer­ta­mi­ne ani­mus et hos­ti­bus cir­cum­ve­ni­ri se ab ter­go ra­tis ter­ror ac fu­ga ini­ce­re­tur. [6] nec ea cul­pa, quam ar­guo, om­nium Al­ba­no­rum est; du­cem se­cu­ti sunt, ut et vos, si quo ego in­de ag­men dec­li­na­re vo­luis­sem, fe­cis­se­tis. Met­tius il­le est duc­tor iti­ne­ris hui­us, Met­tius idem hui­us machi­na­tor bel­li, Met­tius foe­de­ris Ro­ma­ni Al­ba­ni­que rup­tor. audeat dein­de ta­lia ali­us, ni­si in hunc in­sig­ne iam do­cu­men­tum mor­ta­li­bus de­de­ro.» [7] cen­tu­rio­nes ar­ma­ti Met­tium cir­cum­sis­tunt; rex ce­te­ra, ut or­sus erat, pe­ra­git: «quod bo­num, faus­tum fe­lix­que sit po­pu­lo Ro­ma­no ac mi­hi vo­bis­que, Al­ba­ni, po­pu­lum om­nem Al­ba­num Ro­mam tra­du­ce­re in ani­mo est, ci­vi­ta­tem da­re ple­bi, pri­mo­res in pat­res le­ge­re, unam ur­bem, unam rem pub­li­cam fa­ce­re. ut ex uno quon­dam in duos po­pu­los di­vi­sa Al­ba­na res est, sic nunc in unum re­deat.»

[8] ad haec Al­ba­na pu­bes iner­mis ab ar­ma­tis saep­ta in va­riis vo­lun­ta­ti­bus com­mu­ni ta­men me­tu co­gen­te si­len­tium te­net. [9] tum Tul­lus «Met­ti Fu­fe­ti» in­quit, «si ip­se dis­ce­re pos­ses fi­dem ac foe­de­ra ser­va­re, vi­vo ti­bi ea dis­cip­li­na a me ad­hi­bi­ta es­set; nunc, quo­niam tuum in­sa­na­bi­le in­ge­nium est, at tu tuo suppli­cio do­ce hu­ma­num ge­nus ea sancta cre­de­re, quae a te vio­la­ta sunt. ut igi­tur pau­lo an­te ani­mum in­ter Fi­de­na­tem Ro­ma­nam­que rem an­ci­pi­tem ges­sis­ti, ita iam cor­pus pas­sim distra­hen­dum da­bis.» [10] exin­de dua­bus ad­mo­tis quad­ri­gis in cur­rus earum dis­ten­tum in­li­gat Met­tium, dein­de in di­ver­sum iter equi con­ci­ta­ti la­ce­rum in ut­ro­que cur­ru cor­pus, qua in­hae­se­rant vin­cu­lis membra, por­tan­tes. [11] aver­te­re om­nes ab tan­ta foe­di­ta­te spec­ta­cu­li ocu­los. pri­mum ul­ti­mum­que il­lud suppli­cium apud Ro­ma­nos exempli pa­rum me­mo­ris le­gum hu­ma­na­rum fuit; in aliis glo­ria­ri li­cet nul­li gen­tium mi­tio­res pla­cuis­se poe­nas.

ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
1327007031 1327008013 1327009001 1364000129 1364000130 1364000131